نوشدارو پس از مرگ سهراب
مراسم اهدای جایزه ترویج علم سال ۹۷ به تحریریه اخراجی دانستنیها

آقای جباری تاریخچه مختصری از کار ما در دانستنیها ارائه دادند و من تاریخچه مختصری از اخراجمان.
این جایزه برای سهراب ما، نوشدارویی بعد از مرگ است، ولی امیدوارم خاری باشد در گلوی آن‌ها که به نام سیاست اصلاح‌طلبانه، خانه ما را ویران کردند و در این دو ماه، نشان دادند علاوه بر سواد و اهلیت و صلاحیت، شرافت و صداقت هم ندارند.

این نواله دیرمانده (که چیزی نبود جز تندیسی و ورقی) مرا عجیب یاد جایزه «درست‌نویسی در حوزه افزایش سواد علمی جامعه» انداخت که فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس از تعطیلی نشریه شهر کتاب به ما که سوختگان شهر کتاب بودیم، اهدا کرد و البته، خلاف جایزه ترویج علم، ضمائمی هم داشت که رنگ هیچ کدامش را به ما نشان ندادند.

https://www.instagram.com/tv/BqO8BaBHRtv/

مسابقۀ تلویزیونی «برنده باش» با اجرای محمدرضا گلزار قرار است با محک زدن اطلاعات عمومی شرکت‌کنندگان نهایتاً آنها را به دویست میلیون تومان جایزه برساند.
این اطلاعات عمومی البته اطلاعات علمی را هم شامل می‌شود و ده‌ها میلیون بینندۀ این برنامه، در کنار هیجان تماشای این شوی تلویزیونی، خواسته یا ناخواسته بر اطلاعات عمومی خود هم خواهند افزود.

در قسمت ۲۱ این مسابقه، از شرکت‌کننده پرسیده می‌شود هر فرد تا چند درصد از ظرفیت مغزی خود می تواند استفاده کند؟
گزینه‌ای که به‌عنوان پاسخ درست نشان داده می‌شود گزینۀ ۱۰ درصد است!

افسانۀ مضحک ۱۰ درصد هیچ پایه و مایۀ علمی ندارد و اصولاً مشخص نیست چگونه بین مردم، حتی مردم کشورهای غربی، رواج یافته است. آخرین تحقیقات علمی نشان می‌دهند در طول ۲۴ ساعتِ شبانه‌روز همۀ بخش‌های مغز فعال است و از ۱۰۰ درصد ظرفیت آن استفاده می‌شود.

نمی‌دانم کسانی که در نقش کارشناس، پرسش‌های علمی این مسابقه را تنظیم و تایید می‌کنند چه صلاحیت علمی دارند، ولی این را می‌دانم که نشر چنین داده‌های غلطی در بین ده‌ها میلیون نفر در جامعه بسیار آسان‌تر از زدودن آنها از اذهان این مخاطبان است.

بی‌اساس‌بودنِ افسانۀ ۱۰ درصد فراوان اینجا و آنجا نشان داده شده است. به‌عنوان نمونه، در این لینک (http://bit.do/eA3N4) می‌توانید مقاله‌ای را که سال ۲۰۰۸ نشریۀ علمی معتبر ساینتیفیک امریکن منتشر کرد بخوانید.

نکتۀ جالب دیگر این که مبتنی بر این افسانۀ بی‌اساس فیلمی هم ساخته شده است (Lucy, 2014) که بیش از ده برابر هزینۀ ساختش در گیشه فروش کرد.
ولی خوب، کارگردان و تهیه کننده‌ای را که به فکر فروش هر چه بیشترند چگونه می‌توان قیاس کرد با تلویزیونِ مثلاً ملی ما که هزینه‌اش از جیب تک‌تک ایرانیان پرداخت می‌شود؟

@dirinenegar

ماجرای انقراض سمندری که آنجا نبود

در IGTV بالتازار ببینید!
https://www.instagram.com/tv/BqUjLWDgd-x/

پاتک بالتازار به خبر غیرعلمی و غیرحرفه‌ای خبرآنلاین درباره انقراض سمندر مرموزی به نام پروتیوس در غار قوری‌قلعه کرماشان

https://news.1rj.ru/str/khabaronline_ir/194610

ماجرای انقراض سمندر پروتیوس

خسروی درباره وضعیت زندگی گونه پروتیوس در ایران و جهان نیز گفت: پروتیوس Proteus در غارهایی زندگی می‌کند که قدمت آنها حد اکثر ۲۰ تا ۳۰ میلیون سال است؛ یعنی این سمندر در همان غار تکامل‌یافته است و در حوزه آب‌ریزی که بین اروپای مرکزی تا تریسته ایتالیا است و تنها در اسلوونی زندگی نمی‌کند؛ یعنی در حوزه آبریز شرق آلپ ایتالیا که قدمت آن و غارهایش حد اکثر ۳۰ میلیون سال است و این سمندر در آنها تکامل‌یافته است.

خسروی تاکید کرد: اشتباه بعدی در این خبر این است که گفته تنها موجود بازمانده از دوره دایناسورها! تمام موجوداتی که اکنون بر روی کره زمین زیست می‌کنند همگی بازمانده از دوره دایناسورها هستند، عقبه هر موجودی باز می‌گردد به آن دوران و قبل از آن دوران، پس از دوران دایناسورها هیچ موجود جدیدی شکل نگرفته است، حیات یک بار در زمین شکل گرفته و بقیه از هم تکامل‌یافته‌اند. 


https://www.mehrnews.com/news/4463751

گزارش ایسنا از صحبت‌های بنده در نشست «چالش‌های ترویج علم» در جشنواره روز جهانی علم

فقط یادآوری چند نکته الزامی است: نخست - من سردبیر دانستنیها نبودم، بلکه دبیر تحریریه اسبق و دبیر علمی سابق این مجله بودم. دوم - علی‌اصغر حکمت کتاب فلسفه نشؤ و ارتقا را در دوره قاجار صرفا ترجمه کرد، اما جرأت نکرد آن را منتشر کند. سال‌ها بعد، در اوایل دهه ۱۳۵۰، انتشارات دانشگاه تهران این کتاب را منتشر نمود. این مثالی بود از توجه فرهیختگان دوره قاجار به کتاب‌های عامه‌پسند علمی. کتاب‌های دیگری هم مثال آوردم مثل معرفت‌الارض ناصری و ... که در همان دوره قاجار منتشر شدند ولی فلسفه نشؤ و ارتقا تا سال‌ها از ترس پاسخ سخت جامعه، مسکوت ماند.

https://www.isna.ir/news/97082814220

چالش‌های ترویج علم در ایران در جشنواره علمی دانشجویی روز علم دانشگاه تهران

عرفان خسروی، دیرینه شناس، پژوهشگر و مروج علم درباره مفهوم ترویج علم در علوم پایه به سخنرانی پرداخت و با انتقاد از سخنان دکتر اکرم قدیمی درباره زمان آغاز ترویج علم در ایران، اظهار کرد: بر خلاف خانم دکتر اعتقاد دارم ترویج علم در ایران از زمان فرستادن انسان به کره ماه و یا ورود رادیو به ایران نبوده، بلکه خیلی قبل‌تر در دوره قاجار و حتی قبل‌تر از آن در زمان ابن‌سینا این مقوله آغاز شده و این مروجان علم زندگی خود را وقف علم کردند.

وی به ورود علم به چرخه‌های عمومی‌سازی اشاره کرد و ادامه داد: چالشی که در ایران وجود داشت، ترویج مفهوم علم با توجه به مفهومی بود که غربی‌ها مطرح کردند. لفظ علم (Science) مفهوم مشخصی است و شامل علوم پایه و علوم محض می‌شود، اما در ایران به دیگر حوزه‌ها همچون علوم حوزوی و … هم اطلاق می‌شود. در حالی که در غرب وقتی صحبت از علم می‌شود، منظور علوم پایه است.

خسروی با بیان اینکه در دنیا علوم پایه موظف به تولیدات اقتصادی نیست، گفت: در این علوم ممکن است تحقیقاتی صورت بگیرد و آورده‌های این تحقیقات در حوزه‌ای دیگر مورد استفاده قرار گیرد و تبدیل به محصولی شود که قابلیت فروش دارد. امادر در ایران، در تمام دانشکده‌هایی که این علوم تدریس می‌شود از دانشجو می‌خواهند پروژه‌ها و تحقیقات کاربردی انجام دهد.

وی با بیان اینکه همواره منابع محدودی در اختیار کسانی قرار می‌گیرد که می‌خواهند در عرصه ترویج علم فعالیت کنند، افزود: علوم در واقع حوزه‌هایی را شامل می‌شود که کاربردی نیستند و تاکید بر ترویج همین علوم است. مخاطب ترویج علم عموم است و در کلاس دانشگاهی نمی‌توان ترویج علم را دنبال کرد.

این پژوهشگر حوزه ترویج علم درباره مزیت‌ها و اهداف تلاش برای ترویج علم گفت و افزود: تدریس علوم در مدارس یک نتیجه دارد و آن اینکه همه دانش‌آموزان می‌خواهند در آینده در رشته پزشکی تحصیل کنند و هیچ‌یک علاقه‌مند به تحصیل در رشته زمین‌شناسی یا زیست‌شناسی نیستند. علوم پایه با علوم کاربردی تفاوت‌هایی دارند و اگر در امر ترویج علم موفق عمل کنیم، نتیجه این خواهد بود که کشور برای موفقیت به زیست‌شناس و یا زمین‌شناس هم احتیاج دارد. نخستین هدف ترویج علم فراخواندن علاقه‌مندان به تحصیل در رشته‌های علمی است، اگر این امر تحقق نیابد با سرخوردگی دانشجویان این رشته‌ها مواجه خواهیم بود.

https://cultural.ut.ac.ir/?p=5592

آیا ما در جهان تنهاییم؟

استنلی رایس
عبدالرضا شهبازی

صفحه علم روزنامه شرق
پنجشنبه، اول آذر ۹۷

https://news.1rj.ru/str/dirinenegar/557

بررسی خبر کشف کشتی نوح
در ارتفاعات تخت سلیمان

چند روز پیش خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که فسیل یک قطعه چوب در کوه‌های شمال کشور پیدا شده که ممکن است بقایای کشتی نوح باشد. منبع این خبر روزنامه سان بود. این روزنامه نشریه‌ای عامه‌پسند است که همان‌روز خبری در مورد کشف بقایای کشتی نوح در کوهی در عراق منتشر کرده بود. ایسنا در حقیقت مرتکب دو خطا شد: اول اعتماد به روزنامه‌ای بدنام که اشتهار به شبه‌علم دارد؛ دوم ترجمه دم‌دستی و غلطی که موجب التهاب فضای رسانه‌ای شد.

وظیفه رسانه‌های علمی نیز در مقابل راستی‌آزمایی این قبیل مدعیات بدآموز است. پرسش‌ها و پاسخ‌هایی که در ادامه می‌آید، طی مصاحبه‌ای با روزنامه شهروند طرح شده‌اند. پیوند انتهای این فرسته نیز شما را به IGTV بالتازار می‌برد تا توضیحات مفصل بنده را درباره این موضوع بشنوید.


⁦1⃣⁩ فسیل چوب در چه شرایطی تشکیل می‌شود و چه قدمتی دارد؟

سنگواره‌های چوب در مناطق مختلفی از کشور ما وجود دارند. قدمت هیچ‌کدام از این سنگواره‌ها کمتر از ۱۰ میلیون ‌سال نیست و حتی نمونه‌هایی از سنگواره چوب به قدمت ۲۰۰ میلیون‌ سال در ایران وجود دارد. به ‌طور کلی برای این‌که چوب به سنگواره تبدیل شود، باید چند میلیون ‌سال در شرایط خاصی در میان رسوبات قرار بگیرد تا به‌تدریج انواع کانی‌ها جایگزین مواد تشکیل‌دهنده بافت چوب شوند. در مناطق مختلف البرز، کرمان و آذربایجان سنگواره‌های چوب مشاهده شده است. قدیمی‌ترین این سنگواره‌ها در رسوبات تشکیلات شمشک در سراسر البرز و نیز سازند هجدک در کرمان دیده شده‌اند که متعلق به اوایل دوره ژوراسیک هستند و قدمتی نزدیک به ۲۰۰ میلیون‌ سال دارند. جدیدترین سنگواره‌های چوب نیز تاکنون در منطقه آذربایجان به‌ویژه دشت مغان دیده شده‌اند که قدمت آنها به دوره میوسن، یعنی حدود ۲۰ تا ۱۰ میلیون ‌سال پیش باز می‌گردد.

⁦2⃣⁩ بنابراین آیا می‌توان گفت بازمانده کشتی نوح به صورت چوب سنگی درآمده است؟

خیر؛ سنگواره‌های چوبی که به کشتی نوح منتسب شده‌اند، هرگز نمی‌توانند کمتر از ١٠ میلیون ‌سال داشته باشند و این خیلی بیشتر از مدت زمان حضور انسان روی کره زمین است.

⁦3⃣⁩ مسأله وجود بقایای موجودات دریازی در ارتفاعات را چگونه می‌توان توضیح داد؟

 به جز چند کوه آتشفشان که از انباشت گدازه‌های سردشده  ساخته شدند، تمام کوهستان‌های ایران بر اثر حرکت پوسته زمین و بالاآمدن رسوبات دریایی ساخته شدند. زمانی قاره کوچکی به شکل لوزی در میانه اقیانوس تتیس وجود داشت که آن را ایران مرکزی می‌نامیم. شمال ایران مرکزی دریایی وجود داشت که ایران مرکزی را از اوراسیا جدا می‌کرد و در جنوب آن دریایی دیگر که ایران مرکزی را از عربستان جدا می‌ساخت. با پیشروی عربستان به سمت شمال، رسوبات کف دریایی که جنوب ایران مرکزی قرار داشت، به صورت چین‌خوردگی بزرگی بالا آمد و تبدیل به زاگرس شد. رسوبات دریای شمال ایران مرکزی نیز به همین صورت در شمال به صورت البرز بالا آمد. این فرآیند البته طی چند ١٠ میلیون ‌سال و بسیار تدریجی رخ داد ولی علت این‌که در سراسر کوهستان‌های البرز و زاگرس (و تمام کوهستان‌های تشکیل‌شده از سنگ‌های رسوبی در کل جهان)، بقایای موجودات دریازی را بالای کوه پیدا می‌کنیم، همین موضوع است، نه این‌که سطح آب‌ها زمانی چند کیلومتر بالاتر از امروز بوده است.

⁦4⃣⁩ به این ترتیب این ادعا را چطور می‌توان ارزیابی کرد و آیا از منظر زمین‌شناسی و دیرینه‌شناسی می‌توان به آن شک کرد؟

ما امروز با کسانی روبه‌رو هستیم که مدعی یافتن کشتی نوح هستند و اعلام کرده‌اند که تکه‌هایی از چوب سنگ‌شده را در ارتفاع ۴۵۰۰ متری پیدا کرده‌اند و پس از بررسی شواهدی از زندگی موجودات آبزی را در این تکه‌چوب‌های سنگ‌شده کشف کرده‌اند که به‌طور معمول در کف دریا زندگی می‌کنند. این ادعا نه با تاریخ و قدمت زندگی انسان روی زمین هماهنگی دارد، نه با علم زمین‌شناسی، نه با دیرینه‌شناسی. مهمترین نکته درباره تشکیل سنگواره‌ها این است که بسیار بعید است سنگواره در ارتفاعات تشکیل شود، مگر این‌که همان بالا، امکان رسوب‌گذاری و انباشت رسوبات بعدی وجود داشته باشد و کوهستان هم میلیون‌ها ‌سال دست‌نخورده باقی بماند تا بقایای موجودات بالای کوه به سنگواره تبدیل شود. اگر هم چیزی از جنس چوب، چند‌هزار‌سال پیش بالای کوهی قرار گرفته باشد، چون احتمال رسوب‌گذاری بعدی در آن ارتفاع وجود ندارد، غیرممکن است که به سنگواره تبدیل شود یا جنس آن با طی کردن چند‌ هزار ‌سال به سنگ تبدیل شود.

#دکل #پاتک
#بالتازار

توضیحات بنده را در قالب پاتک شماره پنج بالتازار، در IGTV تماشا کنید و نظرات خود را، همانجا با ما مبادله کنید:

https://www.instagram.com/tv/BqkXHmTgjOF

کشتی نوح در تخت سلیمان

مصاحبه روزنامه شهروند با عرفان خسروی
درباره ادعای کشف سنگواره چوب‌های کشتی نوح در ارتفاعات تخت سلیمان
پنج‌شنبه، اول آذر ۱۳۹۷، صفحه ۲

پیتزا محیط زیست با طعم سبزیجات
پرونده‌ای در مدح و قدح دوستان دانا و دیگر حواشی محیط زیست

آخرین پرونده من در صفحات علم آخرین شماره نشریه شهر کتاب (زمستان ۹۵) به موضوع طبیعت و محیط زیست اختصاص داشت. در این پرونده دو جستار فوق‌العاده (خاله‌خرسه در جنگل/ گرازها را... بکشیم؟) از محسن کاظم‌پور داشتیم. خودم هم مرور و نقدی نوشتم بر برخی از مشهورترین شناخت‌نامه‌های طبیعت ایران، از جمله اطلس پستانداران ایران (محمود کرمی، طاهر قدیریان و کاوه فیض‌اللهی، با مقدمه علی ترک قشقایی) که کتابی است مفصل و ارزنده، اما با اشکالاتی جدی و در خور بازبینی (خصوص در مقدمه پرغلط آن). این پرونده را در فرسته بعدی (t.me/paleogram/868) دریافت خواهید کرد.

معمولا کم پیش می‌آید که بشود اصل جنس را همراه نقد آن به دست آورد. اما پیوند زیر شما را به درگاه کتاب‌ها و مقاله‌های تخصصی در تارنمای سازمان حفاظت از محیط زیست خواهد برد که در آن می‌توانید اطلس پستانداران ایران (کرمی، قدیریان و فیض‌اللهی) را و نیز اطلس پرندگان ایران، اطلس خزندگان ایران، اطلس دوزیستان ایران و اطلس ماهیان آب‌های داخلی ایران را به صورت رایگان دریافت کنید.

goo.gl/icwpeo

پرونده محیط زیست، شهر کتاب، زمستان ۹۵، صص ۹۶-۱۰۴

دیباچه، عرفان خسروی
خاله خرسه در جنگل/ منازعه عقل و احساس در محیط زیست ایران، محسن کاظم‌پور
گرازها را شکار کنیم یا با سم آن‌ها را بکشیم؟، محسن کاظم‌پور
شناخت‌نامه‌های طبیعت ایران، نگاه به چندی از آخرین و مهم‌ترین راهنماهای میدانی و اطلس‌های حیات‌وحش ایران، عرفان خسروی

برای دریافت پیوند بارگذاری رایگان اطلس‌های پستانداران ایران، پرندگان ایران، خزندگان ایران، دوزیستان ایران و ماهیان آب‌های داخلی ایران (منتشرشده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست ایران) فرسته پیشین را ببینید:

http://t.me/paleogram/867

داروین جهانگرد
داروین ۲۲ ساله، ۱۸۷سال پیش، سفری را با «کشتی بیگل» که برای نقشه برداری عازم سواحل امریکای جنوبی بود آغاز کرد و ۵ سال بعد در حالی‌که دور دنیا را گشته بود به انگلستان بازگشت. مشاهدات دقیق زمین‌شناسانه، جانورشناسانه و گیاه‌شناسانه‌ی داروین در طول این سفر بود که بعدها مبنای نظریه‌ی تکامل از طریق انتخاب طبیعی وی قرار گرفت و منجر به انقلاب داروینی شد. داروین خود از این سفر به عنوان «مهم‌ترین رویداد زندگی‌اش» یاد می‌کند. شرح آن سفر و این مشاهدات موضوع سفرنامه‌ای شد که بعدها با عنوان The Voyage of the Beagle چاپ شد.
نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه ۶ آذر ساعت ۱۶:۳۰ با عنوان «داروین جهانگرد» و با سخنرانی محمدرضا معمارصادقی، دانش آموخته‌ی ارشد فلسفه‌ی علم با گرایش تاریخ و فلسفه‌ی زیست‌شناسی در دانشگاه‌های شریف و UBC، در مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه سوم برگزار می‌شود. ورورد برای علاقه‌مندان آزاد است.

کتابخانه پالئوگرام گشایش یافت.

نخستین کتابی که در این کتابخانه خواهید یافت، ااطلس پستانداران ایران، اثر محمود کرمی، طاهر قدیریان، کاوه فیض‌اللهی و با مقدمه علی ترک قشقایی خواهد بود. به تدریج کتاب‌های دیگری نیز در همین ترعه قرارخواهند گرفت که انتشار آن‌ها ناقض حق انتشار در ایران نباشد و جستجوی آن‌ها دست‌کم برای عده‌ای از علاقه‌مندان به مباحث مرتبط با علم و تاریخ علم ارزنده باشد.

https://news.1rj.ru/str/paleolib/3

علی رنجبران:
«یکی از نویسندگان این اطلس ارزشمند طاهر قدیریان است، کسی که ۱۰ ماه از بازداشت موقتش می‌گذرد به همراه دیگر کارشناسان حیات‌وحش و محیط‌زیست ایران.»

https://pbs.twimg.com/media/Ds7ZakQWkAEgOCc.jpg

عرف خسروی:
«اطلس پستانداران ایران
محمود کرمی، طاهر قدیریان، کاوه فیض‌اللهی
با مقدمه علی ترک قشقایی
عکاس: سید بابک موسوی و دیگران
سازمان حفاظت محیط زیست و دانشگاه تهران
بارگزاری قانونی (انتشار آزاد توسط سازمان حفاظت از محیط زیست):
http://t.me/paleolib/3
اطلاعات بیشتر:
http://t.me/paleogram/866 »

دوستان و‌همراهان جایزه‌ی چراغ، امسال تصمیم گرفتیم فرایند حمایت از جایزه را به شکل جمع‌سپاری مالی در بیاوریم. این کار جدا از تامین مالی پروژه( که در سهم خود اهمیت دارد) یک سویه‌ی بسیار اهمیت دیگر دارد، وزن حمایت مردمی و درگیر شدن افراد را با بدنه‌ی ترویج علم بالا می‌برد. خوشحال می‌شویم در این راه حمایتمان کنید:

انقلاب شناختی به روایت «انسان خردمند»
عرفان خسروی
صفحه علم، روزنامه شرق
پنج‌شنبه ۸ آذر ۱۳۹۷، صص. ۸-۹

آیا نظریه «انقلاب شناختی» نظریه‌ای مقبول میان انسان‌شناسان تکاملی است؟
آیا ۷۰هزار سال پیش، جهشی ژنتیکی موجب تغییر در سیم‌کشی مغز نیاکان ما شده است؟
آیا انسان‌ها پیش از ۷۰هزار سال پیش فاقد توانایی‌های شناختی یا زبانی بودند؟
آیا باید کتاب «انسان خردمند» هراری را به عنوان منبعی اولیه برای مطالعه تکامل انسان جدی گرفت؟

https://www.instagram.com/p/BqwhNerAmDK/

نخستین نقد کتاب بالتازار
بررسی موضوع «انقلاب شناختی» در کتاب sapiens

یووال نواخ هراری در کتاب انسان خردمند که این‌روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته، در مورد وقوع یک انقلاب شناختی در حدود ۷۰هزار سال پیش صحبت می‌کند. آیا این موضوع آن‌طور که او می‌گوید دقت کافی دارد؟

در آپارات ببینید:
https://www.aparat.com/v/MVT2t

در IGTV بالتازار ببینید:
https://www.instagram.com/tv/Bq1olSqjAp2/

چرا داروینیسم مهم است؟

یکی از دوستان گرامی و علاقه‌مند به حوزه تکامل، مطلبی نوشته درباره این‌که چیزی به نام داروینیسم وجود ندارد؛ البته منظور ایشان مقابله با کسانی است که مدام منتظر «رد شدن داروینیسم» هستند؛ اما علاج درد نادانی دیگران در نفی موضوعات تاریخی و فکری نیست. به نظر بنده فایده‌ای هم در مقابله فکری با مخالفان متعصب نظریه تکامل نیست و به جای این شیوه، بهتر است از نشر بدفهمی در حوزه علم یا تاریخ علم پرهیز کنیم و ترویج دقائق نظری را به دوش کسانی بگذاریم که با این دقائق سروکاری عملی دارند. لب سخن این‌که داروینیسم ماهیتی تاریخی و نظری دارد و ابعاد آن گسترده‌تر از موضوع نظریه انتخاب طبیعی است.

آلفرد راسل والس که به قدر داروین در طرح نظریه انتخاب طبیعی سهم داشته، نخستین کسی است که خودش را داروینیست نامیده. داروینیسم چیزی است فراتر از نظریه انتخاب طبیعی و حتی اگر هم نظریه انتخاب طبیعی اشتباه از آب درمی‌آمد یا انتساب آن به داروین ضعیف می‌شد، باز داروینیسم مهم بود.

اما چرا؟ دراین‌باره جستار کوتاهی نوشته‌ام که می‌توانید در این‌جا مطالعه کنید:
https://telegra.ph/Paleogram-12-04

جانورنامه و داروین

بسیاری مورخان و فیلسوفان علم در ایران، تا چند سال پیش با افتخار ادعا می‌کردند که نظریه تکامل داروین تنها یازده سال پس از چاپ نخست کتاب خاستگاه گونه‌ها به فارسی ترجمه شده و در قالب کتابی به نام جانورنامه درآمده است. فریدون آدمیت (مورخ) و رضا داوری‌اردکانی (فیلسوف و رییس فرهنگستان علوم) از جمله کسانی هستند که به ارتباط جانورنامه و نظریه داروین اشاره کرده‌اند. چند سال پیش که مشغول تصحیح متن جانورنامه شدم، متوجه شدم چنین انتسابی واقعیت ندارد. تحقیقات بیشتر نشان داد، عمده متن جانورنامه ترجمه‌ای است از دو کتاب فرانسوی به نام‌های زمین پیش از توفان اثر لویی فیگیه و تاریخ طبیعی: جانورشناسی اثر آنری میلنه-ادواردز که هیچ‌کدام ارتباطی به نظریه داروین ندارند.

اما چرا ایرانیان متن جانورنامه را ترجمه نظریه داروین پنداشتند؟ شاید مهمترین دلیلش این باشد که نمی‌دانستند داروین واقعا چه چیزی گفته و چه چیزی نگفته!

از این پس در مجموعه جدیدی به نام درخت حیات که در دل مجله علمی بالتازار تقدیم شما خواهیم کرد، سعی خواهیم کرد درباره نظریه تکامل بیشتر صحبت کنیم. بالتازار و درخت حیات را دنبال کنید!

در IGTV بالتازار تماشا کنید:
https://www.instagram.com/tv/BrFvehDgqut/

پیش‌تر در مقاله‌ای پژوهشی در مجله تاریخ علم دانشگاه تهران نتیجه تحقیقاتم را درباره جانورنامه و خطای رایج نسبت به آن منتشر کرده‌ام.

t.me/paleogram/545