از طبیعی‌دان‌های قدیم تا جانورشناسان امروز

مصاحبه عرفان خسروی با روزنامه جام‌جم درباره جانورشناسی و دیرینه‌شناسی و مشکلات علوم پایه در ایران

از متن:

علم پایه در نهایت به علوم کاربردی منجر خواهد شد، اما اگر جای علم پایه را با علم کاربردی عوض کنیم و کسانی را که در زمینه علوم پایه فعالیت می‌کنند با سیاست غلط وادار کنیم به سمت حوزه‌هایی بروند که نتیجه گرا هستند اساسا هدف علم پایه را زیرسوال برده‌ایم. علم پایه به ما می‌گوید باید بدون پیش‌فرض نظریه‌های مختلف را مورد بررسی قرار داده و با هم مقایسه کنیم تا متوجه شویم چه نظریه‌ای درست است؛ یعنی نباید از ابتدا به‌دنبال این باشیم که ببینیم به این نتیجه می‌رسیم یا خیر. وقتی هدفمان از بررسی مشخص باشد به انحراف از نتیجه منجر می‌شود که همان انحراف از علم است.

مشکلی که ما در جامعه در زمینه علوم پایه با آن مواجه هستیم این است که نتیجه‌گرایی بر همه چیز حاکم است. نتیجه‌گرایی در حال خشکاندن علوم پایه است که پیامدهای آن را می‌توان در زمینه‌های مختلف در حوزه علوم پایه مشاهده کرد. نقصی که ما در حوزه علوم پایه با آن مواجه هستیم دامن دیرینه‌شناسی را هم گرفته است. برای این‌که بتوانیم در ایران یک اکتشاف دیرینه‌شناسی موفق داشته باشیم ابتدا به یک موسسه ملی برای دیرینه‌شناسی نیاز داریم که مستقل فعالیت کرده و بودجه مشخصی داشته باشد. ما به یک برنامه طولانی مدت ۲۰ یا ۵۰ ساله نیاز داریم.


http://jamejamonline.ir/online/1388451873395521731

ردپای دایناسورها در ایران
مصاحبه عرفان خسروی با روزنامه جام جم درباره کتاب «فرهنگ‌نامه دایناسورها»

«تالیفی بودن محتوا و گنجانده شدن تصاویر بسیار زیبا و متفاوت و همچنین اینفوگرافی‌ها در کنار مطالب را می‌توان از ویژگی‌های متمایز آن دانست».

http://jamejamonline.ir/online/1388450108452204157

اسپاینوسورس
صد میلیون سال پیش، شمال آفریقا
بیشینه طول بدن ۱۸ متر، بیشینه وزن ده تن
اثر Davide Bonadonna

به نظرتان این تصویری خیالی از یک موجود فضایی است؟ شاید باورتان نشود ولی این جانور کوچکی در کره‌ی زمین خودمان است! یک موجود کوچک جان سخت.

توضیحات بیشتر به زودی از همین کانال

با ما همراه باشید
@Sitalk

✅چه سیاراتی می‌توانند میزبان حیات باشند؟ این سوالی است که دانشمندان علوم سیاره‌ای و اخترزیست‌شناسان به دنبال جوابی دقیق برای آن هستند. تصور کنونی ما از حیات بیشتر محدود به حیات با پایه‌ی کربن است که همه‌ی گونه‌های حیات زمینی را در بر می‌گیرد. بر خلاف تصور رایج که حاکی از ضعیف و شکننده بودن موجودات زنده است، گونه‌هایی از جانداران قابلیت انعطاف‌پذیری بالایی از خود نشان داده‌اند و ‌قادر به رشد و تکثیر در محیط‌هایی با شرایط دمایی، تابشی و شیمیایی سخت هستند. با وجود این انعطاف‌پذیری، برای پیدایش و تکامل حیات نیاز به شرایط خاصی است که در همه‌ی منظومه‌ها و سیارات فراهم نیست.

موجودی که در تصویر بالا می‌بینید تاردی‌گراد نام دارد. جانوری که طول بدن آن از 1.5 میلی‌متر بیشتر نمی‌شود اما جالب‌ترین ویژگی آن، توانایی ادامه بقای آن در سخت‌ترین شرایط محیطی است.

تاردی‌گرادها می‌توانند دمایی از صفر مطلق (صفر کلوین) تا دمای نقطه جوش آب را تحمل کنند. این موجودات می‌توانند در برابر پرتو خورشیدی، پرتو گاما یا پرتو یونی - به میزانی چند صد برابر آنچه که برای یک انسان کشنده است - زنده بمانند.

❓آیا ممکن است چنین موجودات جان سختی در سیارات فراخورشیدی تازه کشف شده زندگی کنند؟ هنوز ابزارهای رصدی مناسب برای پاسخ دادن به این سوال نداریم و باید منتظر بمانیم.

سیتاک، باشگاه علم و فناوری
@Sitalk

تصویری خیالی از منظومه ترپیست-۱ با فاصله تقریبی ۳۹/۵ سال نوری از زمین
خبر علمی داغ این روزها کشف هفت سیاره صخره‌ای در این منظومه است که سه‌تایشان می‌توانند حاوی آب مایع و شاید زندگی باشند.

هر هفت سیاره در این منظومه دچار قفل کشندی‌اند (Tidal locking)، یعنی همیشه یک‌سویشان به سمت ستاره مادر است و اختلاف شدید اقلیمی در این دنیاها حاکم است. آیا این احتمال تشکیل و تکامل حیات را کاهش می‌دهد؟

حیات ساختاری است ترمودینامیک، خودسازمانده، آشوبناک و تکامل‌یابنده و می‌تواند شکل‌های متفاوتی بپذیرد؛ ولی هر شکلی از حیات نیازمند مصرف شیب انرژی است. سیارات نویافته شاید میزبان شکل بدیعی از حیات باشند.

زیست‌شناسی امروز (برخلاف زیست‌شناسی دوره ارسطو) تنوع را یکی از صفات کلیدی جانداران می‌شمارد. در زیست‌شناسی امروز اصل بر تنوع است و به همین دلیل زیست‌شناسان انتظار دارند در سیارات دیگر، حیات شکل‌های متفاوتی پذیرفته باشد؛ شکل‌هایی شاید بسیار متفاوت با حیات زمینی. با وجود تنوعی که در زمین هست و در عالم انتظارش را می‌کشیم، موجودات زنده باید در داشتن ویژگی‌هایی عینی، مشترک باشند. بنابراین برای این‌که به دنبال موجودات زنده در دیگر نقاط کیهان بگردیم، بد نیست اول به این فکر کنیم که اصلاً موجود زنده یعنی چه؟

شیب انرژی و خلق فراکتال‌های زندگی
شیب غلظت یا شیب انرژی می‌تواند باعث جریان همرفتی شود که الگویی آشوبناک و منظم دارد. حیات وابسته به شیب انرژی و نظمی است که از دل بی‌نظمی طی جریان همرفتی زاده می‌شود.

نوار موبیوس مثال خوبی است برای درک مفهوم ویژگی‌های نوپدید؛ موضوعی که شناختش برای درک پیدایش حیات ضروری است: اجزاء ساده‌ای کنار هم یکایی می‌سازند با ویژگی‌هایی نوپدید که قابل تحویل به اجزاء اولیه نیست.

شعبده‌ای در دستان خود شما

نوار موبیوس را می‌توانید با یک نوار کاغذی و یک تکه چسب بسازید. کافی است مثل شکل بالا، یکی از دو سر نوار را پیش از چسباندن، نیم دور (۱۸۰ درجه) بچرخانید. برای آزمودن ویژگی‌های نوپدید نوار موبیوس کافی است مثل شکل بالا، نوار را از میانه دو قسمت کنید. مطمئن باشید که از نتیجه این آزمایش شگفت‌زده خواهید شد!

t.me/paleogram

جستجو برای زندگی را از کجا شروع کنیم؟
عرفان خسروی
ماهنامه نجوم، آبان ۱۳۹۲، شماره ۲۳۲

t.me/paleogram
t.me/paleon

برای مطالعه بیشتر درباره مفهوم حیات و اهمیت آن در جستجوی زندگی فرازمینی

جستجو برای زندگی را از کجا شروع کنیم؟
عرفان خسروی
ماهنامه نجوم، آبان ۱۳۹۲، شماره ۲۳۲

t.me/paleogram
t.me/paleon

برای مطالعه بیشتر درباره مفهوم حیات و اهمیت آن در جستجوی زندگی فرازمینی

روزهای شاد کودکی که با دایناسورها همراه بود، برای خیلی از ما هنوز ادامه دارد. طبیعی‌دان‌ها، به‌ویژه دیرینه‌شناس‌ها، همیشه کودک می‌مانند، چون هنری ندارند به جز مشاهده طبیعت و شگفت‌زدگی.

t.me/paleogram

تیرانوسورِس با کاغذ رنگی و چسب نواری ماهرانه ظاهر مبدلی شبیه استگوسورِس درست کرد و پکی‌سفالوسورِس را گول زد. اگر پکی‌سفالوسورِس می‌دانست استگوسورِس ۸۰میلیون سال قبل زندگی می‌کرده، چه‌بسا گول نمی‌خورد.

این سنگواره باورنکردنی تنها به لطف قدم‌های استوار جوینده‌ای که گفته‌اند عاقبت یابنده است، پیدا نشده، بلکه نیز مدیون هنر و دانش کسی است که روزهایی بلند صرف تمیزکاری و آماده‌سازی آن کرده است.

https://www.instagram.com/p/BQ7jImDDK3R/

یکی از تکنیک‌های مفید پیش از عکاسی علمی از سنگواره‌ها، پوشاندن آن‌ها با گرد آمونیوم کلراید است. آمونیوم کلراید به دو دلیل جزئیات بافت و برجستگی‌های سنگواره‌ها را مشخص‌تر و واضح‌تر می‌کند: ۱- حذف رنگ‌ها و ۲- حذف برق و بازتاب نور

https://www.instagram.com/p/BRBLNqqFQMr/

این نمونه‌ها[ی سنگواره] بعد از سفر در زمان، بهترین چیز هستند.

https://www.instagram.com/p/BRBkwI4A0XH/

فیل
اسب
کرگدن
اگر فقط سنگواره این جانوران را می‌شناختیم و به‌همان سبکی که سال‌ها ظاهر دایناسورها را بازسازی کردیم، تصورشان می‌کردیم، این شکلی می‌شدند.
تصویرگر: C. M. Kosemen
t.me/paleogram
t.me/paleon

این نمونه‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد بازسازی ظاهر جانوران منقرض‌شده، اگر مبتنی بر شواهد علمی نباشد و تنها به کشیدن پوستی فرضی روی استخوان بسنده‌شود، چه‌اندازه می‌تواند با حقیقت متفاوت باشد.