زیست‌شناسی امروز (برخلاف زیست‌شناسی دوره ارسطو) تنوع را یکی از صفات کلیدی جانداران می‌شمارد. در زیست‌شناسی امروز اصل بر تنوع است و به همین دلیل زیست‌شناسان انتظار دارند در سیارات دیگر، حیات شکل‌های متفاوتی پذیرفته باشد؛ شکل‌هایی شاید بسیار متفاوت با حیات زمینی. با وجود تنوعی که در زمین هست و در عالم انتظارش را می‌کشیم، موجودات زنده باید در داشتن ویژگی‌هایی عینی، مشترک باشند. بنابراین برای این‌که به دنبال موجودات زنده در دیگر نقاط کیهان بگردیم، بد نیست اول به این فکر کنیم که اصلاً موجود زنده یعنی چه؟

شیب انرژی و خلق فراکتال‌های زندگی
شیب غلظت یا شیب انرژی می‌تواند باعث جریان همرفتی شود که الگویی آشوبناک و منظم دارد. حیات وابسته به شیب انرژی و نظمی است که از دل بی‌نظمی طی جریان همرفتی زاده می‌شود.

نوار موبیوس مثال خوبی است برای درک مفهوم ویژگی‌های نوپدید؛ موضوعی که شناختش برای درک پیدایش حیات ضروری است: اجزاء ساده‌ای کنار هم یکایی می‌سازند با ویژگی‌هایی نوپدید که قابل تحویل به اجزاء اولیه نیست.

شعبده‌ای در دستان خود شما

نوار موبیوس را می‌توانید با یک نوار کاغذی و یک تکه چسب بسازید. کافی است مثل شکل بالا، یکی از دو سر نوار را پیش از چسباندن، نیم دور (۱۸۰ درجه) بچرخانید. برای آزمودن ویژگی‌های نوپدید نوار موبیوس کافی است مثل شکل بالا، نوار را از میانه دو قسمت کنید. مطمئن باشید که از نتیجه این آزمایش شگفت‌زده خواهید شد!

t.me/paleogram

جستجو برای زندگی را از کجا شروع کنیم؟
عرفان خسروی
ماهنامه نجوم، آبان ۱۳۹۲، شماره ۲۳۲

t.me/paleogram
t.me/paleon

برای مطالعه بیشتر درباره مفهوم حیات و اهمیت آن در جستجوی زندگی فرازمینی

جستجو برای زندگی را از کجا شروع کنیم؟
عرفان خسروی
ماهنامه نجوم، آبان ۱۳۹۲، شماره ۲۳۲

t.me/paleogram
t.me/paleon

برای مطالعه بیشتر درباره مفهوم حیات و اهمیت آن در جستجوی زندگی فرازمینی

روزهای شاد کودکی که با دایناسورها همراه بود، برای خیلی از ما هنوز ادامه دارد. طبیعی‌دان‌ها، به‌ویژه دیرینه‌شناس‌ها، همیشه کودک می‌مانند، چون هنری ندارند به جز مشاهده طبیعت و شگفت‌زدگی.

t.me/paleogram

تیرانوسورِس با کاغذ رنگی و چسب نواری ماهرانه ظاهر مبدلی شبیه استگوسورِس درست کرد و پکی‌سفالوسورِس را گول زد. اگر پکی‌سفالوسورِس می‌دانست استگوسورِس ۸۰میلیون سال قبل زندگی می‌کرده، چه‌بسا گول نمی‌خورد.

این سنگواره باورنکردنی تنها به لطف قدم‌های استوار جوینده‌ای که گفته‌اند عاقبت یابنده است، پیدا نشده، بلکه نیز مدیون هنر و دانش کسی است که روزهایی بلند صرف تمیزکاری و آماده‌سازی آن کرده است.

https://www.instagram.com/p/BQ7jImDDK3R/

یکی از تکنیک‌های مفید پیش از عکاسی علمی از سنگواره‌ها، پوشاندن آن‌ها با گرد آمونیوم کلراید است. آمونیوم کلراید به دو دلیل جزئیات بافت و برجستگی‌های سنگواره‌ها را مشخص‌تر و واضح‌تر می‌کند: ۱- حذف رنگ‌ها و ۲- حذف برق و بازتاب نور

https://www.instagram.com/p/BRBLNqqFQMr/

این نمونه‌ها[ی سنگواره] بعد از سفر در زمان، بهترین چیز هستند.

https://www.instagram.com/p/BRBkwI4A0XH/

فیل
اسب
کرگدن
اگر فقط سنگواره این جانوران را می‌شناختیم و به‌همان سبکی که سال‌ها ظاهر دایناسورها را بازسازی کردیم، تصورشان می‌کردیم، این شکلی می‌شدند.
تصویرگر: C. M. Kosemen
t.me/paleogram
t.me/paleon

این نمونه‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد بازسازی ظاهر جانوران منقرض‌شده، اگر مبتنی بر شواهد علمی نباشد و تنها به کشیدن پوستی فرضی روی استخوان بسنده‌شود، چه‌اندازه می‌تواند با حقیقت متفاوت باشد.

پلیکان و منقارکفشی؛ اگر پرنده‌ای زنده نمی‌شناختیم و آن‌ها را تنها از استخوان‌های سنگواره‌شده‌شان بازسازی می‌کردیم، چنین چیزی ازآب‌درمی‌آمد.

تصویرگر: C. M. Kosemen

منقارکفشی واقعی:
t.me/paleogram/233

بازسازی قوی سیاه به همان سبکی که سال‌ها دایناسورها را بدون پر تصورکرده‌ایم. ظاهر دایناسورها نیز بی‌پر همین‌قدر دور از حقیقت است.

#دایناسورها_پر_دارند
تصویرگر: C. M. Kosemen
t.me/paleogram
t.me/paleon

سفر به اعماق زمان
پنج سال پیش مأمور شدیم «ساعت شنی: سفر به اعماق زمان» را به‌عنوان ضمیمه عیدانه دانستنیها آماده کنیم؛ ساعت شنی دائرةالمعارفی رقومی و چندرسانه‌ای بود، روی دی‌وی‌دی...

t.me/paleogram

ساعت شنی: سفر به اعماق زمان

پنج سال پیش من و مهدی میرزایی مأمور شدیم «ساعت شنی: سفر به اعماق زمان» را به‌عنوان ضمیمه عیدانه دانستنیها آماده کنیم؛ ساعت شنی دائرةالمعارفی رقومی و چندرسانه‌ای بود، روی دی‌وی‌دی؛ محتوای آن هم از مطالب دیرینه‌شناختی بود که تا آن زمان در دانستنیها کار شده بود. شب و روزهای پرفشاری برای تهیه این نرم‌افزار داشتیم، ولی نتیجه آن شیرین بود.

دانستنیها پنج‌سال پیش جوان بود، تازه نزدیک دو سال از دوره جدید انتشارش می‌گذشت، ولی باز هم آن‌قدر مطلب در زمینه دیرینه‌شناسی داشتیم که از آن‌ها دائرةالمعارفی چندرسانه‌ای درست کنیم. سه سال بعد از ساعت شنی و دو سال پیش از امروز، حجم این مطالب به قدری رسیده بود که می‌شد از دل آن دو کتاب گزیده صدصفحه‌ای بیرون کشید. کتاب «دایناسورهای شگفت‌انگیز» که با همکاری نشر شهر منتشر شد (goo.gl/PJQOHE) و گویا به چاپ سوم رسیده، دربرگیرنده نیمی از مطالب دیرینه‌شناسانه دانستنیها تا آن زمان بود؛ البته با ویرایش و افزونی و روزآمدی لحظه‌آخری.

سال‌های پایانی دهه نود میلادی و چند سال آغازین سده بیست و یکم، دنیا پر بود از چندرسانه‌‌ای‌های دانایی‌افزای که روی سی‌دی و بعدها دی‌وی‌دی منتشر می‌شدند. محتوای خیلی از این نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای را هنوز در مخزن‌های رقومی پرخاطره آن دوران نگه‌داشته‌ام. برای نمونه، یکی‌شان دائرةالمعارفی بود به یادگار از سال ۱۹۹۸ و برای آن دوران، بسیار جذاب؛ مسما به «دنیای حیوانات» و در حقیقت محدود به حیوانات مهره‌دار. طبق رده‌بندی پیش می‌رفتی و تقریبا هر جانور مهره‌داری که به فکرت می‌رسید، در آن می‌یافتی. متنی منقح درباره زندگی و عادات و زیست‌گاه‌های هرجانور، در کنار عکس‌ها، صداها و فیلم‌هایی که همگی در قالبی زیبا گرد هم آمده بود. الگوی ما برای ساعت شنی چنین چیزی بود و اقبال و تقدیری که از مخاطبان دریافت کردیم، نشان داد دنیای مخاطبان پنج سال پیش ما، هنوز به فضای رسانه‌ای اواخر دهه نود شبیه بوده است.

به‌هرروی، «ساعت شنی» یکی از آخرین نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای بود که روی صفحه‌های نوری منتشر می‌شد. بافه‌های ذهنی دنیای امروز که بر تاروپود اینترنت پرسرعت تنیده‌شده، دیگر پذیرای اطلاعات چندرسانه‌ای مرزدار به گنجایش صفحه‌های نوری نیست. از خلاف‌آمدِ عادت، اندازه دهان‌های ما گرچه پس از غوطه‌خوردن به دریای تارعنکبوتی داده‌ها، گشادتر شده؛ اما راه گلویمان، به‌مثال وال‌هایی که جز میگوهای ریز را از آب هفت دریا صاف نمی‌کنند، تنگ‌تر شده. دنیای امروز دنیای لقمه‌های کوچک است. واژه‌های کم‌تر، چکیدگی و گُزیدگی بیش‌تر، ارجاعات مبهم‌تر، تصویرهای چشم‌گیرتر و حوصله‌های سررفتنی.

t.me/paleogram
t.me/paleon

حلقه بوقلمون‌های وحشی گرد گربه مرده

این ویدیو از دیروز داغ شده و دست‌به‌دست می‌رود؛ ۱۹ بوقلمون که سگالنده و اندیشه‌مند گرد لاشه گربه‌ای می‌چرخند.
t.me/paleogram
t.me/paleon

حلقه بوقلمون‌های وحشی گرد گربه مرده

این ویدیو از دیروز که کاربری (@TheReal_JDavis) آن را در توئیتر منتشر کرده، داغ شده و دست‌به‌دست می‌رود؛ ۱۹ بوقلمون که سگالنده و اندیشه‌مند گرد لاشه گربه‌ای می‌چرخند.

چه رازی پشت این رفتار عجیب نهفته است؟ آیا بوقلمون‌ها، چنان که برخی گفته‌اند، مشغول جادوی سیاهند؟ یا نسبت به مرگ دشمن غریزی خود مشکوک‌اند؟

بوقلمون‌ها و برخی پرنده‌های دیگر، گاهی دربرخورد با خطری بالقوه (حتی اگر مرده باشد) با احتیاط به آن نزدیک می‌شوند تا هم‌نوعان خود را هشدار دهند، نیز به منبع خطر نشان دهند که حواسشان به او هست. چنین رفتاری در دسته «رفتارهای فداکارانه» قرار می‌گیرد و با نظریه انتخاب خویشاوند توجیه می‌شود. احتمالا نخستین بوقلمونی که این رفتار سنجشگرانه را آغاز کرده، جلب توجه دومین بوقلمون را کرده و به این ترتیب دارودسته کاملی از بوقلمون‌ها پشت سر به مطاف گربه مرده پرداخته‌اند.

t.me/paleogram
t.me/paleon

آیا در ایران دایناسور وجود داشته؟
دایناسورهای ایران چه شکلی بودند؟
سخنرانی عرفان خسروی درباره بقایای دایناسورها و گیاهان ژوراسیک ایران، مشهد، ۱۳۸۳
۴۸ مگابایت، ۲۰ دقیقه
t.me/paleogram
t.me/paleon

Iguanodon bernissartensis

ایگوانودون دلش بغل می‌خواد

اثر جدید John Conway
goo.gl/sPok32

t.me/paleogram
t.me/paleon