تا حالا فکر کردین فقط یک ثانیه چقدر می‌تونه مهم باشه؟

شاید برای زندگی روزمره ما یک ثانیه هیچ فرقی ایجاد نکنه، اما توی دنیای فناوری، همین یک ثانیه می‌تونه میلیاردها تراکنش بانکی، مسیریابی GPS، یا حتی کل عملکرد اینترنت رو تحت‌تأثیر بذاره. اینجاست که «ثانیه کبیسه» یا Leap Second وارد داستان میشه؛ ثانیه‌ای که هر چند سال یک‌بار به ساعت جهانی اضافه یا از اون کم میشه تا زمین و ساعت اتمی دوباره همگام بشن.

ثانیه کبیسه زمانی اتفاق میفته که اختلاف بین ساعت اتمی و زمان واقعی چرخش زمین به حدود ۰٫۹ ثانیه برسه. علت این اختلاف، تغییرات جزئی اما مداوم در سرعت چرخش زمینه. عواملی مثل جزر و مد اقیانوس‌ها، حرکت هسته زمین، تغییرات اقلیمی و حتی زلزله‌ها باعث میشن زمین کمی کندتر یا سریع‌تر بچرخه. این تغییرات هرچند خیلی ناچیزن، اما در طول سال‌ها جمع میشن و نیاز به اصلاح پیدا می‌کنن.

برای انسان‌ها، این اصلاح ساده‌ست. ولی برای کامپیوترها و شبکه‌ها ماجرا پیچیده‌تره. در لحظه اضافه شدن لیپ‌سکند، ساعت UTC به جای رفتن از 23:59:59 به 00:00:00، یک لحظه به 23:59:60 می‌ره. این زمان عجیب برای خیلی از نرم‌افزارها تعریف نشده و باعث میشه بعضی سیستم‌ها هنگ کنن، بعضی تراکنش‌ها با خطا مواجه بشن و حتی برخی پایگاه‌های داده قفل بشن. نمونه‌های واقعی این مشکل در گذشته باعث خاموشی چند دقیقه‌ای سرویس‌های بزرگ شده.

اینجا بود که گوگل «Leap Smear» رو مطرح کرد؛ ایده این بود که به جای اینکه یک ثانیه ناگهانی به زمان اضافه کنه، گوگل تصمیم گرفت این تغییر رو به صورت تدریجی و نرم پخش کنه. در Leap Smear، از چند ساعت قبل، هر ثانیه کمی طولانی‌تر میشه. این تغییر اونقدر کوچیکه که سیستم‌ها متوجهش نمیشن، اما تا پایان بازه زمانی، یک ثانیه کامل به ساعت اضافه شده و زمان گوگل با زمان جهانی هماهنگ میشه، بدون اینکه جهش ناگهانی رخ بده.

برای مثال، اگر قرار باشه ثانیه کبیسه نیمه‌شب ۳۱ دسامبر اضافه بشه، گوگل از حدود ۱۰ ساعت قبل شروع می‌کنه هر ثانیه رو چند میلی‌ثانیه کش بده. این تغییرات جمع میشن و در نهایت، ساعت گوگل دقیقاً با UTC یکی میشه. در سال ۲۰۱۶ که آخرین لیپ‌سکند اضافه شد، سرویس‌های زیادی در دنیا دچار مشکل شدن، اما جیمیل، یوتیوب و موتور جستجوی گوگل بدون کوچک‌ترین اختلال کار کردن، چون Leap Smear از قبل فعال شده بود.

این روش باعث میشه هیچ لحظه «23:59:60» در سیستم‌های گوگل وجود نداشته باشه، بنابراین نیازی به تغییر نرم‌افزارها یا پایگاه‌های داده نیست. همچنین در سیستم‌های حساس به زمان مثل سرورهای تراکنش‌های مالی یا دیتابیس‌های توزیع‌شده، همه چیز بدون وقفه ادامه پیدا می‌کنه.

موفقیت Leap Smear باعث شد غول‌های فناوری دیگه هم به سمت روش‌های مشابه برن. حالا آمازون، فیس‌بوک و حتی بعضی مراکز داده مستقل هم به جای تغییر ناگهانی، زمان رو به‌صورت تدریجی اصلاح می‌کنن.

طبق آخرین اعلام IERS، احتمال بعدی برای اضافه شدن ثانیه کبیسه در تاریخ ۳۰ ژوئن ۲۰۲۶ مطرح شده، اما با توجه به سرعت بالاتر چرخش زمین در سال‌های اخیر، این اتفاق بعیده که رخ بده. همچنین IERS اعلام کرده در پایان دسامبر ۲۰۲۵ هیچ ثانیه کبیسه‌ای اضافه نخواهد شد. با این حال، اگر در آینده این اصلاح زمانی لازم باشه، تاریخ دقیقش توسط همین مرکز اعلام میشه.

✏️ مطلبی از ممد

🔎 Leap Smear - Google Public NTP

📍 @TechTube