✅ دانستن بعضی از مطالب زیست‌شناسی مثل خواندن کتاب‌های علمی-تخیلی هست، اما در واقع هیچ تخیلی در کار نیست!

اگر به موضوعی که در این ویدئو آمد علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب را مطالعه کنید:

📚 Nicklas Brendborg; Jellyfish Age Backwards: Nature's Secrets to Longevity. Little, Brown and Company, 2023.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

در ادامهٔ مطلب اخیر در مورد طول عمر جانداران، این پوستر طول عمر ۵۰ جانور را به تصویر کشیده است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

دوستان عزیز
آقای رابین دانبار به زودی در یک وبینار راجع به موضوع ارزشِ دوستی سخنرانی خواهند کرد. آقای دانبار یکی از روانشناسان تکاملی صاحب‌نظر هستند و کتاب‌ها و مقالات متعددی در این حوزه منتشر کرده‌اند. علاقه‌مندان می‌توانند به صورت رایگان در این وبینار شرکت کنند.

👨‍🏫 سخنران: رابین دانبار
❇️ موضوع: ارزشِ دوستی
📅 تاریخ: ۱۷ اسفند ۱۴۰۲
🕣 زمان: ۱۹:۳۰ به وقت ایران
🔗 لینک ثبت‌نام

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

خواندن بعضی کتاب‌ها آدم را می‌ترساند. این کتاب ۱۰۲۳ صفحه دارد که ۴۲۰ صفحه‌اش را یادداشت‌ها و منابع نویسنده تشکیل می‌دهد. تا اینجا که خوانده‌ام، نویسنده بارها و بارها به مواردی اشاره کرده و می‌گوید هنوز تبیین آن برایمان روشن نیست.

به نظرم اعتراف به ندانستن یا دستِ‌کم تردید نسبت به آنچه می‌دانیم شیرین‌ترین ثمرهٔ دانش است.

Russell H. Tuttle; Apes and Human Evolution. Cambridge, Harvard University Press, 2014

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

چرا اسم کانال «اشتباه میمون» است؟

در زبان فارسی «میمون» هم به معنای «خجسته»، «فرخنده» و «مبارک» است و هم نام نوعی جانور. در انتخاب اسم کانال، به هر دو معنا نظر داشتم.

نخست، میمون به معنای خجسته و فرخنده: می‌دانیم که مادهٔ خام تکامل، تنوع است. یعنی اینکه اعضا یک جمعیت کاملا مشابه یکدیگر نیستند و تفاوت‌هایی (ولو تفاوت‌های ناچیز) میان‌شان وجود دارد. از منظر ژنتیک علت این تفاوت‌ها، اشتباهاتی است که هنگام کُپی کردن ژن‌ها رخ می‌دهد. برخی از این اشتباهات اصلاح می‌شوند، برخی دیگر مهم نیستند، یعنی در بقا و تولیدمثل جاندار تاثیری ندارند. بعضی از آنها مهلک‌اند و به نابودی جاندار می‌انجامند. اما درصد ناچیزی از اشتباهات هستند که برای بقای جاندار مفیدند، یعنی باعث می‌شوند که جاندار نسبت به بقیهٔ اعضا از شانس بیشتری برای بقا و تولیدمثل برخوردار باشد. این اشتباهات، اشتباهِ خجسته یا «اشتباهِ میمون» هستند و به عبارتی تکامل چیزی نیست جز انباشت همین اشتباهات میمون در خلال زمان.

دیگر، میمون به عنوان اسم نوعی جانور: عده‌ای گمان می‌‌کنند که تکامل انسان‌ و تمام مشکلات و گرفتاری‌هایی که با حضور آن بر زیست‌بوم تحمیل شده حاصل لحظه‌ای است که اجداد ما شش و نیم میلیون سال پیش از درخت پایین آمده و شروع به قدم زدن کردند. اگر آن «میمون‌»ها چنین نمی‌کردند، شاید همه‌چیز به شکل دیگری پیش می‌رفت. آنچه ما هستیم و تاثیر ما بر محیط‌زیست محصول آن «اشتباهِ میمون» است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

✅ چطور سوسکی بنیان خانواده را حفظ کنیم ✅

می‌دانیم که میزان هورمون تستوسترون در مردها یک‌بار بعد از ازدواج و بار دیگر بعد از صاحب فرزند شدن، کاهش پیدا می‌کند. دلیل تکاملی آن هم این است که مردها بتوانند بعد از ازدواج پیوند جفت برقرار کرده و مراقب فرزندان‌شان باشند. به زبان ساده یعنی بچسبند به زن و بچهٔ خودشان و دنبال روابط دیگر نروند.

اما سوسک گورکن ماده (با نام علمی Nicrophorus vespilloides)، یعنی همین عزیزی که در تصویر می‌بینید، اختیار زندگی‌اش را به دست هورمون‌های مردانه نمی‌دهد. بلکه خودش دست به کار شده و بعد از جفت‌گیری، با تولید نوعی فِرِمون، نر را تا زمانی که لاروها بالغ شوند به شکل شیمیایی عقیم می‌کند. نر هم بی‌آنکه دنبال هوا و هوس خود بیفتند، می‌ماند و در بزرگ‌کردن فرزندان کمک می‌کند 🫡

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

چارلز داروین در نامه‌‌ای به دوستش جوزف هوکر: «اگر قیافهٔ من آنقدر افتضاح است که این عکس نشان می‌دهد، جای تعجب دارد که چطور حتی یک نفر با من دوست شده!»

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

بیشتر کتاب‌ها در مورد چیزهایی هستند که می‌دانیم. اما کتاب دیوید بَرَش انسان مرموز: معماهای تکاملی طبیعت انسان (انتشارات دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۲) استثنایی است بر این قاعده. این کتاب اثری است در مورد چیزهایی که نمی‌دانیم یا بهتر است بگوییم، چیزهایی که هنوز از علت اصلی وجودشان مطمئن نیستیم. بَرَش در کتاب خود نشان می‌دهد که چرا دانشمندان زیست‌شناسی و روانشناسی تکاملی هنوز برای تبیین برخی ویژگی‌های آدمی همچون ارگاسم و پستان‌های برجسته در زنان، همجنسگرایی، گرایش به هنر و همینطور باور به ادیان، تبیین روشنی در اختیار ندارند. نویسنده فرضیات مختلفی که برای تبیین این ویژگی‌ها مطرح شده‌اند را بیان می‌کند و سپس نشان می‌دهد نقاط ضعف هر فرضیه در کجاست. خواندن هر فصل، نه تنها خواننده را با چالش‌های تکاملی پیش‌روی دانشمندان روبرو می‌کند بلکه کلاس فشرده‌ای است از فرضیات مهم راجع به موضوع مورد بحث.

هرچند بیش از ده سال از نگارش کتاب گذشته و دست‌کم در مواردی که من اطلاع دارم، شواهدی در تایید برخی فرضیات گرد آمده اما مطالعه کتاب همچنان خالی از لطف نیست و هر فصل می‌تواند نقش مقدمه‌ای کوتاه را داشته باشد برای علاقه‌مندان. کسی چه می‌داند، شاید یکی از همین علاقه‌مندان، گشاینده رازی باشد در آینده.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

🗣️ علم پناهگاه آدم‌های معمولی است 🗣️


آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی است از مصاحبه استیو جونز (زاده ۱۹۴۴) استاد بازنشسته یونیورسیتی کالج لندن با رادیو بی‌بی‌سی. جونز دانشمندی است ممتاز و همینطور نویسنده‌ای زبردست در ترویج علم برای مردم. من بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ چندین‌بار وی را در مراسم مختلف ملاقات کردم. خاطرم هست اولین باری که او را دیدم این جمله شاهرخ مسکوب به ذهنم رسید «کارتان را جدی بگیرد نه خودتان را». به نظرم استیو جونز کسی آمد که بر خلاف بیشتر اساتید دانشگاه، خودش را جدی نمی‌گیرد، اهل شوخی است و بذله‌گو و این ویژگی‌ها را به زیبایی با دانش عمیقش از تکامل تلفیق می‌کند. بعدها فهمیدم این تنها من نبودم که او را چنین یافتم.
💬🎙🗣️

مجری: شما شهره‌اید به شکسته‌نفسی. آیا این یک مکانیزم دفاعی است؟

استیو جونز: البته یادمان نروند که شکسته‌نفسی هم نوعی خودبینی است (هر دو می‌خندند). به نظرم، و البته این را کاملا جدی می‌گویم، علم پناهگاه آدم‌های معمولی است. این چیزی است که واقعا بدان باور دارم. البته منظورم این نیست که تمام دانشمندان آدم‌های معمولی و متوسطی هستند، به هیچ وجه چنین نیست. برخی افراد دانشمندان ممتازی هستند. اما لذت علم، لذت اصیل علم، در این است که هرچقدر هم کار پیش‌پا افتاده‌ای انجام دهید، و من قطعا خودم را در این دسته قرار می‌دهم، باز هم وقت خود را تلف نکرده‌اید، زیرا کاری انجام داده‌اید و ذره‌ای هرچند کوچک را به کوه مرتفع علم افزوده‌اید. حال این را مقایسه کنید با مثلا موسیقی‌دان یا نویسنده یا نقاش بودن. اگر موسیقی‌دان، نویسنده یا نقاش معمولی هستید، جایگاهی نخواهید داشت. تنها کسانی اهمیت دارند که برجسته و ممتازند. اما علم چنین نیست. و این امر، مایه دلخوشی و آرامش من است. خلاصه، اگر آدم معمولی هستید پیشنهاد می‌کنم دانشمند شوید.

🔖🔖🔖

تا جایی که اطلاع دارم تنها یک اثر از استیو جونز با این مشخصات به فارسی ترجمه شده است:

📙 استیو جونز؛ ژنتیک: قدم اول. ترجمه: زهرا یوسفی. انتشارات شیرازه (لینک)

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

علت واقعی شروع تکامل:
«وقتی باهات حرف می‌زنم سرت رو ننداز برو!»😅

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

می‌خواهم این آخر سالی به جای اینکه بگویم چه آموختم، بگویم کجا اشتباه کردم. شاید خیال کنید که هر دو یک چیزند چه آنکه آموختن یعنی کنار گذاشتن اشتباهات. اما چنین نیست. آدمیزاد گاهی با آموختن تنها جای یک اشتباه را با اشتباه دیگر عوض می‌کند، بی‌‌آنکه از اشتباه خود آگاه شود. به عبارت دیگر، خیال می‌کنیم که با آموختن چیزی را فهمیده‌ایم، اما تنها در عمق اشتباه خود فرو رفتیم.

به هر روی، اینها دو اشتباهی هستند که امسال متوجه‌شان شدم. البته فهرست اشتباهاتم طولانی ‌است، اما این دو مورد درباره یک موضوع‌اند: مرگ و زندگی.

🔍نخست، تا پیش از مطالعه کتاب «سیاره ویروس‌ها» و Life’s Edge هر دو به قلم کارل زیمر، تصور می‌کردم یک موجود یا زنده است یا غیرزنده. اما با خواندن این کتاب‌ها، فهمیدم مرز روشنی میان ممات و حیات وجود ندارد. بنابراین شاید به جای فرض مفاهیم زنده و غیرزنده به عنوان دو قطب مخالف، بهتر باشد که آنها را دو سر یک طیف در نظر بگیریم که امکان ترسیم نقطه‌ای عینی، یعنی جایی که یکی شروع می‌شود و دیگری به پایان می‌رسد، وجود ندارد.

❗️دیگر آنکه، در گذشته خیال می‌کردم منطق زیست‌شناسی حکم می‌کند که موجودات پس از مدتی، ولو مدتی طولانی، بمیرند و از چرخه حیات خارج شوند. اما با خواندن کتاب Jellyfish Age Backwards از نیکلاس برندبُرگ، فهمیدم هم منطق زیست‌شناسی را دست‌کم گرفتم و هم هوشمندی تکامل را. بسیاری موجودات هستند که می‌توانند برای میلیون‌ها سال زنده بمانند، بی‌آنکه خم به ابروی مبارک بیاورند!

امیدوارم سال آینده فهرست اشتباهاتی که از وجودشان باخبر می‌شوم طولانی‌تر شود! در ضمن، اگر شما هم به اشتباه/اشتباهات خود پی بردید، می‌توانید آن را در صفحه اینستاگرام من کامنت کنید. خجالت هم نکشید، به قول اِسی در فیلم آدم‌برفی (۱۳۷۶) «آدمیزاد کوتِ غلطه. مشق می‌کنه. مشقاشو نشون رفقاش می‌ده تا اونایی که اوساترن دور غلطاش خط قرمز بکشن.»

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

آخرین شمارهٔ نشریهٔ ساینس (Science) که چهارم اپریل ۲۰۲۴ منتشر شد، تصویری از لوسی (Lucy) را بر جلد خود دارد که یادآور پنجاهمین سال کشف اسکلت آن است. سرمقاله این شماره، نوشته‌ای است به قلم اَن گیبنز (Ann Gibbons) با عنوان «جهان لوسی». برخی از مهمترین نکات آن بدین شرح است:

1️⃣ اسکلت لوسی در ۱۹۷۴ توسط دیرین‌مردم‌شناس امریکایی دانِلد جوهانسن (Donald Johanson) در ناحیهٔ عفر در هدر اتیوپی کشف شد. نام لوسی برگرفته از ترانهٔ «لوسی در آسمان با الماس‌ها» از گروه بیتل‌ها است که تیم اکتشاف هنگام جشن آن را گوش می‌دادند. در آن میان کسی اسکلت را لوسی می‌خواند و این نام با آن می‌ماند. از آنجایی که این اسکلت اطلاعات فراوانی در خصوص تکامل انسان، حرکت دوپایی و آناتومی انسان‌تباران (hominin) اولیه فراهم می‌آورد، کشف آن از اهمیت زیادی برخوردار بود. 

2️⃣ لوسی به گونه‌ای از انسان‌تباران به اسم جنوبی‌کپی عفاری (Australopithecus afarensis) تعلق دارد که بین ۲.۹ تا ۳.۸ میلیون سال پیش زیسته‌اند. اسکلت لوسی به طرز خارق‌العاده‌ای سالم مانده است (۴۰ درصد آن باقی مانده) و به همین جهت مطالعهٔ آن به فهم ما از تکامل انسان‌تباران برای تغییر سبک زندگی از روی درخت به روی زمین حائز اهمیت است.

3️⃣ در گذشته تصور می‌شد که تبار انسان‌های امروز مستقیماً به جنوبی‌کپی عفاری، یا همان لوسی، می‌رسد. اما اکنون دانشمندان همچون گذشته مطمئن نیستند و برخی معتقدند جنوبی‌کپی عفاری، شاخه‌ای بوده که بعدها منقرض شده است. 

4️⃣ پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که گونهٔ جنوبی‌کپی عفاری متنوع‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی است که قبلاً گمان می‌رفت. یافتن اسکلت‌های بیشتر از این گونه، به ما نشان می‌دهد که تنوع زیادی در شکل و جثهٔ اعضای این گونه وجود دارد. چنین تنوعی به پرسش‌هایی در خصوص مسیر تکاملی این گونه دامن زده است و شکل ارتباط آن با گونهٔ ما مبهم می‌کند. 

5️⃣ با این حال، گونهٔ لوسی و به ویژه شکل استخوان پاها و لگن، شواهدی حیاتی از بخشی مهم از تاریخ تکامل انسان را در برابر ما قرار می‌دهد. بخشی که تبیین‌گر یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های گونهٔ ماست، یعنی حرکت بر روی دوپا.

6️⃣ کشف اسکلت لوسی به دانشمندان کمک کرد تا پیش‌فرض‌های خود را به پرسش کشیده و در نهایت تصویری دقیق‌تر و در عین حال پیچیده‌تر از تکامل انسان ارائه کنند. امروزه برخی دانشمندان معتقدند که لوسی قدیمی‌ترین نیای انسان نیست و شاید این مقام را باید به جنوبی‌کپی انامی (Australopithecus anamnesis) داد که حدود چهار میلیون سال پیش زیسته. اما اسکلت‌های به دست آمده از گونه‌های پیش از لوسی چنان ناچیز و محدود است که فعلا نمی‌توان از آنها نتیجه قطعی گرفت. تا زمانی که اسکلت‌های بیشتر یا ابزارهای دقیق‌تر در اختیار نداریم، همچنان گونهٔ لوسی کاندیدای اصلی جنس انسان خواهد ماند.

✍️عارف عبادی

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

✍️عارف عبادی

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

در این ویدئوی کوتاه به معرفی بازی «زنده بمون تا جفت‌گیری کنی، جفت‌گیری کن تا زنده بمونی» در موزه سلطنتی آلبرتا پرداختم. هدف بازی نشان دادن دو استراتژی مختلف تولیدمثل هست: تولیدمثل جنسی و تولیدمثل غیرجنسی. شرکت‌کنندگان با توجه به شرایط هر دور بازی باید شیوه‌ای را برای تولیدمثل انتخاب کنند که شانس بقای آنها را بیشتر افزایش ‌دهد.

از آنجایی که این ویدئو را برای موزه تهیه کردم، زبان آن انگلیسی است. اما در آینده ویدئوهای بیشتری به زبان فارسی برای علاقه‌مندان منتشر خواهم کرد.

✍️عارف عبادی

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

Daniel Dennett (28 March 1942 - 19 April 2024)

💻 کانال تلگرام اشتباه میمون
💻 اینستاگرام من

🔈 اکثر ما تصوری رومانتیک از دوران بارداری داریم. تصوری که در آن، مادر تمام عشق و سخاوت خود را بی‌هیچ حد و مرزی به کودک می‌بخشد. اما اشتباه می‌کنیم. بارداری بیش از هر چیز به جنگ می‌ماند و میدان این جنگ جایی نیست جزء رَحِم مادر.

❓اگر می‌خواهید از دلایل تکاملی این نبرد آگاه شوید، جستارِ «جنگِ درونِ رَحِم» به قلم سوزان سددین و ترجمۀ من را در وب‌سایت دانش‌ آگاهی مطالعه کنید.

🔖از آنجایی که این نبرد، درون بدن زن‌ها رخ می‌دهد و پیامدهای آن در درجۀ اول دامنگیر آنهاست، مطالعۀ این نوشته را به شدت به تمام خانم‌ها توصیه می‌کنم.

🔗🔗🔗 جنگِ درونِ رحم 🔗🔗🔗

✍️ عارف عبادی
💻 کانال تلگرام اشتباه میمون
💻 اینستاگرام من

📢 📢 شکاف درآمد میان زنان و مردان 📢📢

📊 همه ما راجع به شکاف درآمد میان زنان و مردان (gender pay gap) شنیده‌ایم. اکثراً گمان می‌کنند که علت شکاف درآمد این است که زنان برای انجام کار یکسان، دستمزد کمتری می‌گیرند (منبع). اما برخی اقتصاددانان معتقدند که چنین برداشتی، دست‌کم در کشورهای توسعه‌یافته، چندان دقیق نیست (منبع).

💵 به نظر می‌رسد علت اصلی شکاف درآمد میان زنان و مردان، پدیده‌ای است به نامِ «تاوانِ فرزندآوری» (child penalty). در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، درآمد زنان قبل از داشتن فرزند، به اندازهٔ مردان (منبع) یا حتی بیشتر از آنهاست (منبع). اما با آمدن فرزند، ‌به طور میانگین، زنان زمان و انرژی بیشتری را در مقایسه با مردان صرف پرورش کودک می‌کنند و در نتیجه، کمتر بر پیشرفت شغلی و کسبِ درآمد بیشتر تمرکز می‌شوند (شکاف درآمدی).

💬 پژوهشی که اخیرا بر مبنای داده‌های ۱۳۴ کشور (که نمایندهٔ بیش از ۹۵ درصد جمعیت جهان است) صورت گرفته، پدیدهٔ تاوان فرزندآوری و نتایج آن را به خوبی تشریح می‌کند (منبع).

🔖 برخی از مهمترین یافته‌های این پژوهش به شرح ذیل است:

چه میزان از شکاف درآمد را می‌توان بر مبنای مادربودن تبیین کرد؟

📊 این نقشه نشان می‌دهد که در سرتاسر جهان مادربودن تا چه اندازه بر شکاف درآمد میان زنان و مردان اثر می‌گذارد. در اروپای غربی، امریکای شمالی و استرالیا، مادر بودن اثر بسیار بیشتری بر شکاف درآمد دارد تا در کشورهایی مثل ایران، عراق، هند و برخی کشورهای افریقایی. دلیل این امر این است که در کشورهای در حال توسعه، عوامل متعدد دیگری (همچون موانع قانونی، هنجارهای اجتماعی، ساختار اقتصادی) بیش از بچه‌دار شدن در درآمد زنان دخیل است. در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته، چنین موانعی وجود ندارند یا سهم بسیار اندکی را به خود اختصاص می‌دهند، لذا داشتن فرزند تبدیل به عامل مهمتری در شکاف درآمد میان زنان و مردان می‌شود.

✍️ عارف عبادی
💻 کانال تلگرام اشتباه میمون
💻 اینستاگرام من