Плачевную ситуацию с эпиграфическим наследием татарского народа озвучил старший научный сотрудник Института Айдар Гайнутдинов:

«Каждый год только в Татарстане разрушается не менее десяти памятников. И это количество будет только расти»

Иртәгә Аллаһы боерса бер яхшы хәбәр булачак!

Бездә яңа рубрика.
#милләтчеҗырлар

Зөлфәт Хәким. ТАТАР ИЛЕ.

https://youtu.be/2znB8NyfiMg?si=7BPZdZ39qwN4AWMI

Безнең архивтан.
"Азатлык" Татар яшьләре
берлегенең Рамазан аенда хәмер сатуны таләп итеп пикет үткәрүе.
2012 ел.

Из нашего архива:

Серия акций СТМ "Азатлык" за запрет продажи алкоголя в Татарстане и Башкортостане во время месяца Рамазан, поддержанная БПД "Күк Бүре".
Выпуск на телеканале "Эфир-Татарстан". 2012 год.

Тел нигез!
Татарча языгыз!
Баштан татарча!
Аннары теләсә кайсы телгә тәрҗемәсен куярга була.

Инстаграмда кайсы телдә язасыз?
Нигә татарча түгел?

Алар тез чүкмәде, буйсынмады!

1552. Татар! Онытма! Оныттырма!

Бүре каны

Кыр киң. Төн тын. Тавыш бир тынлыктан –
Кемнәр үле күптән, кем тере?
Ярты-йортыларга ау башлыйм мин...
Миндә бүре каны!.. Мин – бүре!

Чирле гавәм ютәлләвен тыеп,
Йоклый инде...
Ярар, йокласын.
Иртән кояш күккә сибелгәндә
Хәтфә үләннәрне чык басып,
Җир чистарыр... Һава лаекларга
Күбрәк калыр...

Бүген Мин дәшәм:
“Сиңа – җитте, яшәмә син! – диеп, –
Синең өчен, - диеп, - ул яшәр...”

Горабалар!
Алар, имеш, көн дә
Дөнья сөйри... Өскә, Югары!..
Бәй, карагыз инде: аркагызда
Бөкре генә, бөкре нибары! –
Тураерга вакыт!..
Кил яныма,
Татлы бугазыңа үрелим...
Күзләремә кара – күрәсеңме? –
Миндә бүре каны!.. Бүре мин!..

Кыр киң. Төн тын. Тавыш бир (биралсаң!) –
Кемнәр исән һаман, кем –үле?
Нәтиҗәләр чыгарыр чак җитте –
Ярымайның тулып килүе...

Рузәл Мөхәммәтшин

ТАТАР АКТИВИСТЫ ТАТАР ТЕЛЕНӘ ТЕЛӘКТӘШЛЕК КҮРСӘТҮ ӨЧЕН 700 КМ УЛЬТРАМАРАФОН ЙӨГЕРӘЧӘК


Татар теленә теләктәшлек белдерү ультрамарафоны татарларның бөек юлбашчысы Гаяз Исхакыйның тууына 145 ел тулуга, татар халкының беренче Президенты Садри Максудиның 145 еллыгына, шулай ук Төркиянең 100 еллыгына багышлана.

1 октябрь иртәсендә Анталиядә республика мәйданында Ататөрек һәйкәле янында Анталия – Әнкара ультрамарафоны башланып китте. Марафонның инициаторы һәм бердәнбер катнашучысы – танылган җәмәгать эшлеклесе, "Азатлык" татар яшьләре берлеге рәисе, журналист һәм аспирант Наил Нәбиуллин.

Нәбиуллинга якынча 700 чакрым юл үтәсе булачак, ул Бурдур, Испарта, Афьон һәм Искешәһәр кебек шәһәрләр аша узачак. Үзен яхшы хис иткән очракта, активист көн саен 55-60 км йөгереп, марафонны 12 көндә тәмамларга өметләнә. "Азатлык" берлеге активистлары Наил Нәбиуллинны 12 көн дәвамында автомобильдә озата барачак, юлның иң авыр урыннарында ярдәм итәчәк. Активистлар чатырларда йокларга ниятли. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, Төркиянең тау рельефы аркасында, дистанция техник яктан бик катлаулы, таулы урыннар күп һәм юлның беренче яртысы-даими күтәрелүләр һәм калкулыклар.

Һәр 3 чакрым саен су, ә инде һәр 5-7 чакрым саен туклану нокталары оештырылачак, кирәк булганда медицина ярдәме күрсәтеләчәк. Маршрут шундый итеп төзелгән ки, якынча 7 нче көнне Нәбиуллин борынгы татар авылы Османиягә кадәр барып җитәчәк. Бу җирләргә татарлар 19 нчы гасыр ахырында хиҗрәт кылганнар һәм төпләнгәннәр. Татар авылы аша үтеп, тукталып, Нәбиуллин үз ватандашларына теләктәшлек белдерергә, аларны рухландырырга, шулай ук татар дөньясының игътибарын Османия авылына да җәлеп итәргә ниятли.

Татар активисты ультрамарафонны 12 октябрьдә Төркия башкаласында, Ататөрек мавзолее янында тәмамларга ниятли. Йөгерү тәмамланганнан соң, татар активистлары Гаяз Исхакый һәм Садри Максуди каберләрен зиярәт итәргә Истанбулга барачак.


“Марафоннар һәрвакыт җәмәгатьчелек игътибарын җәлеп итә, чөнки ул спорт чарасы гына түгел, ә иҗтимагый-сәяси чара да буларак кызыклы. Татар халкының бөек лидерларының юбилейларын билгеләп үткәндә, безне борчыган нәрсәләр турында да сөйләшергә тиешбез. Аерым алганда, татар теле турында", - дип билгеләп үтә Наил Нәбиуллин.

Марафонның төп максатлары: татар халкын бөек юлбашчыларыбыз Гаяз Исхакый һәм Садри Максудиның 145 еллык юбилейлары белән котлау, татар теленең һәм гомумән татарларның бүгенге авыр хәленә, системалы рәвештә хокуклары бозылуына игътибар җәлеп итү; милли үзаңны үстерү һәм ныгыту; йөгерү һәм сәламәт яшәү рәвешен популярлаштыру.
"Гаяз Исхакый гомер буе татар халкының, барлык төрки халыкларның хокукларын яклау буенча актив эшчәнлек алып барды. Ул һәр җирдә татарларны берләштерергә тырышты. Гаяз абый һәрвакыт хакыйкатьне, дөреслекне күрсәтергә омтылган. Аның якын дусты, татар халкының беренче Президенты Садри Максуди, Россия империясе Дәүләт Думасы трибунасыннан чыгыш ясаганда, бервакыт: "Иртәме-соңмы мин сезнең кебек үк хокукларга ия булачакмын", - дип белдерә. Исхакый белән Максудиның 145 еллыгын билгеләп, мин үз йөгерешемне татар теленә багышлыйм. Әлеге марафон белән без татар теленең актуаль сорауларына һәм гомумән халыкларның хокуклары мәсьәләләренә киң җәмәгатьчелек игътибарын җәлеп итәргә телибез.

Мин татар халкының һәм башка халыкларның хокуклары кысылган дип белдерәм. Көчәйтелгән тизлек белән ачыктан-ачык ассимиляция дәвам итә. Үз узышыбыз белән без, "Азатлык" татар яшьләре берлеге, татар халкының һәм башка халыкларның хокуксыз хәле белән килешмәвебезне белдерәбез. Без бөтен дөньяны үзебезгә игътибар итәргә чакырабыз! Минем максатым –татар һәм башка рус булмаган халыкларның хокуксыз хәленә киң игътибар җәлеп итү. Бүген без бөтен нәрсәдән диярлек мәхрүм: милли мәгариф системасы, үз фикерләребезне ирекле белдерү һәм үз дөньяга карашыбызны тоту мөмкинлеге, безнең халыклар даими басым һәм курку астында тора. Телне тулысынча үстерү һәм саклау урынына, безнең хокукларны яклау урынына симулякралар һәм кесәдәге “псевдотатар” һәм моңа охшаш оешмалардан шау-шулы эшчәнлекне имитацияләү генә күренә.

Мин кичекмәстән илдә демократлаштыру, хокук өстенлеге урнаштыру, кеше хокукларының кичекмәстән үтәлүе, сәяси төрлелелекнең, плюрализмның кире кайтарылуын, башка сәяси карашлары булган кешеләргә толерантлык урнаштырылуын таләп итәм.


Мин йөгерәм һәм таләп итәм:

– Татар халкының һәм башка рус булмаган халыкларның хокукларын кысуны һәм дискриминацияләүне туктату;

– Илдә киң демократлаштыру үткәр, хокук вә канун өстенлеген, халыкларның үз билгеләнү, белем алу, ирекле үсешенә хокукларын тәэмин итү.


– Татарстанның барлык мәктәпләренә дәүләт теле булган татар телен мәҗбүри өйрәнүне кайтарырга;

– Илдәге башка халыкларның: чуаш, мари, хакас, тува, башкорт һәм башка телләрне мәҗбүри өйрәнүне кире кайтарырга;

– Татар милли мәгарифенең тулы системасын булдыру: татар балалар бакчалары, мәктәпләр, университетлар;

– Татарстан тормышының барлык өлкәләренә татар телен кертү. Татарстан тормышының барлык өлкәләрендә татар теленең тулы күләмдә эшләвен тәэмин итү;

– Дәүләт, муниципаль органнарга, хезмәт күрсәтү өлкәләренә эшкә кабул иткәндә, Татарстан университетыннан укырга кергәндә татар телен белүне мәҗбүри шарт итеп кую;

– Татарстан Республикасы Конституциясенең 8 маддәсе нигезендә Татар теленең реаль тигез хокуклы статусын тәэмин итү;

– Милли активистларга каршы репрессияләрне туктату;

– Казан үзәгендә Гаяз Исхакыйга һәйкәл куярга һәм аның музеен ачарга.

Әлеге марафон октябрь аена туры килгәнгә, без бүген 1552 елның көзендә бәйсез Татар дәүләте Казан ханлыгын яклаган барлык каһарманнарны да искә алабыз. 1552нче елның октябреннән соң, Татарлар үз дәүләтчелеген югалтканнан соң милләтебезгә авыр көннәр килде: көчләп чукындыру һәм руслаштыру. Соңгы елларда татарның хәтерен кыскарту, чикләү эшләре дә күренә башлады. Әйтик, бәйсез татар милли хәрәкәтенә Хәтер көннәрен оештыруны тыю вә чикләү, татар тарихи китапларын тыю, әйтик Вахит Имамовның “Яшерелгән татар тарихы” китабын һ.б.
Әлеге ультрамарафон белән без 1552нче елның октябрендә Ватаныбызны саклаган, һәм бүгенге көнгә хәтле милләтебезнең азатлыгы, хокуклары өчен көрәшкән барлык милләттәшләребезне искә алабыз, рухлана багышлыйбыз. Без, Казан яклаучыларына лаеклы һәйкәл куелуын, 15 октябрьны Хәтер көне буларак игълан итүне таләп итәбез!

Мин йөгерәм һәм барлык татарларны берләшүгә, татар халкының хокуклары өчен оештырылган көрәшкә чакырам. Барлык демократик көч һәм хәрәкәтләрне берләштерергә һәм бергәләп көрәшергә чакырам. Бергәләшеп кенә без үз максатларыбызга ирешә алабыз, халыкларыбызның мәдәниятен, телләрен һәм гореф-гадәтләрен саклый алабыз, тулы үсеш һәм чәчәк атуны тәэмин итә алабыз.

Без барлык татарларны һәм башка этнос һәм милләт вәкилләрен үз халкыбыз, аның хәле турында уйланырга һәм мөмкин булганча әлеге хәлне җиңеп чыгуда мөмкин кадәр ярдәм күрсәтергә чакырабыз."

ТАТАРСКИЙ АКТИВИСТ ПРОБЕЖИТ УЛЬТРАМАРАФОН 700 КМ В ПОДДЕРЖКУ ТАТАРСКОГО ЯЗЫКА

Ультрамарафон в поддержку татарского языка приурочен к 145-летию со дня рождения татарского лидера Гаяза Исхаки, 145-летию первого Президента татарского народа Садри Максуди, а также к 100-летию Турции.

1 октября утром на площади Республики в Анталии, у памятника Ататюрка, стартовал ультрамарафон Анталия – Анкара. Инициатор и единственный участник – известный общественный деятель, председатель Союза татарской молодежи “Азатлык”, журналист и аспирант Наиль Набиуллин.

Дистанция забега составляет примерно 700 км, и пройдет через такие города как Бурдур, Испарта, Афьон и Эскишехир. При благоприятном самочувствии активист надеется завершить забег за 12 дней, пробегая ежедневно 55-60 км. Команда из активистов “Азатлык” будет сопровождать Наиля Набиуллина все 12 дней на автомобиле, поддерживая на самых трудных участках пути. Ночевать активисты планируют в палатках. Нужно отметить, что из-за горного рельефа Турции, дистанция технически очень сложная, с хорошим набором высоты, и первая половина пути – это постоянные подъемы и холмы.

Через каждые 3 км будут организованы пункты освежения, а через каждые 5-7 км будут пункты питания, при необходимости будет оказана медицинская помощь. Маршрут построен так, что примерно на 7-ой день, Набиуллин добежит до старинного татарского села Османие, которое основали переехавшие на эти земли татары еще в конце 19-го века. Пробегая и останавливаясь в татарском селе, Набиуллин намерен выразить свою поддержку соотечественникам, вдохновить их, а также привлечь внимание татарского мира и не только к селу Османие.

Завершить ультрамарафон татарский активист планирует 12 октября у подножия мавзолея Ататюрка. После завершения забега, татарские активисты направятся в Стамбул, чтобы посетить могилы Гаяза Исхаки и Садри Максуди.

"Марафон всегда привлекает внимание общественности, является интересным не только спортивным, но и общественно-политическим мероприятием. Отмечая юбилеи великих лидеров татарского народа, мы должны говорить и волнующих нас вещах. А именно, о татарском языке", отмечает Наиль Набиуллин.

Главные цели марафона: поздравить татарский народ с юбилеями наших великих деятелей Гаяза Исхаки и Садри Максуди, привлечь внимание к очень тяжелому положению татарского языка, а также в целом на ситуацию с систематическими нарушениями прав татарского и других народов страны; повышение и укрепление национального самосознания; популяризация бега, спорта и здорового образа жизни.

“Гаяз Исхаки всю свою жизнь вел активную деятельность по защите прав татарского народа, всех тюркских народов. Он везде и повсюду объединял татар. Он всегда стремился показать истину, правду. Его близкий друг, первый президент татарского народа Садри Максуди, выступая с трибуны Государственной Думы Российской Империи как-то заявил: “рано или поздно я буду иметь такие же права, как и вы”. Отмечая 145-летия Исхаки и Максуди, я посвящаю свой забег татарскому языку. Этим забегом мы хотели бы привлечь широкое общественное внимание к вопросам татарского языка и в целом к правам народов.

Я заявляю, что права моего татарского народа и других народов ущемлены. Усиленными темпами продолжается преднамеренная ассимиляция. Своим забегом мы, Союз татарской молодежи "Азатлык", выражаем свое категорическое несогласие с бесправным положением Татарского народа и других народов. Мы призываем весь мир обратить внимание на нас! Моя цель – привлечь широкое внимание к фактическому бесправному положению татарского и других нерусских народов. Сегодня мы лишены практически всего: национального образования, возможности свободно выражать свои мысли и придерживаться собственного мировоззрения, взглядов, наши народы находятся под постоянным давлением и страхом. Вместо полноценного развития и сохранения языка, вместо защиты наших прав – лишь симулякры и имитация бурной деятельности от "карманных" псевдотатарских и подобных организаций.

Я заявляю, о необходимости незамедлительной демократизации страны, установления верховенства права, неукоснительное соблюдение прав человека и гражданина, возвращения ситуации идеологического многообразия, плюрализма, толерантности и терпимости к людям с разными политическими, социальными, общественными и иными взглядами.

Я бегу и требую:
– Прекратить ущемление прав и дискриминацию татарского народа и других нерусских народов;
– Провести широкую демократизацию в стране, обеспечить верховенство прав человека, а также обеспечить неукоснительное соблюдение прав народов на самоопределение, образование, и свободное, полноценное развитие, сохранение своих языков и культур.
– Вернуть обязательное изучение государственного татарского языка во все школы Татарстана;
– Вернуть обязательное изучение чувашского, марийского хакасского, тувинского, башкирского и языков других народов страны;
– Создать полноценную систему татарского национального образования: татарские детские сады, школы, университеты;
– Внедрить татарский язык во все сферы жизни Татарстана. Обеспечить полноценное функционирование татарского языка во всех сферах жизни Татарстана;
– Обязать знать татарский язык при приеме на работу в государственные, муниципальные органы, сферы обслуживания, при поступлении у университеты Татарстана;
– Обеспечить татарскому языку реальный равноправный статус, согласно 8 статьи Конституции Республики Татарстан;
– Прекратить репрессии против национальных активистов;
– Поставить памятник Гаязу Исхаки в центре Казани, и открыть его музей.
Так получилось, что забег пришелся на начало октября. В октябрьские дни татарский народ вспоминает 1552 год и героическую оборону столицы независимого татарского государства Казанского ханства. Именно после потери собственной государственности в октябре 1552 года, татарский народ был подвергнут суровым испытаниями: насильственной христианизации и ассимиляции. В последние годы, наблюдается систематическое желание ограничить память татарского народа. Это выражается в фактическом запрете независимым татарским организациям проводить митинги и шествия в память о событиях октября 1552 года, запрете татарских исторических книг, например как была запрещена книга «Запрятанная история татар» Вахита Имамова и т.д.
Данным ультрамарафоном мы чтим память всех защитников Казани 1552 года, а также всех тех, кто до сегодняшнего дня боролся за права нашего народа. Мы требуем, установить достойный памятник защитникам Казани 1552 года, и объявить 15 октября Днем памяти татарского народа.

Я бегу и призываю всех татар к объединению, к организованной борьбе за права татарского народа. Призываю к объединению и совместной борьбе все демократические движения и силы. Только вместе, только объединившись мы можем добиться наших целей, сохранить культуру, языки и традиции наших народов, обеспечив полноценное развитие и процветание.

Мы призываем всех татар и представителей других этносов и национальностей задуматься о своем народе, его положении и по мере возможности оказать посильную помощь и поддержку в преодолении данной ситуации."

Наил Буджак шәһәрен йөгереп
узды. Бүген 20, гомумән 80 чакрым үтте.

Җәмәгать, Наил йөгерүе сәбәпле видеолар соңартылып бирелә.

Буджак

Анталия - Әнкара 700 чакрымлык ультрамарафон. Кичә Наил беренче 100 чакрым ноктасын үтте.

Ультрамарафон Анталия - Анкара. Вчера Наиль преодолел первые 100км.