КОРАБ

Шаулый диңгез...
Җил өрәдер...
Җилкәнен киргән кораб!
Төн вә көндез
Ул йөрәдер:
Юл бара ят ил карап...

Чыкты җилләр,
Купты тулкын –
Ил корабын җил сөрә!..
Кайсы юллар,
Нинди упкын
Тарта безне җан сорап?!.

Бүген, 2 декабрь - Татар халкының бөек сәясәтчесе, журналист, язучы Йосыф Акчураның тууына 146 ел!
Хөрмәт, сөю һәм сагыну белән искә алабыз!

Кем ул Йосыф Акчура?

Йосыф Акчура — татар халкының танылган иҗтимагый-сәяси эшлеклесе, галим, сәяси төркичелеккә нигез салучыларның берсе, татар һәм төрек милләтләренең барлыкка килүенә гаять зур өлеш керткән шәхес. Ул үзенең иҗтимагый, фәнни эшчәнлеге белән татар-төрек мәдәни багланышлары үсешенә зур йогынты ясаган галим, Төркиядә гомер иткән елларда Анкара, Истанбул университетлары профессоры буларак беләбез аны.

Йосыф Акчура 1904 елда Сембер янындагы үз нәселләре яшәгән Зөябаш авылында «Сәясәтнең өч төре» дигән атаклы хезмәтен яза. Бу хезмәт, тәгълимати һәм программа характерында булып, төрки дөньяда зур резонанс тудыра. Аннары ул Казанга килә һәм «Мөхәммәдия» мәдрәсәсендә тарих һәм география укыта башлый. Шәкертләр арасында ислахчылык хәрәкәте җәелүгә актив этәргеч бирә. Әлеге мәдрәсәдә укыган лекцияләре җирлегендә берничә китап бастыра. 1905 елның көзеннән «Казан мөхбире» («Казан хәбәрчесе») дигән беренче татар газетасы чыга башлый. Аның нәшире — присяжный поверенный Сәетгәрәй Алкин, ә мөхәррире Йосыф Акчура (В. Шәрәф белән бергәләп) була. Моннан тыш, татар милли хәрәкәте тууда һәм оешуда, үзәген татар буржуазиясе һәм зыялылары тәшкил иткән «Иттифак әл-мөслимин» Бөтенрәсәй мөселманнар фиркасен оештыруда аның роле чиксез зур була.

Йосыф Акчураның хезмәтләре ХХ гасыр башы татар милли мәктәбен күздә тотып, аны киләчәктә реформалау юлларын билгеләргә омтылып язылган. Бер үк вакытта Йосыф Акчураның туган тел, милли әдәбият, тарих укытуның милли тәрбия һәм үзаң тәрбияләүдәге мөһим урыны турындагы фикерләре бүген дә игътибарга лаек. Ислам динендә милләтләр (милләт – үзе милләт) юк, «татар теле әшәке тел» дип сөйләнүче кадимче муллаларның сүзләренә каршы килеп, Йосыф Акчура: «Мәктәп һәм мәдрәсәләрдә үз телләренең кагыйдәләрен өйрәнмәгән, үз телләренең кадерен белмәгән бер халыкта күпме миллият хисе булсын? – дигән сорау куя. – Күп милләтләр яшәгән җәмгыятьтә һәр халыкның туган телендә белем алуы киләчәген билгели, ул сәяси мәсьәләгә тиң», – дип ассызыклый. «Милли мәдрәсәләр һәм әдәбият» исемле мәкаләсендә автор балаларны милли мәктәптә укыту теләгенең нигезендә аларны «үз кешебез, милли кеше итеп үстерү теләге» ята дип билгеләп үтә. Аның милли мәктәптән, башлыча, әдәбиятыбызга хезмәт итүчеләр чыгарга тиеш дигән фикерен үстерсәң, милли мәктәп, беренче чиратта, гуманитар юнәлештә булырга тиеш дигән нәтиҗә барлыкка килә сыман. «Шуңа күрә милли мәдрәсәләребездә, тарихи вакыйгаларны үзебезчә тикшереп, үз ноктабыздан карап укытылырга тиеш». Икенче зур бурыч итеп автор татар галимнәренә туган халкы тарихын язу мөһимлеген куя.

Бер үк вакытта күп халыклар арасында яшәгән татарларның милли уку йорты күршеләрнең тарихы һәм мәдәнияте белән таныштыруны, күпмәдәниятле җәмгыятьтә алып торган үз урыннары хакында күзаллау булдыруны игътибар үзәгендә тотарга тиеш дигән фикерне дә уздыра.

Йосыф Акчура тормышының соңгы чоры (1919-1935) Кемал инкыйлабы, азатлык сугышы һәм Төркиядә республика идарәсе елларына туры килә. Төркия республика дип игълан ителгәч, ул Милли мәҗлес депутаты итеп сайлана, аннан соң Истанбул университеты профессоры һәм Төркия президенты Кемал Ататөрекнең мәдәният һәм сәясәт мәсьәләләре буенча киңәшчесе сыйфатында хезмәт итә. 1931 елда Ататөрек җитәкчелегендә ул Төрек тарих җәмгыятен төзүдә катнаша, аның рәисе итеп сайлана. 1932 елда ул президент кушуы буенча I Төрек тарих конгрессы эшенә җитәкчелек итә. Төркиядә ул һәртөрле төрки җәмгыятьләр һәм журналларны нигезләүдә актив катнаша. Арада иң әһәмиятлесе үз тирәсенә алдынгы әдәби һәм сәяси көчләрне җыйган «Төрк йорды» журналы була. Бу журнал аша төрек җәмгыяте төньяк төркиләр тормышы белән таныша.

Союз татарской молодежи “Азатлык” призвал увековечить имя Юсуфа Акчуры в Татарстане и Турции.

В 146-ю годовщину со дня рождения видного политического и общественного деятеля, журналиста Юсуфа Акчуры Союз татарской молодежи «Азатлык» направил письма главам 44 районов Татарстана, мэрам Казани и Набережных Челнов с просьбой присвоить имя центральным улицам в городах и районных центрах, указав на необходимость увековечивания.

Об инициативе рассказал лидер “Азатлык” Наиль Набиуллин. «Параллельно татарские активисты направили аналогичные письма мэрам тридцати крупнейших городов Турции. В том числе, Стамбула, Анкары, Измира и других», - сказал Набиуллин.

“Юсуф Акчура – великий татарский и тюркский деятель, политик мирового уровня. До сих пор его имя достойным образом не увековечено ни в Татарстане, ни в Турции. В Казани есть улица Юсуфа Акчуры, однако, находится она в поселке Сосновка, это слишком далеко от центра и не соотносится с личностью деятеля. Длина улицы 376 метров, в ней всего 6 домов. Мы считаем, что именем Юсуфа Акчуры должны быть названы центральные улицы всех городов Татарстана и Турции. Кроме этого, необходимо присвоить имя Акчуры стадионам, университетам, школам, станциям метро и т.д. Мы начинаем системную работу по возвращению имени Юсуфа Акчуры нашей нации” – подчеркнул Наиль Набиуллин.

“Азатлык” яшьләр берлеге Йосыф Акчура исемен мәңгеләштерүне сорап Төркия һәм Татарстан җитәкчеләренә мөрәҗәгать итте


Мондый хатны "Азатлык" берлеге Казан мэрына узган ел да язган иде. Берлек рәисе Наил Нәбиуллин Йосыф Акчура исемен Казанның Яңа Сосновка бистәсендәге бер урамга бирүләрен әйтә. Әмма мондый шәхеснең исеме Казанның үзәгендәге урамнарның берсенә бирелергә тиеш дип саныйбыз, ди ул.

"Азатлык" татар яшьләре берлеге Төркиянең — 30, Татарстанның ике шәһәре мэрларына, шулай ук Татарстанның 43 районы башлыгына хат язган. Берлек шәһәр һәм район үзәгендәге урам-мәйданнарга, мәктәпләргә галим, сәясәтче Йосыф Акчура исемен бирүне сораган.

"Ул үзенең иҗтимагый, фәнни эшчәнлеге белән татар-төрек мәдәни багланышлары үсешенә зур йогынты ясаган галим" дип искәртелә берлек рәисе Наил Нәбиуллин имзалаган хатта.

Узган ел 14 декабрьдә дә Наил Нәбиуллин Татарстан президентының интернет почтасына 9 гозер-таләптән торган хат юллаган иде. Ул язган хатта Казанның зур һәм үзәк урамнарының берсенә Йосыф Акчураның исемен бирү, Казандагы берәр мәктәп яисә гимназияне аның исеме белән атау, яңа парк яисә метро тукталышларына Акчура исемен бирү, сәясәтче турында тарихи, нәфис фильмнар төшереп аларны даими күрсәтеп тору тәкъдим ителде.

Нәбиуллинның хатына Казан башкарма комитеты җавап бирде. "Хәзерге вакытта Казан шәһәре территориясендә рәсми атамалары булмаган һәм Йосыф Акчура кебек бөек шәхес исемен бирерлек урамнар юк" диелгән иде җавапта.

Исемнәрен Казандагы урыннарга бирү тәкъдим ителгәннәр базасына Йосыф Акчураны да кертүләрен сорап, Казан башкарма комитеты Топонимика комиссиясенә хат юллаган, диелде.

Узган елгы мөрәҗәгатеннән соң, Наил Нәбиуллин Йосыф Акчура исемен Казанның Яңа Сосновка бистәсендәге бер урамга бирүләрен әйтә.

"Хариталарны карый башлагач, Казан читендәге бу бистәдә Йосыф Акчурин урамы барлыкка килүен күрдек. Әмма мондый шәхеснең исеме Казаннан читтә түгел, Казанның үзәгендәге урамнарның берсенә бирелергә тиеш дип саныйбыз. Шуңа күрә быел Казан мэры исеменә янәдән хат яздык һәм "бу урын безгә ошамый, ул беркем күрми торган җирдә урнашкан", дип искәрттек. Йосыф Акчура — татарның бөек шәхесе, аның исемендәге урам да лаеклы урында булырга тиеш", дип белдерде Наил Нәбиуллин "Азатлык"ка.

Чыганак: "Азатлык" радиосы.

Безнең төрек-татарның кыйбласы ачык итеп тәгаен ителгән: ул үзенең милли барлыгын саклап,
үзенең киләчәктә үзенчә үсүенә, алга китүенә килешү – бер җирлек әзерләү.

Гаяз Исхакый.

Вак-төяк, кечкенә аермаларны читтә калдырып, берләшеп, милли куәтне көчәйтү юлына бөтен гайрәтләрен уртага куярга чакырамыз. Зур көннәр зур эшләр сорый. Безнең барымызның да бабайларымыз булган борынгы зурларымызның рухлары безгә берләшергә вә көчәергә кушалар.

Гаяз Исхакый

Куанды ил, канат какты мәләкләр,
Шашып, аң-тан, булып шайтан төкерде!..
Җитәр, җилкенмә, йолкынма, күңел, син,
Кияү булсаң да, ул туйга түгел син!
Җиһан тормыш туен иткән чагында,
Синең урның - үлекләр аймагында.

Бу чор

Ир башына тәкә алмашынган,
Урман бүлгәләнгән заман бу.
Мүтләкләргә, күтләкләргә бер дә
Артык түгел, нәпъ-нәкъ таман бу.

Ил башына ил каныккан чор бу,
Ызгышкан чор туган-тумача.
Татулыкка зар-интизар булып,
Утта яна җаннар меңнәрчә...

Им табалмый, ип табалмый дөнья,
Ит тарттыра "махсус" тегермән.
Дәвереме акылыннан шашкан,
Кешелекме тәмам тилергән?!

Таш гасырга кайтып төшүме бу,
Адәм заты адәм ашаган?!
Кешелеген җуйган кешелексез
Кешеләргә чоры тап-таман!

Кешелексез кыргый кануннарга,
Канунсызлыкларга тарган чор.
Хак вә ялган тәмам буталган чор,
Бар кешелек өчен яман чор.

Кешелеккә ләкин үтә таныш,
Кемнәргәдер хәтта үтә тансык,
Балчык белән ашланган чор балчык,
Акка кызыл буяу манган чор...

@Фәнил Гыйләҗев

Ни өчен без йөгерәбез?
Менә шундый манзараларны күрер өчен, үз аякларыбыз белән искиткеч матур урыннарны үтеп, гади кешеләр үтә алмаган юлларны үтеп, дөньяны башка яктан күрер өчен йөгерәбез!

Тиздән, Каппадокия ультра трейл - 63 чакрымлык йөгерү ярышыннан видео әзер булачак. Әлегә кыска бер мизгелне карый торыгыз.

Тыныч булыңыз… Без, чит милләтләр, үз эшемезне үземез эшләрбез. Сез дә үз эшеңез берлә генә мәшгуль булыңыз!.. Әллә нинди дөнья хәлләреннән, булмаячак империализм авыруларыннан арынырга, ачык күз берлә хакыйкатькә карарга вакыт җитмәдеме?..

Гаяз Исхакый

t.me/gayaz_isxaki
isxaki.com

В Челнах установили памятник Сталину. Союз Татарской Молодежи "Азатлык" уже в ближайшее время направит обращение в Прокуратуру Республики Татарстан с просьбой проверить законность установки данного памятника.

https://www.kommersant.ru/doc/5706864

"Азатлык" Татар яшьләре берлеге лидеры Наил Нәбиуллин өчен тавыш бирергә кирәклеген һәркем аңлыйдыр👌