NEW BOT Телеграм, страница

#یادداشت

💕 به یادکرد شادروان استاد عباس زریاب خویی (زاده‌ی ۲۰ مرداد ۱۲۹۸ خوی - درگذشته‌ی ۱۴ بهمن ۱۳۷۳ تهران)

@ThinkTogether🌱

📚 دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی!

[...] در عـصر «محققانی» که اگـر از تألیفات خودشان امتحانشان کنند از عهـده‌ی روخوانی مـتن «تحقیقات» خویش برنمی‌آیند. نمی‌گویم او واپسین بـود، ولی در میان واپسینهـا، بی‌گـمان بـرجسـته‌تـرین بـود. برجسـته‌تـرین چهـره از آخـرین پـژوهـندگـانی که بـر مجموعه‌ی فـرهـنگ و مدنیت ایرانی احاطه‌ی ژرف و اشراف کامل دارند و بدان عـشق می‌ورزند: از فلسفه و کلام و تفسیر و حدیث و فـقه و اصـول تـا ادبیات فارسی و عربی و تاریخ و جـغرافیای تاریخی تـا آنـچه در مـغرب زمین می‌گذرد در حوزه پژوهـشهای ایرانی و اسلامی تا آگـاهی درسـت و سنجیده از مجموعه میراث خردمندان غرب، از افلاطون تا هگل و مارکس و ناقدان معاصرش.

زریاب در شرایط فرهنگی عـصر ما، شاید والاترین مصداق کلمه‌ی «حکیم» بود یعنی فرزانه‌ای که بسیار خـوانده است و بسیار آموخته و بسیار اندیشیده و از انبوه خـوانده‌هـا و دانسته‌های خویش، مـنظومه‌ای عقلانی برای تبیین جهان و فرهنگ ملی خـویش تدارك دیده است و بـراساس این مـنظومـه عـقلانی و فرهنگی است که نگران پیرامون خویش است.

به راستی دیگر، در کجای ایران باید جسـت مردی را که بتواند «شفاء» و «اشارات» ابن‌سینا و «اسفار» صدرالمتالهین و «شاهنامه» فردوسی و «صیدنه» ابوریحان بیرونی و «دیوان خاقانی» و فلسفه‌ی تاریخ ایران و تاریخ فلسفه‌ی ایران را در عالیترین سطوح ممکن تدریس و تحقیق کند و آنگاه که درباره گوته، شیلر، کانت، هگل، صادق هدایت و مهدی اخوان ثالث سخن می‌گوید سخنش از ژرفترین سخنها باشد؟

به راستی دیگر، در کجای ایران می‌توان یافت مردی چون او که این چنین ترکیب متناقضی از کهنه و نو و شرق و غرب و عقل و نقل بـاشد؟ بـا آنچنان حـضور ذهـن شگفت‌آور و هوشیاری و طنز و خاکساری و فروتنی اعجاب‌انگیز؟ به راستی که درمانده‌ام، چه بگویم جز اینکه بگویم:
دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی!

[...] در این عـصر، بـا مـحققان و استادان و فـضلا و شبه فضلای بسیاری تـوفیق حشر و نشر داشته‌ام و آنـها را در چـند دسـته دیده‌ام: گروهی می‌شـناسـم -و چـه انـبوه!- که «نـخوانـده»هـا و «ندانسـته»هـای خـویش را بـه قـلم می‌آورند و گاه بـا لـعابی از اصـطلاحات دهـن پرکن شرقی و غربی، خیل عظیمی از «عوام روشنفکران» را نیز فریفته‌ی خویش می‌کنند؛ هم اینان‌اند که اگر کسی از «تحقیقات» و نوشته‌های خودشان امتحانشان کند، از عهده‌ی پاسـخ برنمی‌آیند. در نوشته‌های اینان تمام «افعال مثبت» را می‌توان «منفی» کرد و تمام «افعال منفی» را «مثبت» و آب از آب تکان نخواهد خورد!
گروه دوم، آنان که هـر چه دارند هـمان است که نوشته‌اند و گاه این نوشته‌ها تکرار گونه‌های یک «دانسته» اسـت. که غـالباً از مصادیق عـلمِ برگرفته از «افواه الرجال» است و یا پشت جلد کتابها. گروه سوم آنها که هرچه دانسـته‌اند نوشته‌اند یا به گونه‌ی یادداشت باقی گذاشته‌اند، امثال قزوینی و پورداوود و دهخدا و کسروی و تقی‌زاده و اقـبال و معین و همایی و مینوی و خـانلری (از گذشتگان) و جمعی از استادان حی و حاضـر که خـداونـد آنـان را برای پاسداری از فرهنگ ایران زمین در زینهار خویش نگه دارد. اینان‌اند که سازندگان فرهنگ ملی ما در عصر حاضر به شمار می‌روند، در کنار آفرینندگانی از نوع بهار و هدایت و نیما و شهریار.
ولی نوع چهارم و نادری نیز در این میان هسـت که اینان خـوانـده‌هـا و نـوشـته‌ها و اندیشیده‌هاشان، بـه هیچ روی، با آنچه از ایشان بـه صورت مکتوب بـاقی مانده است، هماهـنگ نیست، یعنی میراث تالیفی و مکتوب ایشان، از حجم دانسته‌ها و برق هوش و ژرفای اطلاعات ایشان حکایت نمی‌کند، گیرم چـندین اثـر برجسته از ایشان باقی بماند.

در میان آنانی که از نزدیک، بـه سالیان محضر ایشان را درك کردم، دکتر علی‌اکبر فیاض (مـصحح تـاریخ بیهقی) و استاد بدیع‌الزمان فروزانفر از اینان بودند و زریاب نیز یکی دیگر.

با اینکه تالیفات و ترجمه‌ها و مقالات زریاب، در حد چشمگیری است و او را در صدر پدیدآورندگان فـرهنگ ایرانی در عصر ما قرار می‌دهد، ولی باز هم می‌توانم با اطمینان بگویم که دانسته‌ها و خوانده‌ها و اندیشیده‌های او، چندین برابر آن چیزی است که از وی به عنوان میراث مکتوب باقی ماند.
از این بـابت نیز مـرگ او، غـبن بـزرگی اسـت بـرای فـرهـنگ ایرانی و دریغی دیگر که چرا بیشتر از این ننوشت، [...] آخر مگر این مملکت چند «زریاب» داشت؟

✍ استاد محمدرضا شفیعی کدکنی (چکیده‌شده)

📍برگرفته از: مجله‌ی دنیای سخن، شماره ۶۴، اسفند ۱۳۷۳
#فرهنگ

@ThinkTogether 🌱

578 views10:33