🎙 شبیه شاهد

🔹در قسمت ۲۴۸ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره پهپادهای لوکاس آمریکا و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با پهپاد شاهد سپاه صحبت می‌کنیم.

🔹گزارش یکی از روزنامه‌ها درباره سهم هر ایرانی از هزینه‌های صداوسیما و دو ادعای نادرست رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت ابراهیم رئيسی در مورد سهم دستمزدها از بودجه کل کشور و رشد اقتصادی، سوژه‌های اقتصادی این قسمت هستند.

🔹مدت‌هاست گفته می‌شود در روزهای تشدید آلودگی هوا باید بیشتر شیر و لبنیات مصرف شود. در این اپیزود توضیح می‌دهیم که این ادعا پایه علمی دارد یا خیر.

🔹ادعای رابطه دکل‌های 5G و مواد رادیواکتیو برای کاهش جمعیت و «انرژی زیستی ابرخوراک‌ها»، موضوعات شبه‌علمی هستند که درباره آنها توضیح می‌دهیم.

🔹ادعای کشف میلیون‌ها تن طلا در ایران، ادعاها درباره ویدیوی مانور یک جنگنده، موضوع «ثانیه کبیسه» و افشاگری‌های شاخ‌دار درباره فرازمینی‌ها، سوژه‌های فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 نرخ تورم تجمیعی و رتبه چهارم ایران در جهان

🔹در شبکه‌های اجتماعی، نموداری با این عنوان منتشر شده که ایران با ۵۰۳ درصد تورم تجمیعی از سال ۲۰۲۰، ششمین کشور جهان از این نظر محسوب می‌شود.

🔹گفته شده که منبع داده‌های این نمودار، بانک جهانی است؛ اما این ادعا درست نیست و داده‌های بانک جهانی چیز دیگری می‌گویند.

🔹نرخ تورم تجمیعی ایران طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ دقیقا ۲۹۴ درصد است و با این رکورد، ایران بعد از کشورهای لبنان، سوریه و سورینام در «رده چهارم» قرار دارد.

🔹در داده‌های بانک جهانی آمار دیگری در دست نیست، اما اگر برآوردهای صندوق بین‌المللی پول از نرخ تورم سال ۲۰۲۵ را هم در نظر بگیریم، در این صورت نرخ تورم تجمیعی ایران طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به ۴۴۳.۵ درصد می‌رسد که همچنان متفاوت از عددی است که در این نمودار دیده می‌شود.

🔹با این اوصاف فکت‌نامه به این نمودار نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 مصرف هندوانه گلخانه‌ای در شب یلدا کشنده نیست

🔹ویدیوهایی در سطح وسیع و با متن مشابه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند مصرف هندوانه «گلخانه‌ای» در شب یلدا خطرناک است و یک کودک به خاطر آن جان خود را از دست داده است.

🔹ادعا شده این هندوانه‌ها «سم آرسنیک» دارند که می‌تواند منجر به مرگ شود.

🔹هیچ خبر معتبری درباره مرگ کودکی بر اثر خوردن هندوانه در این روزها منتشر نشده است.

🔹آرسنیک یک عنصر طبیعی نیمه‌فلز است که در پوسته زمین وجود دارد و در گروه مواد کشنده و سرطان‌زا طبقه‌بندی می‌شود. یکی از راه‌های اصلی ورود آرسنیک به مواد غذایی، جذب از طریق ریشه‌های گیاهان به دلیل آلودگی خاک یا آب آبیاری است.

🔹تحقیقات نشان می‌دهد که گلخانه‌ای بودن یا نبودن محصول، تاثیری در میزان جذب آرسنیک ندارد.

🔹اگر آب و کود سالم استفاده شود و خاک، سابقه آلودگی نداشته باشد، محصول نهایی چه در گلخانه و چه در زمین زراعتی جذب آرسنیک بسیار پایینی خواهد داشت و مشکلی برای مصرف ندارد.

🔹آرسنیک در گیاهانی مثل هندوانه بیشتر در ریشه و ساقه باقی می‌ماند و پتانسیل تجمع آرسنیک پایینی در بخش خوراکی دارد.

🔹بر اساس سخت‌گیرانه‌ترین سناریو، یک فرد بالغ باید بین ۱۲۰ تا ۲۸۰ کیلوگرم هندوانه کاملا آلوده بخورد تا دوز کشنده آرسنیک وارد بدنش شود که مساله‌ای کاملا دور از ذهن است.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعاها نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ «مزاج‌شناسی» و تغییر رژیم غذایی، اوتیسم را درمان نمی‌کند

🔹کارشناس برنامه «انارستان» شبکه افق ادعا می‌کند که توانسته با شناخت «مزاج» کودک مبتلا به اوتیسم، او را درمان کند و پس از سه جلسه کودک «کاملا عادی» شده است.

🔹این ادعا نادرست است. اوتیسم درمان‌ قطعی نداشته و ادعای درمان قطعی آن با شناخت مزاج سرد یا گرم کودک یا «مزاج‌درمانی» پشتوانه علمی ندارد.

🔹انتساب طبع سرد و گرم به خوراکی‌ها و افراد یا همان طب مزاجی، شبه‌علم است و پایه و اساس علمی ندارد.

🔹اوتیسم یک اختلال مربوط به رشد مغز است که با اختلال در تعامل‌های اجتماعی، ارتباطی و الگوهای رفتاری غیرمعمول یا تکراری همراه است و یک طیف گسترده است.

🔹تشخیص نهایی اوتیسم بر اساس مشاهده رفتار و ارزیابی متخصصین (روانپزشک و نورولوژیست) انجام می‌شود و هیچ آزمایش پزشکی خاصی مانند اسکن مغزی به تنهایی برای تشخیص آن وجود ندارد.

🔹مداخلات زودهنگام و حمایتی تیم درمانی متخصص از جمله روان‌پزشک اطفال، گفتاردرمانگر، کاردرمانگر، روان‌شناس و مربی، می‌تواند زندگی فرد درگیر با اوتیسم را بهتر کند، اما این روند معمولا آرام و نیازمند زمان است.

🔹شواهد علمی کافی برای تایید اثر رژیم‌های غذایی یا مکمل‌ها در درمان اوتیسم وجود ندارد.

🔹در صورت نیاز به رژیم‌های محدود غذایی به دلیل عادات خاص یا حساسیت‌ها، باید حتما تحت نظر متخصص تغذیه و با برنامه‌ریزی باشد تا رشد کودک مختل نشود.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده در شبکه افق نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شبیه شاهد

🔹در قسمت ۲۴۸ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره پهپادهای لوکاس آمریکا و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با پهپاد شاهد سپاه صحبت می‌کنیم.

🔹گزارش یکی از روزنامه‌ها درباره سهم هر ایرانی از هزینه‌های صداوسیما و دو ادعای نادرست رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت ابراهیم رئيسی در مورد سهم دستمزدها از بودجه کل کشور و رشد اقتصادی، سوژه‌های اقتصادی این قسمت هستند.

🔹مدت‌هاست گفته می‌شود در روزهای تشدید آلودگی هوا باید بیشتر شیر و لبنیات مصرف شود. در این اپیزود توضیح می‌دهیم که این ادعا پایه علمی دارد یا خیر.

🔹ادعای رابطه دکل‌های 5G و مواد رادیواکتیو برای کاهش جمعیت و «انرژی زیستی ابرخوراک‌ها»، موضوعات شبه‌علمی هستند که درباره آنها توضیح می‌دهیم.

🔹ادعای کشف میلیون‌ها تن طلا در ایران، ادعاها درباره ویدیوی مانور یک جنگنده، موضوع «ثانیه کبیسه» و افشاگری‌های شاخ‌دار درباره فرازمینی‌ها، سوژه‌های فکت‌چک‌های کوتاه این اپیزود هستند.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

00:01:01 مقدمه
00:03:00 چرا آمریکا به سراغ استفاده از پهپادهای شبیه شاهد ۱۳۶ رفت؟
00:12:30 سهم هر ایرانی از تامین هزینه‌های صداوسیما چقدر است؟
00:14:22 دو ادعای نادرست اقتصادی از رئیس سابق سازمان برنامه و بودجه
00:18:59 ادعای نادرست تاثیر معجزه‌آسای شیر در خنثی‌کردن آلودگی هوا
00:24:59 ادعای شاخ‌دار رابطه دکل 5G و مواد رادیواکتیو برای کاهش جمعیت
00:30:23 «انرژی زیستی» و «ابرخوراک» و «مقیاس بوویس» شبه‌علم است
00:35:13 ادعای کشف ۶/۵ میلیون تن طلا به ارزش ۱۷ تریلیون دلار در ایران
00:38:11 ادعای نادرست در مورد ویدیو مانور جنگنده در میان دره‌ها
00:40:10 ادعای کوتاه‌ترین روز ثبت‌شده و ثانیه کبیسه، اغراق‌شده است
00:42:35 بوید بوشمن و افشاگری‌های شاخ‌دار درباره فرازمینی‌ها
00:44:50 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده درباره فعالیت‌های مغز در دقایق آخر پیش از مرگ

🔹یک پست اینستاگرامی ادعا کرده که ثبت فعالیت مغزی یک بیمار در لحظات پایانی عمر، به شکل یک «انفجار نور مثل آتش‌بازی» ثبت شده و مغز شروع به پخش «فیلمی از خاطرات» کرده است.

🔹این ادعا گمراه‌کننده است. ادعا، مربوط به گزارش ثبت تصادفی و پیوسته فعالیت مغز یک بیمار ۸۷ ساله مبتلا به صرع در زمان ایست قلبی و لحظات پایانی زندگی اوست.

🔹محققانی که روی این مورد کار کردند، می‌گویند فعالیت ثبت‌شده آلفا-گاما، که در یادآوری حافظه نقش دارد، در EEG (فعالیت الکتریکی مغز) او دیده شده است.

🔹محققان می‌گویند این ممکن است به آخرین «مرور زندگی» در وضعیت نزدیک به مرگ مربوط باشد، اما این فقط یک «گمانه‌زنی» است.

🔹پژوهشگران تاکید کردند این فعالیت ممکن است به دلیل شرایط خاص بیمار از جمله آسیب مغزی، تشنج و مصرف داروها باشد و نمی‌توان از این یک نمونه خاص، نتیجه‌ عمومی و قطعی گرفت.

🔹در هنگام EEG، برخلاف ادعای مطرح‌شده، «انفجار نور»، «آتش‌بازی» یا «فیلم» ثبت نمی‌شود، بلکه تنها فعالیت الکتریکی مغز به صورت خطوط شکسته ثبت می‌شود.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به ادعای مطرح‌شده نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ مصرف خوراکی سداب و تباشیر، کیست کلیه را درمان نمی‌کند

🔹خسرو زارعی، مروج طب سنتی، می‌گوید مصرف خوراکی سداب و تباشیر، کیست کلیه را درمان می‌کند.

🔹این ادعا نادرست و در برخی موارد خطرناک است.

🔹کیست‌های ساده کلیه اغلب نیاز به درمان ندارند و فقط تحت نظر قرار می‌گیرند. در صورت لزوم، درمان‌هایی مانند اسکلروتراپی یا جراحی لاپاراسکوپی وجود دارد.

🔹برای بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD) که یک بیماری ژنتیکی است، در حال حاضر درمان قطعی (Cure) وجود ندارد؛ اما روش‌های درمانی (Treatment) برای کند کردن رشد کیست‌ها و حفظ عملکرد کلیه موجود است.

🔹سداب یک گیاه دارویی قدیمی است اما بخاطر سم بالا و خطرات جدی (بویژه برای زنان باردار) نباید به صورت خوراکی خانگی مصرف شود.

🔹در پزشکی، ماده موثره آن یعنی روتین، برای مواردی مانند تقویت عروق استفاده می‌شود، اما هیچ شواهد مستقیمی برای درمان کیست کلیه وجود ندارد.

🔹تباشیر یک ماده بلوری حاوی عمدتاً سیلیس است که از گیاه بامبو به دست می‌آید. در پزشکی استاندارد پروتکلی برای درمان کیست کلیه با سیلیس وجود ندارد.

🔹مصرف بیش از حد سیلیس می‌تواند بار روی کلیه‌ها را افزایش دهد و خطرناک باشد.

🔹خسرو زارعی در لیست ۵۲ نفری قرار دارد که سازمان نظام پزشکی ایران در مورد فعالیت‌های غیرقانونی و فاقد مجوز آن‌ها هشدار داده است.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی نادرستی که در آن یک فیل، ببری را از سیل اندونزی نجات می‌دهد

🔹ویدیوی پربازدیدی در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کند که در جریان سیل اندونزی، یک فیل، ببری را نجات داده است.

🔹یک کاربر اندونزیایی اولین‌بار این ادعا را در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرده و ایکس، آن توییت را «ساخته هوش مصنوعی» نشان‌گذاری کرده است.

🔹ناشر این ادعا نیز پذیرفته که ویدیو، واقعی نیست.

🔹حرکت موج آب، اندازه فیل و ببر و چندین عامل دیگر نشان می‌دهد که ویدیو ساختگی است.

🔹چندین پلتفرم راستی‌آزمایی معتبر هم این ادعا را بررسی کرده و صحت آن را رد کرده‌اند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای واقعی بودنِ این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست معامله کیلویی پول ایران در عراق

🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر و ادعا شده پول ایران «به صورت کیلویی» در عراق معامله می‌شود.

🔹همراه این ویدیو، ادعا شده پول ایران به حدی بی‌ارزش شده که کسی به آن دستبرد هم نمی‌زند.

🔹در این ویدیو، برخلاف ادعای مطرح‌شده، صحنه‌ای از وزن کردن اسکناس نمی‌بینیم.

🔹محل ضبط ویدیو بازار دلار اربیل اقلیم کردستان است و مردی که در ویدیو حضور دارد، از امنیت بازار دلار اربیل صحبت می‌کند.

🔹وزن کردن اسکناس به عنوان روش «شمارش بر پایه وزن» شناخته می‌شود و در صرافی‌ها اتفاق می‌افتد.

🔹این روزها ارزش پول ملی ایران از همیشه پایین‌تر است اما این ویدیو نشانی در تایید این موضوع ندارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعاهای مطرح‌شده درباره این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ آمار اغراق‌شده امام جمعه تهران درباره صادرات بنزین در سال ۹۸

🔹محمدحسن ابوترابی‌فرد، امام جمعه تهران، گفته: ایران در سال ۱۳۹۸ حدود ۶ میلیارد دلار صادرات بنزین داشته است.

🔹پیش از او، شماری از مقام‌های دولتی از جمله حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه و فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت هم آماری مشابه از صادرات بنزین در سال ۱۳۹۸ ارایه کرده‌اند.

🔹در میان داده‌های موجود، آمار صادرات بنزین در سال ۱۳۹۸ مشخص نیست، اما طبق داده‌های اتاق بازرگانی تهران، مجموع صادرات کد تعرفه بنزین (۲۷۱۰۱۲۱۰) در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ حدود ۸۶۰ میلیون دلار است.

🔹در سال‌های گذشته در رسانه‌ها نیز اعداد متفاوتی، از ۲ تا ۳/۵ میلیارد دلار، درباره ارزش صادرات بنزین در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ ارائه شده که این اعداد نیز اختلاف زیادی با ۶ میلیارد دلار دارند.

🔹با این حساب فکت‌نامه به این ادعای ابوترابی‌فرد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ امارات نگفته به گیمرهای حرفه‌ای حقوق و خانه می‌دهد

🔹خبری در صفحات پردنبال‌کننده اینستاگرام منتشر شده مبنی بر اینکه «امارات به گیمرهای حرفه‌ای، ویزا، حقوق، تورنمنت و خانه.»

🔹ویزای گیمینگ دبی، اقامت بلند ۱۰ ساله و اجازه کار آزاد در دبی را برای متخصصان صنعت بازی شامل بازی‌سازان، توسعه‌دهندگان، تولیدکنندگان محتوا و گیمرهای حرفه‌ای فراهم می‌کند.

🔹این برنامه برخلاف ادعاها شامل مزایایی مانند حقوق، خانه یا هرگونه کمک مالی دولتی نمی‌شود.

🔹این ویزا بخشی از طرح بزرگتری است که با هدف جذب استعدادهای جهانی و تبدیل دبی به یکی از قطب‌های جهانی صنعت بازی تا سال ۲۰۳۳ راه‌اندازی شده است.

🔹این ویزا از اردیبهشت ۱۴۰۳ معرفی شده و تاکنون تنها یک نفر موفق به دریافت آن شده است.

🔹بنابراین این ادعا که امارات به گیمرها حقوق و خانه می‌دهد، از فکت‌نامه نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ استفاده گمراه‌کننده معاون رئیس‌جمهور از آمارهای تورم ایران

🔹محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، می‌گوید: «زمانی که دولت کار خود را تحویل گرفت، نرخ تورم بیش از ۴۵ درصد و نزدیک به ۵۰ درصد بود. در پایان سال گذشته و پیش از وقوع جنگ، تورم به حدود ۳۲.۵ درصد کاهش یافت و در حال حاضر نیز نرخ تورم حدود ۴۱ درصد است.»

🔹نرخ‌های تورم نقطه به نقطه و میانگین سالانه در دو روایت مرکز آمار و بانک مرکزی هیچ‌کدام با رقم ۵۰ درصدی که قائم‌پناه به آن اشاره کرده، همخوان نیست.

🔹بالاترین نرخ تورم در میان این چهار رقم، نرخ تورم ۱۲ ماهه مرداد است که ۴۰.۲ درصد گزارش شده و نرخ‌های تورم یک ماه قبل و بعد از این مقطع نیز نزدیک به ۵۰ درصد نبوده است.

🔹همچنین، نرخ تورم پایان پارسال، از روایت مرکز آمار ایران نقل شده اما برای بیان نرخ تورم حال حاضر، به گزارش بانک مرکزی استناد شده است.

🔹این روش بیان اعداد و ارقام مربوط به نرخ‌های تورم، می‌تواند موجب گمراهی مخاطبان شود.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این اظهارات معاون رئیس‌جمهور نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت بیست و چهارم - بودجه‌ تبلیغات مذهبی و سیاسی

🔹چند هفته قبل ۱۸۰ اقتصاددان به مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران نامه نوشتند و از او خواستند برای جلب اطمینان مردم «بودجه نهادهایی که هیچ نقش و جایگاهی در ارائه خدمات عمومی ندارند»‌ را حذف کند.

🔹به همین بهانه، در بیست و چهارمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه درباره بودجه ۷۶ هزار میلیارد تومانی حوزه‌های علمیه، صداوسیما و تبلیغات اسلامی صحبت می‌کنیم.

🔹این پادکست، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا، یک هفته قبل در رادیو فردا و حساب کاربری هزارداستان بودجه منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در سایت رادیو فردا بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ سیب‌میخ دوای کم‌خونی نیست

🔹در شبکه‌های اجتماعی ویدیوهایی از مروجان شبه‌علم طب سنتی ایرانی منتشر شده که مدعی‌اند «سیب‌میخ» می‌تواند کم‌خونی را درمان کند.

🔹«سیب‌میخ» باوری عامیانه و قدیمی (Apfeleisen) است که در آن چند میخ آهنی داغ یا معمولی برای مدتی درون سیب فرو می‌رود و سپس ادعا می‌شود آهن وارد سیب شده و خوردن آن کم‌خونی را درمان می‌کند.

🔹کم‌خونی (آنمی) یک وضعیت پزشکی است که با کاهش هموگلوبین یا گلبول‌های قرمز سالم شناخته می‌شود. شایع‌ترین نوع آن فقر آهن است، اما همه کم‌خونی‌ها ناشی از کمبود آهن نیست.

🔹سیب‌میخ یک «درمان خانگی» فولکلوریک در آلمان، اتریش و سوئیس بوده و هیچ نهاد معتبر پزشکی یا تغذیه‌ای آن را به‌عنوان درمان کم‌خونی توصیه نمی‌کند.

🔹مبنای این باور، یک واقعیت ساده شیمیایی است: تماس آهن فلزی با محیط اسیدی (مثل سیب) می‌تواند مقدار بسیار اندکی یون آهن آزاد کند.

🔹ممکن است مقدار ناچیزی آهن به غذا منتقل شود، اما شواهد معتبری وجود ندارد که این مقدار در انسان بتواند سطح هموگلوبین را به‌طور معنادار افزایش دهد یا کم‌خونی را درمان کند.

🔹میزان آهن منتقل‌شده در این روش، متغیر، غیرقابل کنترل و ناچیز است؛ ضمن اینکه میخ‌ها ممکن است حاوی آلیاژها یا ناخالصی‌های بالقوه خطرناک باشند.

🔹مقایسه سیب‌میخ با روش‌هایی مثل پخت‌وپز در ظروف چدنی نیز گمراه‌کننده است. این ابزارها برای تماس غذایی طراحی شده‌اند و اثرشان محدود و کمکی است، نه درمانی.

🔹بنابراین ادعای «درمان کم‌خونی با سیب‌میخ»، از فکت‌نامه نشان «نادرست» می‌گیرد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ «سردی مغز» شبه‌علم است

🔹ادعایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گوید «سردی مغز» یک اختلال خطرناک است که منجر به طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها می‌شود.

🔹این ادعا علائمی مانند کندی فکر، فراموشی، کاهش تمرکز، خستگی ذهنی، تاری دید و سنگینی سر را نشانه‌های «سردی مغز» معرفی می‌کند و می‌افزاید ریشه بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس، آلزایمر و پارکینسون و حتی مشکلات تیروئید، «سردی مغز» است.

🔹در علم پزشکی چیزی به نام «سردی مغز» به عنوان تشخیص استاندارد وجود ندارد.

🔹هیپوترمی یا افت شدید دمای بدن یعنی دمای کل بدن به شکل خطرناکی پایین بیاید. در این وضعیت اورژانسی دمای بدن را با دماسنج اندازه‌گیری می‌کنند.

🔹سردی و گرمی مزاج، غیرقابل اندازه‌گیری و شبه‌علم است.

🔹هیچ مرجع معتبر پزشکی ام‌اس، پارکینسون، کم‌کاری تیروئید، آلزایمر، سرگیجه، وسواس، سپیدی مو و کاهش میل جنسی را «نتیجه سردی مغز» یا «بیماری سرد» نمی‌داند.

🔹ادعاهایی از جمله این‌که غذاهایی مانند ماست و خیار و گوجه و شیر ذاتا سرد هستند و به طور مستقیم «سردی مغز» را به دنبال دارند، نادرست و شبه‌علم هستند.

🔹با یک توضیح ساده نمی‌توان علت هیچ بیماری‌ای را شرح داد و علائم شایع را نمی‌توان «تک‌علتی» قلمداد کرد.

🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعاها نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 سیب‌میخ

🔹در ابتدای قسمت ۲۴۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه درباره تغییرات اخیر یوتیوب صحبت می‌کنیم؛ تغییراتی که یوتیوب فارسی را دستخوش دگرگونی کرده است.

🔹ادعای عباس عراقچی درباره بومی بودن برنامه هسته‌ای ایران، موضوع دیگری است که در این قسمت به آن پرداخته‌ایم.

🔹دو ادعا درباره تورم تجمیعی و میزان صادرات بنزین ایران، سوژه‌های اقتصادی این اپیزود هستند.

🔹سمی بودن هندوانه‌های شب یلدا، درمان اوتیسم و کیست کلیه با طب سنتی و تاثیر ماساژ پا بر کما، از جمله ادعاهای حوزه سلامت در این قسمت هستند.

🔹ماجرای نوار مغزی یک بیمار در لحظات منتهی به مرگ، چیست؟ در این اپیزود درباره آن توضیح می‌دهیم.

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعاهای گسترده‌ای درباره روش «سیب‌میخ» برای درمان کم‌خونی مطرح شده است. توضیح می‌دهیم که این روش از کجا آمده و چه می‌گوید.

🔹دو ویدیوی پربازدید درباره ارزش پول ایران در عراق و نجات یه ببر در سیل اندونزی را نیز در پایان این قسمت مرور می‌کنیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست افزایش ۲۵۰ درصدی دوپامین بدن با یک دوش آب سرد

🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که دوش آب سرد دوپامین بدن را ۲۵۰ درصد بیش از کوکائین افزایش می‌دهد.

🔹این ادعا نادرست است. پژوهشی در سال ۱۹۹۹ نشان می‌دهد غوطه‌وری یک ساعته در آب ۱۴ درجه می‌تواند دوپامین خون را ۲۵۰ درصد افزایش دهد؛ نه صرفا یک دوش کوتاه.

🔹از طرفی دوپامین خون با دوپامین مغز، هم از نظر کارکرد فیزیولوژیک و هم از نظر شیوه اندازه‌گیری متفاوت است.

🔹پژوهشی در سال ۲۰۰۲ روی سطح دوپامین موش‌ها بعد از مصرف کوکائین افزایش ۳۰۰ درصدی را نشان داد. ۲۵۰ درصد افزایش بیش از کوکائین، یعنی افزایش بیش از ۱۰۰۰ درصدی؛ که عددی غیرمنطقی است.

🔹مطالعات، اثربخشی مدام دوش آب سرد بر تمرکز و بهبود اضطراب و افسردگی را تایید نمی‌کنند.

🔹همچنین ورود ناگهانی به آب سرد، به‌ویژه برای کسانی است که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، می‌تواند خطرناک باشد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh

📝 بودجه‌های غیرضروری؛ اعتبارات نهادهای مذهبی و تبلیغاتی در سال ۱۴۰۴

🔹پانزدهم آذر ۱۴۰۴، انتشار نامه سرگشاده ۱۸۰ اقتصاددان در ایران خبرساز شد. نویسندگان این نامه از رئیس‌جمهور خواسته بودند بودجه نهادهایی را که «هیچ نقش و جایگاهی در ارائه خدمات عمومی ندارند» حذف کند.

🔹فکت‌نامه به بهانه انتشار این نامه و واکنش‌ها به آن، در گزارشی به بودجه نهادهای مذهبی و تبلیغاتی، از جمله حوزه‌های علمیه، سازمان تبلیغات اسلامی و صداوسیما پرداخته که ارزش بودجه اسمی آنها بالغ بر ۷۶ هزار میلیارد تومان است.

🔹در قانون بودجه ۱۴۰۴، چهار هزار میلیارد تومان به دو سریال موسی و سلمان اختصاص پیدا کرده است. با احتساب بودجه سال‌های قبل، مجموع بودجه اختصاصی این دو سریال در فاصله سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ به ۹۱۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که با در نظر گرفتن متوسط قیمت دلار نیمایی معادل ۱۸۲ میلیون دلار است.

🔹در بخش‌های مختلف قانون بودجه، ردیف‌های متنوعی برای مدارس دینی و حوزه‌های علمیه پیش‌بینی شده، اما اگر صرفا اعتبارات ردیف‌های اصلی را در نظر بگیریم (مجموع بودجه شورای عالی حوزه‌های علمیه، حوزه علمیه خواهران، حوزه علمیه خراسان، مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی و جامعه‌المصطفی العالمیه) رقم ۲۶,۹۲۰ میلیارد تومان است.

🔹اعتبارات ردیف‌های سازمان تبلیغات اسلامی و نهادهای زیرمجموعه و برخی نهادهای مذهبی زیر نظر وزارت ارشاد در سال ۱۴۰۴ معادل ۹۷۲۳ میلیارد تومان است.

🔹در جدول شماره ۱۲ بودجه هم ۹۷۳۹ میلیارد تومان دیگر برای نهادهای مذهبی و تبلیغاتی در نظر گرفته شده که برای «برنامه‌های هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌های فرهنگی» هزینه کنند.

🔹از جمله برنامه‌هایی که عنوان آنها در بودجه آمده می‌توان به «ترویج فرهنگ ایثار و شهادت»، «تبیین، تبلیغ، ترویج و نشر آثار و اندیشه‌های امامین انقلاب»، «اجرای اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی»، «ترویج فرهنگ مهدویت و انتظار»، «اجرای سند راهبری و پشتیبانی از مساجد کشور» و مواردی از این دست اشاره کرد.

🔹فکت‌نامه به‌تازگی در گزارشی مجموع اعتبارات در نظر گرفته شده برای صداوسیما در سال ۱۴۰۴ را حدود ۴۶ هزار میلیارد تومان محاسبه کرد. با این حال برای پرهیز از دوباره‌شماری، اگر صرفا اعتبارات ردیف‌های اصلی صداو‌سیما در نظر گرفته شود، ارزش آن ۲۹,۶۳۲ میلیارد تومان است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

🌐 @Factnameh