معرفی و آشنایی با پژوهشکده و رشتهٔ تاریخ علم در دانشگاه تهران


پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران که موضوع اصلی پژوهش‌های آن علم در سده‌های میانه، به ویژه علم دورهٔ اسلامی است، سی سال سابقه دارد. بیست سال است که در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو می‌پذیرد و چهار سال است در مقطع دکتری دانشجو می‌گیرد.

به علاقه‌مندانی که به تحصیلات میان‌رشته‌ای در حوزه‌های علوم پایه و علوم انسانی علاقه دارند توصیه می‌کنیم در این برنامه شرکت کنند.

با حضور اعضای هیئت علمی پژوهشکده، دکتر حنیف قلندری و دکتر امیرمحمد گمینی و جمعی از دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و پژوهشگران


💎 دوشنبه، ۱۷ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۵:۳۰
💎 تهران، خیابان ۱۶ آذر، باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران، سالن گفتگو


🔰پیوند جلسهٔ مجازی:
skyroom.online/ch/shevar/anjoman

حضور در جلسه آزاد و رایگان است، اما اگر شرکت می‌کنید ما را مطلع کنید.
09353373897 (تلفن و تلگرام)

(در صورت غیرحضوری شدن دانشگاه‌ها، جلسهٔ مجازی همچنان برقرار است)

🔰انجمن علمی‌دانشجویی تاریخ علم

غزالی فیلسوف یک پژوهش تخصصی در حوزه «فلسفه اسلامی»، «معرفت‌شناسی عرفانی» است. موضوع اصلی کتاب بررسی نظریه «معرفت الهامی» نزد غزالی است؛ یعنی اینکه انسان چگونه و تحت چه شرایطی می‌تواند به نوعی از معرفت دست یابد که نه اکتسابی، نه استدلالی، و نه ناشی از تجربه حسی است، بلکه جنبه‌ای از «کشف»، «نور»، یا «الهام» دارد.
اما تریگر یک گام فراتر می‌رود. هدف او فقط توضیح دادن نظر غزالی نیست؛ بلکه تلاش می‌کند نشان دهد غزالی این نظریه را عمدتاً بر اساس الگوی معرفتی ابن‌سینا بنا می‌کند. کتاب درباره پیوستار پنهان میان فلسفه سینوی و عرفان غزالی است. تریگر می‌خواهد ثابت کند که غزالی برخلاف تصور غالب ــ چه در سنت اسلامی و چه در ادبیات خاورشناسی ــ نه تنها دشمن فلسفه نیست، بلکه در بنیادهای نظری خود، به‌شدت «سینوی» باقی می‌ماند؛ حتی وقتی از الهام و کشف سخن می‌گوید.
مسأله‌ی اصلی کتاب این است که چگونه ممکن است غزالی، که ظاهراً منتقد فلسفه و مدافع عرفان است، نظریه‌ای درباره «معرفت الهامی» ارائه کند که ساختار آن عمیقاً بر
آموزه‌های ابن‌سینا استوار باشد؟

در ظاهر، عرفان و فلسفه دو دستگاه معرفتی متفاوت‌اند:
فلسفه مبتنی بر برهان و استدلال، عرفان مبتنی بر کشف و حضور.
اما غزالی می‌گوید معرفت راستین پیامبران و اولیا «نوری» است که از طریق «الهام» به انسان می‌رسد.

آیا این «نور»، به لحاظ نظری، چیزی کاملاً متفاوت از «عقل فعال» ابن‌سینا است؟ یا اینکه غزالی در واقع همان سازوکار معرفت سینوی را با پوشش عرفانی بازسازی می‌کند؟
تریگر پاسخ بسیار رادیکال و البته مستدل می‌دهد؛ غزالی در عمیق‌ترین لایه‌های نظری خود، فیلسوفی سینوی است و نظریه «معرفت الهامی» او، چیزی جز توسعه و بسط الگوی معرفتی ابن‌سینا (به‌ویژه در اشارات) نیست. بنابراین، غزالی هرگز فلسفه را کنار نمی‌گذارد. حتی وقتی علیه فیلسوفان استدلال می‌کند، اصول معرفت‌شناختی سینوی را حفظ می‌کند.

غزالی در پی حل تنش میان «معرفت عقلی» و «معرفت شهودی» است. پاسخ او، توسعه نظریه ابن‌سینا درباره افاضه نور عقلی است که غزالی آن را «الهام» و«کشف» می‌خواند. بنابراین، معرفت الهامی در غزالی امتداد طبیعی سنت سینوی است، نه گسست از آن.
این به معنای آن است که غزالی عقل را رد نمی‌کند، بلکه عقل را شرط لازم الهام می‌داند. الهام را خارج از نظام عقلانی نمی‌بیند؛ بلکه آن را نقطه اوج فعالیت عقل می‌داند.

#غزالی_فیلسوف
@qoqnoospub

🔴 انجمن علمی فلسفه دانشگاه خوارزمی برگزار می‌کند:

🔘 نشست: «تحول در پایه‌های فلسفی علم در قرون وسطی»

🔘 سخنران: دکتر بنفشه افتخاری دکترای فلسفه و تاریخ علم از دانشگاه لیون فرانسه

🗓 زمان برگزاری: چهارشنبه، ۱۹ آذرماه ساعت ۱۸

📍مکان: برگزاری برخط در گوگل میت

لینک شرکت در جلسه:
https://meet.google.com/osc-jecv-fvk

در این نشست، به بررسی دگرگونی‌های بنیادین در نگاه فلسفی به علم در دوران میانه خواهیم پرداخت.
فرصتی برای دانشجویان و علاقه‌مندان فلسفه برای گفت‌وگویی عمیق با یکی از متخصصان برجسته این حوزه.

🎓 حضور برای عموم علاقمندان آزاد است.


🔺 انجمن علمی فلسفه دانشگاه خوارزمی

کانال تلگرام انجمن علمی فلسفه
صفحه اینستاگرام

انتشار مقالۀ پژوهشی جدید در مجلۀ تاریخ علم

اندازه‌گیری میل اعظم (میل دایرةالبروج) با رصد انقلابین در دورۀ اسلامی

یونس کرامتی
پژوهشکدۀ تاریخ علم

میل اعظم یا میل کلّی (برابر با میل دایرةالبروج) یکی از پارامترهای مهم نجومی است که در دورۀ اسلامی رصدهایی پرشمار برای اندازه‌گیری آن به انجام رسیده است. معتبرترین روش برای این کار از نظر دانشوران کهن، یافتن بیشینه و کمینۀ ارتفاع نیم‌روزی سالانۀ خورشید (با رصد ارتفاع نیم‌روزی خورشید در چند روز نزدیک به انقلاب تابستانی و زمستانی) و محاسبۀ نصف تفاضل این دو بود. رصدهایی پرشمار بدین شیوه انجام شده است. بیشتر این رصدها با ربعی خشتی و بزرگ مشهور به لِبْنَه، در شماری از موارد با حلقه‌های مدرج فلزی در اندازه‌های مختلف، و دست‌کم در دو مورد با سدسی بسیار بزرگ از خشت، مشهور به سدس فخری انجام شده‌است. شماری از اخترشناسان دورۀ اسلامی، همچون خجندی، میل را دارای روندی کاهشی می‌دانستند و شماری دیگر (بیشتر در اندلس) با پیروی از فرض نادرست نامور به «اقبال و ادبار فلک» تغییرات آن را نوسانی می‌پنداشتند. اما شماری نیز، همچون ابوریحان بیرونی و ابن شاطر تفاوت در نتایج رصدها را به خطای ابزارهای رصدی و رصدگر (به ویژه دربارۀ خجندی و ابوالفضل هروی) نسبت می‌دادند. از این رو بسیاری از اخترشناسان به مقدارهای متفاوت یافته‌شده برای میل اعظم اشاره کرده‌اند و بیرونی سیاهه‌ای کمابیش گاه‌نگارانه از رصدهای میل اعظم تا روزگار خود فراهم آورده است. جستار حاضر برای نخستین بار فهرستی تحلیلی و گاه‌نگارانه از این رصدها را با ملاحظاتی پرشمار دربارۀ برخی دقایق و نکات مرتبط با این رصدها عرضه می‌کند.

انتشار نقدوبررسی کتاب در مجلۀ تاریخ علم

معرفی کتاب تاریخ‌نگاری تاریخ علم در جوامع اسلامی؛ تجربه‌ها، مفاهیم، پرسش‌ها نوشته سونیا برنتیس

نرگس عصارزادگان
خانۀ ریاضیات اصفهان

کتاب تاریخ‌نگاری تاریخ علم در جوامع اسلامی تألیف سونیا برنتیس، محقق برجستۀ علم دورۀ اسلامی، روایت‌های سنتی و غالب تاریخ علم در جهان اسلام، به‌ویژه نظریۀ افول علمی پس از دورۀ طلایی را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد فرضیۀ افول با شواهد تاریخی همخوانی ندارد و فعالیت‌های علمی در جوامع اسلامی تا دوره‌های صفوی، عثمانی و گورکانی تداوم داشته است. برنتیس به اهمیت نهادها و ساختارهای اجتماعی تولید علم، روش‌های آموزشی و شیوه‌های ثبت، ضبط و انتقال علم تأکید دارد. برای نمونه، او به آموزش‌های چهره‌به‌چهره و پژوهش‌هایی که در قالب تفسیر و شرح‌نویسی عرضه می‌شد، به عنوان عوامل اثرگذار در پیشرفت علم اشاره می‌کند. از سوی دیگر، ارتباط میان علم و دین نزد عالمان و حکمرانان که معمولا نظرات مشابهی در حمایت یا مخالفت با علم نداشتند بررسی می‌شود. پیشنهاد مؤکد برنتیس به پژوهشگران این است که دیگر تمامی نسخ خطی، رساله‌ها، ابزارها، نقشه‌ها و اشیای مرتبط با علم را در چارچوب مفاهیم کلانی مانند «اسلام» یا «اروپای لاتین» جای ندهند، بلکه به شرایط خاص زمانی- مکانی، بافت اجتماعی و نیز فرصت‌ها و محدودیت‌های هر جامعه توجه کنند و با گذر از پیش‌فرض‌های کلیشه‌ای به بررسی‌های خُرد تاریخی و تحلیل‌های جامع‌تر روی آورند.

بررسی ادعای شگفت‌انگیز یک ریاضی‌دان دوره صفوی دربارۀ خورشید و قبله در اصفهان از سوی پژوهشگران دانشگاه تهران / آیا قبله اصفهان واقعاً خاص است؟

پژوهشگران تاریخ علم دانشگاه تهران با بررسی رساله‌ای از یک ریاضی‌دان دوره صفوی، ادعای جالب وی مبنی بر هم‌راستایی روزانه خورشید با قبله اصفهان در ساعتی ثابت را مورد واکاوی قرار داده و نتایج پژوهش خود را در قالب یک مقاله علمی منتشر کرده‌اند.

https://news.ut.ac.ir/fa/news/51561

🎥 بررسی ادعای شگفت‌انگیز یک ریاضی‌دان دوره صفوی


+ احسان مهرجو، خبرنگار حوزه علم

#خبر #قبله #صبحانه_ایرانی

🔴 @sobhaneye_irani

ابن سینا در قصه‌های عامیانه عثمانی
تحلیل نسخه‌شناختی و روایت‌شناختی «داستان ابن سینا و برادرش»

دکتر هومن ناظمیان
دانشگاه خوارزمی

دکتر حامد آرضایی
دانشگاه علوم پزشکی ایران

سید هادی طباطبایی
دانشگاه علوم پزشکی ایران


کتابخانه و موزهٔ ملی ملک
سه‌شنبه، ۲۵ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۱۴

🔰 انجمن علمی‌دانشجویی تاریخ علم

دوازدهمین نشست ماهانهٔ اهالی تاریخ علم
شنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۴ (۲۰ دسامبر)
ساعت ۲۰ به وقت رسمی ایران


معرفی شمارهٔ آخر (۲۸-۲۷) دوفصلنامهٔ میراث علمی اسلام و ایران و بحثی دربارهٔ یلدا و حافظ

در نشست این ماه دکتر محمد باقری، سردبیر نشریهٔ میراث علمی به همراه چند تن از نویسندگان و مترجمان شمارهٔ اخیر آن به معرفی مجله و محتوای آن می‌پردازند. ضمناً دکتر رادمان رسولی مهربانی مروری می‌کند بر آیین تفأل به حافظ و تاریخ و جغرافیای آن.

پیوند اطاق مجازی:
skyroom.online/ch/shevar/historyofscience

🔰نسخۀ الکترونیک مجلۀ فلسفۀ دانشگاه تهران شمارۀ 23 (بهار و تابستان 1404) ویژه‌نامۀ بزرگداشت استاد فقید فلسفه دکتر محسن جهانگیری انتشار یافت.

🔶لینک دسترسی در سایت مجلۀ فلسفۀ دانشگاه تهران:

https://jop.ut.ac.ir/issue_13521_13524.html?lang=fa


https://news.1rj.ru/str/farzan_agahi

در این شماره یکی از اساتید و دو دانش آموخته پژوهشکده مقاله دارند.

دوره‌های آزاد مؤسسهٔ پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دورۀ ضبط‌‌شده

▨ از جهان بسته تا کیهان بی‌کران
انقلاب علمی به روایت الکساندر کویره

مدرس: امیرمحمد گمینی

اطلاعات بیشتر و ثبت‌نام در دوره:
https://lms.irip.ac.ir/course/

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🆔https://news.1rj.ru/str/hekmatfalsafe

▨ ریشه‌های تاریخی مفهوم عدد حقیقی:
ابن‌سینا، خیام و طوسی
حسین معصومی همدانی / مؤسسهٔ پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران
سه‌شنبه ۲ دی، ساعت ۱۶:۳۰-۱۸

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

• تهران، خیابان نوفل‌لوشاتو، خیابان آراکلیان، شمارۀ ۴، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، سالن دکتر نصر

• شرکت در سخنرانی‌ها برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.

@sciencestudies_IRIP