ئیُونز!
با حجم و کیفیت کم‌تر!

قصه زندگی روی زمین از آغاز تا آخرین عصر یخ‌بندان: سرگذشت همه ما!
PBS Digital Studios
ئیونز را هر هفته با ترجمه عرفان خسروی در پالئوگرام دنبال کنید!
t.me/paleogram

نخستین شماره نیچر و آن‌چه ما هرگز از طبیعت ندانستیم

پنج‌شنبه چهارم نوامبر سال ۱۸۶۹ نخستین شماره نشریه‌ای منتشر شد که اکنون، اگر نگوییم معتبرترین نشریه علمی، دست‌کم یکی از دو نشریه بسیار معتبر علمی جهان است. نام این نشریه را معمولا ترجمه نمی‌کنیم، گرچه در فارسی معنایی شناسا دارد: طبیعت...

... آن‌چه که ما از علم ندانستیم، به تحقیق همان انگیزه‌ای است که یک و نیم سده پیش باعث شد نام مهم‌ترین نشریه علمی امروز دنیا را طبیعت نهند.

http://telegra.ph/Paleogram-11-04

ئیُونز!

می‌خوام براتون قصه‌ای بگم...
قصه زندگی روی زمین از آغاز تا آخرین عصر یخ‌بندان: سرگذشت همه ما!
PBS Digital Studios
ئیونز را هر هفته با ترجمه عرفان خسروی در پالئوگرام دنبال کنید!

https://www.instagram.com/p/BbJaabmBbNi/

🐀🐋🦌🦎🐒 احتمالا همه ما تا به حال درباره "نظریه تکامل" شنیده‌ایم و چیزهایی درباره آن می‌دانیم، اما آیا یکی از چالش برانگیزترین نظریات علمی را درست درک کرده‌ایم؟

ویدیو بعدی را ببینید:

@Sitalk

✅ تکامل چی نیست؟

در سومین نشست علمی سیتاک، دکتر عطا کالیراد، دکتری زیست شناسی تکاملی، درباره بدفهمی های ما از نظریه تکامل گفت. اون در صحبت خود با عنوان "تکامل چی نیست؟" از سه برداشت اشتباه رایج از نظریه تکامل صحبت کرد.

این اشتباهات عبارتند از:

1- تکامل به معنی بهتر و کامل تر شدن است.
2- تکامل فرآیندی صرفا تصادفی است.
3- فسیل ها تنها شواهد موجود برای نظریه تکامل اند.

@Sitalk

ویدیو زیر را ببینید تا ماجرا برایتان بیشتر روشن شود:

https://www.aparat.com/v/YJAw4

ئیُونز!
The Trouble With Trilobites
حکایت پیدایش، تکامل و انقراض ترای‌لوبایت‌ها
ئیُونز را هر هفته با ترجمه عرفان خسروی در پالئوگرام دنبال کنید!
t.me/paleogram

همکاری چگونه تکامل یافت؟

کانال «دانش همگانی» به کوشش سپنتا نوروزیان، یکی از بهترین، گزیده‌ترین و پیراسته‌ترین کانال‌های مروج علم در فضای تلگرام فارسی است؛ به‌علاوه جناب نوروزیان عزیز بارها به نشر مطالب پالئوگرام یاری رسانده و اخیرا هم، از راهنمایی و تجربه ایشان در تهیه ویدیوهای علمی با زیرنویس فارسی بهره‌مند شدم.

آخرین ویدیوی «دانش همگانی» به موضوع جذاب تکامل همیاری و همکاری در جانداران اختصاص دارد:

https://news.1rj.ru/str/daneshhamegani/159

سایه‌سار فضل و شرافت

حسین جان شهرابی که مفتی ملت اصحاب تخیل‌باز است، در تُرعه ارزنده و ژرف و ارجمندش، تأملات علمی تخیلی و فانتزی، من را و مقاله‌ای را که چندی پیش درباره جانورنامه نگاشته‌بودم، به مهربانی و لطف نواخته است.
حق این است که بگویم، حسین هرچه فروتنی کند از بزرگی و بزرگواری اوست. او چه در پژوهیدن جانورنامه، چه در متن‌شناسی و چه در ذوق و علم و ادب، بر من اشراف و فضل و تقدم دارد؛ مردی که سواد قلمش روشنی چشم دانش و ضوء چراغ ترجمه است. دو سال و نیم پیش ازو خواستم «ملاحظات زبانی-تاریخی‌»اش را درباره جانورنامه قلمی‌کند که می‌دانستم پیش از من و بیش از من آن رساله مرموز عهد ناصری را کاویده، تا به شهر کتاب بسپاریم و در معیت مرقومات جناب عبدالرضا شهبازی* و مکتوبات دکتر امیرمحمد گمینی و مسطورات من، بشود نخستین پرونده صفحات علم در شهر کتاب. مقاله اخیر من درباره جانورنامه رهین رشحه قلم حسین در آن مقاله اولی است و این نیلوفر تحقیق، در سایه‌سار شکرریزِ آن کِلک بلند آسمان‌گیر چرخیده؛ که ظلّ‌اش بلند و جهان‌گیر باد!

چوبکاری حسین بر پای چوبین من
در تأملات علمی‌تخیلی و فانتزی:
t.me/PersianSFF/50

* جناب شهبازی این روزها در دیرینه‌نگار می‌نگارند:
t.me/dirinenegar

پرونده جانورنامه (و ورود نظریه تکامل به ایران) در نخستین شماره شهر کتاب، مرداد ۹۴
با مطالبی از
عرفان خسروی
حسین شهرابی
عبدالرضا شهبازی
و امیرمحمد گمینی
t.me/paleogram/599

انقلاب اکسیژن

حدود ۲/۴ میلیارد سال پیش، شکل تازه‌ای از زندگی در زمین شکوفا شد. قدمت زندگی البته بسیار بیشتر است و به حدود ۴/۲۸ میلیارد سال می‌رسد. از حدود ۳/۵ میلیارد سال پیش نیز، جاندارانی بر زمین زیسته بودند که آرام آرام اکسیژن تولید می‌کردند؛ اما اغلب آن اسلاف باستانی با شکلی از حیات که ۲/۴ میلیارد سال پیش غلبه می‌یافت و زمین را دگرگون می‌کرد، تفاوت داشتند. ۲/۴ میلیارد سال پیش میزان تولید اکسیژن به حدی افزایش یافت که اول آهن محلول در اقیانوس‌های زمین را ته‌نشین کرد، سپس بسیاری از یاخته‌های متقدّم را مسموم کرد و سوزاند و کشت و این نخستین انقراض گسترده‌ای بود که در زمین پدید آمد و با مرگ پیشینیانی که اغلب متان‌ساز بودند، تولید گاز متان کاهش یافت و سرانجام باقی‌مانده متانی هم که در جو زمین مانده بود، با اکسیژن ترکیب شد و شد کربن‌دی‌اکسید. اثر گلخانه‌ای کربن دی‌اکسید نیز بارها کمتر از متان است و چنین بود که زمین یخ‌بست و نخستین انقراض گسترده تاریخ زمین که ناشی از آلودگی فزاینده زمین به گازی سمی و مرگ‌آفرین بود، به یخ‌بندانی منتهی شد که زندگی زمینی را تا لبه نابودی پیش‌برد؛ هرچند زندگی به سختی مقاومت کرد، دوام آورد، تکامل یافت و خود را چنان با این سم تازه، یعنی اکسیژن، مطابقت داد که نسل تازه‌ای از جانداران سرسپرده اکسیژن بساط زمین را گستردند و به لطف موادی که آنتی‌اکسیدان می‌نامیم، خود را از گزند سوزش اکسیژن در امان داشتند.
برخی از همینان امروز با حیرت در این لوح ۲/۴ میلیارد ساله می‌نگرند؛ لوحی که حکایت نیاکانی غریب را بازمی‌گوید؛ نیاکانی که اکسیژن برای ایشان معنایی جز مرگ نداشت.

https://www.instagram.com/p/BbSFiAQhMGG/

زلزله چه‌قدر قدرت دارد؟
زمستان ۹۲ با دکتر مهدی زارع مصاحبه مفصلی داشتم:
این‌جا: goo.gl/ada6UZ
بخشی را که درباره بزرگای زلزله بود علی سیف‌اللهی و سلمان عبداللهی به داده‌نما تبدیل کردند.
t.me/paleogram

زلزله چه‌قدر قدرت دارد؟

دکتر مهدی زارع دانشمند زلزله‌شناس مشهور و محبوبی است؛ تعامل ایشان با روزنامه‌نگاران و مروجان علم مثال‌زدنی است و فعالیت‌های گسترده‌شان در عرصه ترویج علم، هم برای اهل ترویج آموزنده است و هم اصحاب دانشگاه. زمستان ۹۲، با دکتر مهدی زارع مصاحبه مفصلی داشتم که ۱۳ اردی‌بهشت ۹۳ در دانستنیها انتشار یافت.
بخشی از مصاحبه را که درباره بزرگای زلزله‌ها بود، علی سیف‌اللهی و سلمان رئیس‌عبداللهی به داده‌نما تبدیل کردند. به جز این‌ها، چند پرسش و پاسخ دیگر نیز طی مصاحبه مطرح شد که همگی در پرونده دانستنیها منتشر شدند، ولی پیش از این، متن آن‌ها در تارنمای دانستنیها منتشر نشده بود. این پرسش‌ها و پاسخ‌ها را می‌توانید در این‌جا بخوانید:

http://telegra.ph/Paleogram-11-12-2

✔️ درباره زلزله: گفت وگوی سیاوش صفاریان پور و دکتر مهدی زارع

در سومین نشست علمی سیتاک، گفت وگوی سیاوش صفاریان پور و دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، به موضوع زلزله، پیشبینی و راه های کاستن از خطرات آن به طور علمی اختصاص داشت.

دکتر زارع در بخشی از صحبت های خود درباره مفهوم احتمال زلزله در تهران و سایر نقاط ایران توضیح داد و اینکه وقتی از احتمال زلزله ای به بزرگی 7 ریشتر در آینده ای نزدیک صحبت می کنیم منظورمان چیست؟

ویدیو این گفت‌وگو را در آپارات سیتاک ببینید:

https://www.aparat.com/v/7azgI

درباره چرخ و محور آن

بیستم آبان، سالگرد آخرین قسمت مجموعه تلویزیونی چرخ، به تهیه‌کنندگی و اجرای سیاوش صفاریان‌پور بود. مجموعه‌ای که پاییز سال ۹۴ آغاز شد و یک سال بعد که مخاطب‌ها این برنامه را شناخته بودند و از آن استقبال شده‌بود، به مثابه نهال به‌ ثمر رسیده‌ای از دست باغبان گرفتندش تا تحویل کارگری دهند که با زمین بیگانه است.
تا وقتی که سیاوش محور برنامه چرخ بود، به درایت و سلیقه‌ای که در او می‌شناسم، تعادل و تنوعی در موضوعات علمی این برنامه برقرار بود. علوم پایه و علوم کاربردی، مسائل علمی روز و پیشرفت‌های فناوری، بحث‌های از پیش طراحی‌شده در کنار بداهه‌های هیجان‌انگیز و سبک‌های جدید دیگر ارائه مطالب علمی، همه در چرخ مطرح می‌شدند. ارتباط نزدیک و دوستانه سیاوش با تقریبا همه کسانی که در ایران دغدغه ترویج علم دارند، عامل مهمی بود که میانه‌روی و جامعیت چرخ را تضمین می‌کرد. سلیقه‌ای نیز که سیاوش برای چرخاندن چرخ داشت، مطلوب اغلب این دوستان بود.
من این فرصت را داشتم که از نزدیک شاهد تلاش سیاوش و همکارانش برای تهیه این برنامه باشم. سیاوش همان کاری را انجام می‌داد که فکر می‌کرد درست است. اما حس من و حدس من از این تجربه‌ها چنین بود که فشارهایی از بیرون برنامه در پی تغییر برخی جزئیات بودند. این البته حدسی است که پس از تحویل چرخ به گروه بعدی، نشانه‌های آشکاری برای درستی آن پیدا شد.

http://telegra.ph/Paleogram-11-12

همراه دکتر مجید میرزایی در #چرخ درباره دیرینه‌بوم‌شناسی صحبت کردیم. محمد شکاری عزیز عکس‌ها را از تلویزیون گرفته. به مرور این برنامه‌ها را در کانال هم منتشر خواهم کرد...
مشاهده در یوتیوب:
goo.gl/xkACP6

دکتر جمشید درویش (۱۳۳۰-۱۳۹۶)
امروز جامعه علمی دانشمندی جامع‌الاطراف و طبیعی‌دانی تأثیرگزار را ازدست‌داد

قلب بیمار ترویج علم ایران
محمدحسین جهان‌پناه

امروز، آخرین روز هفته ترویج علم در ایران بود. هفته‌ای که درست در میانه آن زلزله‌ای مهیب، قلب کشور عزیزمان را لرزاند و خسارات مالی و جانی فراوانی به‌بار آورد. حادثه‌ تلخ و دردناکی که عوارض بعدی آن در سطح جامعه به‌خوبی نشان داد که چرا باید بیشتر به ترویج علم در ایران بها دهیم. فقط کافی است نگاهی به انبوه اخبار دروغ، اطلاعات شبه‌علمی اشتباه و تصاویر تاریخ‌مصرف گذشته‌ای بیندازید که در طول این هفته درون شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شدند. اخبار و اطلاعاتی که گاهی حتی رسانه‌های رسمی و غیررسمی کشور هم با بازنشر غیرمسئولانه‌ آن به گسترش موج این شایعات دامن زدند. هدف از ترویج علم در جامعه مقابله موثر با همین چیزهاست. اینکه مردم بدانند هرچیزی که هرجایی خواندند لزوما درست و علمی نیست. اینکه هرکسی نمی‌تواند کارشناس همه‌چیز باشد و یک‌طرفه به قاضی برود و برای مشکلات جامعه و کشور نسخه بپیچد. اینکه همه در قبال محتوایی که دست‌به‌دست می‌کنیم و عواقب آن مسئولیم. اینکه اگر رسانه‌های رسمی و صداوسیمای کشور بلد نیستند چگونه بحرانی ملی را درست پوشش دهند، حداقل خود افراد بتوانند بین درست و غلط اخبار علمی تفاوت قائل شوند و با جست‌وجو برای یافتن اطلاعات موثق موجب رواج شبه‌علم در جامعه نشوند. همه‌ اینها فقط بخشی از اهداف ترویج علم و دانش در جامعه است. حقیقت تلخ این است که ترویج علم در ایران سخت بیمار است. بیماری سختی که با بی‌اعتنایی کامل دولت، دانشگاه‌ها و نهادهای مسئول هرسال بدتر شده است و بی‌علاقگی مزمن و سیاست‌زدگی رسانه‌های داخلی هم به آن دامن زده است. بیشتر رسانه‌های علمی/‌ترویجی کشور رو به انقراض‌اند. معدود مجلات و نشریات و وب‌سایت‌های علمی عمومی باقیمانده نیز با بی‌مهری شدید صاحبان عمدتا بی‌ربط خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بیشتر روزنامه‌ها دیگر صفحه علمی ندارند و به ترویج علم هم علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. برای بیشتر خبرگزاری‌ها نیز علم فقط سرویسی اضافی و دهان‌پرکن برای اخبار رده‌چندم و سردستی آنهاست. درعین‌حال دانشگاه‌ها که باید پرچم‌دار ترویج علم در کشور باشند نیز هیچ ارزشی برای فعالیت‌های ترویجی قائل نیستند تا آن حد که به‌جز معدودی انگشت‌شمار، بسیاری از اساتید حتی از شرکت در این دست فعالیت‌ها یا حتی یک مصاحبه ساده مطبوعاتی دوری می‌کنند. دولت هم به‌سهم خود اهمیت ترویج علم را به‌کلی فراموش کرده است و دیگر نه‌تنها خبری از پشتیبانی مالی برنامه‌های ترویجی نیست که حتی از پشتیبانی معنوی و نمادین مقامات دولتی نیز صدایی شنیده نمی‌شود. به همه اینها ناکارآمدی اندک مؤسسات داعیه‌دار ترویج علم در ایران را هم اضافه کنید تا به تصویری غمناک از ساختار شکسته و بیمار‌ ترویج علم در ایران برسیم. ساختار بیماری که تنها منجیان باقی‌مانده آن معدودی از اساتید، معلمان و روزنامه‌نگارهایی هستند که از سر دلسوزی هنوز وقت و زندگی خود را صرف ترویج علم در جامعه می‌کنند اما هرروز از شمار آنها نیز کاسته می‌شود. در چنین شرایطی سخت می‌توان به درمانی برای ساختار بیمار فرهنگی و اجتماعی ترویج علم در کشور امیدوار بود.

https://jameefarda.com/article/1410/قلب-بیمار-ترویج-علم-ایران

تصویری از زمان: گفت‌وگو با دکتر جمشید درویش درباره موزه‌های تاریخ طبیعی
کاوه فیض‌اللهی
شرق، شماره ۶۸۸، یازدهم بهمن ۱۳۸۴، صص ۲۲-۲۳
t.me/paleogram/609

⁣⁣⭕ گوشتخواری یا گیاهخواری؟

📌آیا واقعا یک مکتب کامل برای تغذیه وجود دارد؟ چه تغییری باید در رژیم غذایی‌مان بدهیم؟
📌در «زوم» شماره 192 «دانستنیها» بخوانید.

#زوم
@Danestanihamag

آوازهای جنگل
اثر Dane Pavitt
گرچه تاکنون اثری از حنجره پرنده‌مانند در دایناسورها پیدانشده، اما پیدانشدن دلیل نبودن نیست
دایناسورها به ترتیب ورود:
Zephyrosaurus
Deinonychus
Sauroposeidon
t.me/paleogram