بررسی خبر کشف کشتی نوح
در ارتفاعات تخت سلیمان

چند روز پیش خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که فسیل یک قطعه چوب در کوه‌های شمال کشور پیدا شده که ممکن است بقایای کشتی نوح باشد. منبع این خبر روزنامه سان بود. این روزنامه نشریه‌ای عامه‌پسند است که همان‌روز خبری در مورد کشف بقایای کشتی نوح در کوهی در عراق منتشر کرده بود. ایسنا در حقیقت مرتکب دو خطا شد: اول اعتماد به روزنامه‌ای بدنام که اشتهار به شبه‌علم دارد؛ دوم ترجمه دم‌دستی و غلطی که موجب التهاب فضای رسانه‌ای شد.

وظیفه رسانه‌های علمی نیز در مقابل راستی‌آزمایی این قبیل مدعیات بدآموز است. پرسش‌ها و پاسخ‌هایی که در ادامه می‌آید، طی مصاحبه‌ای با روزنامه شهروند طرح شده‌اند. پیوند انتهای این فرسته نیز شما را به IGTV بالتازار می‌برد تا توضیحات مفصل بنده را درباره این موضوع بشنوید.


⁦1⃣⁩ فسیل چوب در چه شرایطی تشکیل می‌شود و چه قدمتی دارد؟

سنگواره‌های چوب در مناطق مختلفی از کشور ما وجود دارند. قدمت هیچ‌کدام از این سنگواره‌ها کمتر از ۱۰ میلیون ‌سال نیست و حتی نمونه‌هایی از سنگواره چوب به قدمت ۲۰۰ میلیون‌ سال در ایران وجود دارد. به ‌طور کلی برای این‌که چوب به سنگواره تبدیل شود، باید چند میلیون ‌سال در شرایط خاصی در میان رسوبات قرار بگیرد تا به‌تدریج انواع کانی‌ها جایگزین مواد تشکیل‌دهنده بافت چوب شوند. در مناطق مختلف البرز، کرمان و آذربایجان سنگواره‌های چوب مشاهده شده است. قدیمی‌ترین این سنگواره‌ها در رسوبات تشکیلات شمشک در سراسر البرز و نیز سازند هجدک در کرمان دیده شده‌اند که متعلق به اوایل دوره ژوراسیک هستند و قدمتی نزدیک به ۲۰۰ میلیون‌ سال دارند. جدیدترین سنگواره‌های چوب نیز تاکنون در منطقه آذربایجان به‌ویژه دشت مغان دیده شده‌اند که قدمت آنها به دوره میوسن، یعنی حدود ۲۰ تا ۱۰ میلیون ‌سال پیش باز می‌گردد.

⁦2⃣⁩ بنابراین آیا می‌توان گفت بازمانده کشتی نوح به صورت چوب سنگی درآمده است؟

خیر؛ سنگواره‌های چوبی که به کشتی نوح منتسب شده‌اند، هرگز نمی‌توانند کمتر از ١٠ میلیون ‌سال داشته باشند و این خیلی بیشتر از مدت زمان حضور انسان روی کره زمین است.

⁦3⃣⁩ مسأله وجود بقایای موجودات دریازی در ارتفاعات را چگونه می‌توان توضیح داد؟

 به جز چند کوه آتشفشان که از انباشت گدازه‌های سردشده  ساخته شدند، تمام کوهستان‌های ایران بر اثر حرکت پوسته زمین و بالاآمدن رسوبات دریایی ساخته شدند. زمانی قاره کوچکی به شکل لوزی در میانه اقیانوس تتیس وجود داشت که آن را ایران مرکزی می‌نامیم. شمال ایران مرکزی دریایی وجود داشت که ایران مرکزی را از اوراسیا جدا می‌کرد و در جنوب آن دریایی دیگر که ایران مرکزی را از عربستان جدا می‌ساخت. با پیشروی عربستان به سمت شمال، رسوبات کف دریایی که جنوب ایران مرکزی قرار داشت، به صورت چین‌خوردگی بزرگی بالا آمد و تبدیل به زاگرس شد. رسوبات دریای شمال ایران مرکزی نیز به همین صورت در شمال به صورت البرز بالا آمد. این فرآیند البته طی چند ١٠ میلیون ‌سال و بسیار تدریجی رخ داد ولی علت این‌که در سراسر کوهستان‌های البرز و زاگرس (و تمام کوهستان‌های تشکیل‌شده از سنگ‌های رسوبی در کل جهان)، بقایای موجودات دریازی را بالای کوه پیدا می‌کنیم، همین موضوع است، نه این‌که سطح آب‌ها زمانی چند کیلومتر بالاتر از امروز بوده است.

⁦4⃣⁩ به این ترتیب این ادعا را چطور می‌توان ارزیابی کرد و آیا از منظر زمین‌شناسی و دیرینه‌شناسی می‌توان به آن شک کرد؟

ما امروز با کسانی روبه‌رو هستیم که مدعی یافتن کشتی نوح هستند و اعلام کرده‌اند که تکه‌هایی از چوب سنگ‌شده را در ارتفاع ۴۵۰۰ متری پیدا کرده‌اند و پس از بررسی شواهدی از زندگی موجودات آبزی را در این تکه‌چوب‌های سنگ‌شده کشف کرده‌اند که به‌طور معمول در کف دریا زندگی می‌کنند. این ادعا نه با تاریخ و قدمت زندگی انسان روی زمین هماهنگی دارد، نه با علم زمین‌شناسی، نه با دیرینه‌شناسی. مهمترین نکته درباره تشکیل سنگواره‌ها این است که بسیار بعید است سنگواره در ارتفاعات تشکیل شود، مگر این‌که همان بالا، امکان رسوب‌گذاری و انباشت رسوبات بعدی وجود داشته باشد و کوهستان هم میلیون‌ها ‌سال دست‌نخورده باقی بماند تا بقایای موجودات بالای کوه به سنگواره تبدیل شود. اگر هم چیزی از جنس چوب، چند‌هزار‌سال پیش بالای کوهی قرار گرفته باشد، چون احتمال رسوب‌گذاری بعدی در آن ارتفاع وجود ندارد، غیرممکن است که به سنگواره تبدیل شود یا جنس آن با طی کردن چند‌ هزار ‌سال به سنگ تبدیل شود.

#دکل #پاتک
#بالتازار

توضیحات بنده را در قالب پاتک شماره پنج بالتازار، در IGTV تماشا کنید و نظرات خود را، همانجا با ما مبادله کنید:

https://www.instagram.com/tv/BqkXHmTgjOF

کشتی نوح در تخت سلیمان

مصاحبه روزنامه شهروند با عرفان خسروی
درباره ادعای کشف سنگواره چوب‌های کشتی نوح در ارتفاعات تخت سلیمان
پنج‌شنبه، اول آذر ۱۳۹۷، صفحه ۲

پیتزا محیط زیست با طعم سبزیجات
پرونده‌ای در مدح و قدح دوستان دانا و دیگر حواشی محیط زیست

آخرین پرونده من در صفحات علم آخرین شماره نشریه شهر کتاب (زمستان ۹۵) به موضوع طبیعت و محیط زیست اختصاص داشت. در این پرونده دو جستار فوق‌العاده (خاله‌خرسه در جنگل/ گرازها را... بکشیم؟) از محسن کاظم‌پور داشتیم. خودم هم مرور و نقدی نوشتم بر برخی از مشهورترین شناخت‌نامه‌های طبیعت ایران، از جمله اطلس پستانداران ایران (محمود کرمی، طاهر قدیریان و کاوه فیض‌اللهی، با مقدمه علی ترک قشقایی) که کتابی است مفصل و ارزنده، اما با اشکالاتی جدی و در خور بازبینی (خصوص در مقدمه پرغلط آن). این پرونده را در فرسته بعدی (t.me/paleogram/868) دریافت خواهید کرد.

معمولا کم پیش می‌آید که بشود اصل جنس را همراه نقد آن به دست آورد. اما پیوند زیر شما را به درگاه کتاب‌ها و مقاله‌های تخصصی در تارنمای سازمان حفاظت از محیط زیست خواهد برد که در آن می‌توانید اطلس پستانداران ایران (کرمی، قدیریان و فیض‌اللهی) را و نیز اطلس پرندگان ایران، اطلس خزندگان ایران، اطلس دوزیستان ایران و اطلس ماهیان آب‌های داخلی ایران را به صورت رایگان دریافت کنید.

goo.gl/icwpeo

پرونده محیط زیست، شهر کتاب، زمستان ۹۵، صص ۹۶-۱۰۴

دیباچه، عرفان خسروی
خاله خرسه در جنگل/ منازعه عقل و احساس در محیط زیست ایران، محسن کاظم‌پور
گرازها را شکار کنیم یا با سم آن‌ها را بکشیم؟، محسن کاظم‌پور
شناخت‌نامه‌های طبیعت ایران، نگاه به چندی از آخرین و مهم‌ترین راهنماهای میدانی و اطلس‌های حیات‌وحش ایران، عرفان خسروی

برای دریافت پیوند بارگذاری رایگان اطلس‌های پستانداران ایران، پرندگان ایران، خزندگان ایران، دوزیستان ایران و ماهیان آب‌های داخلی ایران (منتشرشده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست ایران) فرسته پیشین را ببینید:

http://t.me/paleogram/867

داروین جهانگرد
داروین ۲۲ ساله، ۱۸۷سال پیش، سفری را با «کشتی بیگل» که برای نقشه برداری عازم سواحل امریکای جنوبی بود آغاز کرد و ۵ سال بعد در حالی‌که دور دنیا را گشته بود به انگلستان بازگشت. مشاهدات دقیق زمین‌شناسانه، جانورشناسانه و گیاه‌شناسانه‌ی داروین در طول این سفر بود که بعدها مبنای نظریه‌ی تکامل از طریق انتخاب طبیعی وی قرار گرفت و منجر به انقلاب داروینی شد. داروین خود از این سفر به عنوان «مهم‌ترین رویداد زندگی‌اش» یاد می‌کند. شرح آن سفر و این مشاهدات موضوع سفرنامه‌ای شد که بعدها با عنوان The Voyage of the Beagle چاپ شد.
نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه ۶ آذر ساعت ۱۶:۳۰ با عنوان «داروین جهانگرد» و با سخنرانی محمدرضا معمارصادقی، دانش آموخته‌ی ارشد فلسفه‌ی علم با گرایش تاریخ و فلسفه‌ی زیست‌شناسی در دانشگاه‌های شریف و UBC، در مرکز فرهنگی شهر کتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه سوم برگزار می‌شود. ورورد برای علاقه‌مندان آزاد است.

کتابخانه پالئوگرام گشایش یافت.

نخستین کتابی که در این کتابخانه خواهید یافت، ااطلس پستانداران ایران، اثر محمود کرمی، طاهر قدیریان، کاوه فیض‌اللهی و با مقدمه علی ترک قشقایی خواهد بود. به تدریج کتاب‌های دیگری نیز در همین ترعه قرارخواهند گرفت که انتشار آن‌ها ناقض حق انتشار در ایران نباشد و جستجوی آن‌ها دست‌کم برای عده‌ای از علاقه‌مندان به مباحث مرتبط با علم و تاریخ علم ارزنده باشد.

https://news.1rj.ru/str/paleolib/3

علی رنجبران:
«یکی از نویسندگان این اطلس ارزشمند طاهر قدیریان است، کسی که ۱۰ ماه از بازداشت موقتش می‌گذرد به همراه دیگر کارشناسان حیات‌وحش و محیط‌زیست ایران.»

https://pbs.twimg.com/media/Ds7ZakQWkAEgOCc.jpg

عرف خسروی:
«اطلس پستانداران ایران
محمود کرمی، طاهر قدیریان، کاوه فیض‌اللهی
با مقدمه علی ترک قشقایی
عکاس: سید بابک موسوی و دیگران
سازمان حفاظت محیط زیست و دانشگاه تهران
بارگزاری قانونی (انتشار آزاد توسط سازمان حفاظت از محیط زیست):
http://t.me/paleolib/3
اطلاعات بیشتر:
http://t.me/paleogram/866 »

دوستان و‌همراهان جایزه‌ی چراغ، امسال تصمیم گرفتیم فرایند حمایت از جایزه را به شکل جمع‌سپاری مالی در بیاوریم. این کار جدا از تامین مالی پروژه( که در سهم خود اهمیت دارد) یک سویه‌ی بسیار اهمیت دیگر دارد، وزن حمایت مردمی و درگیر شدن افراد را با بدنه‌ی ترویج علم بالا می‌برد. خوشحال می‌شویم در این راه حمایتمان کنید:

انقلاب شناختی به روایت «انسان خردمند»
عرفان خسروی
صفحه علم، روزنامه شرق
پنج‌شنبه ۸ آذر ۱۳۹۷، صص. ۸-۹

آیا نظریه «انقلاب شناختی» نظریه‌ای مقبول میان انسان‌شناسان تکاملی است؟
آیا ۷۰هزار سال پیش، جهشی ژنتیکی موجب تغییر در سیم‌کشی مغز نیاکان ما شده است؟
آیا انسان‌ها پیش از ۷۰هزار سال پیش فاقد توانایی‌های شناختی یا زبانی بودند؟
آیا باید کتاب «انسان خردمند» هراری را به عنوان منبعی اولیه برای مطالعه تکامل انسان جدی گرفت؟

https://www.instagram.com/p/BqwhNerAmDK/

نخستین نقد کتاب بالتازار
بررسی موضوع «انقلاب شناختی» در کتاب sapiens

یووال نواخ هراری در کتاب انسان خردمند که این‌روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته، در مورد وقوع یک انقلاب شناختی در حدود ۷۰هزار سال پیش صحبت می‌کند. آیا این موضوع آن‌طور که او می‌گوید دقت کافی دارد؟

در آپارات ببینید:
https://www.aparat.com/v/MVT2t

در IGTV بالتازار ببینید:
https://www.instagram.com/tv/Bq1olSqjAp2/

چرا داروینیسم مهم است؟

یکی از دوستان گرامی و علاقه‌مند به حوزه تکامل، مطلبی نوشته درباره این‌که چیزی به نام داروینیسم وجود ندارد؛ البته منظور ایشان مقابله با کسانی است که مدام منتظر «رد شدن داروینیسم» هستند؛ اما علاج درد نادانی دیگران در نفی موضوعات تاریخی و فکری نیست. به نظر بنده فایده‌ای هم در مقابله فکری با مخالفان متعصب نظریه تکامل نیست و به جای این شیوه، بهتر است از نشر بدفهمی در حوزه علم یا تاریخ علم پرهیز کنیم و ترویج دقائق نظری را به دوش کسانی بگذاریم که با این دقائق سروکاری عملی دارند. لب سخن این‌که داروینیسم ماهیتی تاریخی و نظری دارد و ابعاد آن گسترده‌تر از موضوع نظریه انتخاب طبیعی است.

آلفرد راسل والس که به قدر داروین در طرح نظریه انتخاب طبیعی سهم داشته، نخستین کسی است که خودش را داروینیست نامیده. داروینیسم چیزی است فراتر از نظریه انتخاب طبیعی و حتی اگر هم نظریه انتخاب طبیعی اشتباه از آب درمی‌آمد یا انتساب آن به داروین ضعیف می‌شد، باز داروینیسم مهم بود.

اما چرا؟ دراین‌باره جستار کوتاهی نوشته‌ام که می‌توانید در این‌جا مطالعه کنید:
https://telegra.ph/Paleogram-12-04

جانورنامه و داروین

بسیاری مورخان و فیلسوفان علم در ایران، تا چند سال پیش با افتخار ادعا می‌کردند که نظریه تکامل داروین تنها یازده سال پس از چاپ نخست کتاب خاستگاه گونه‌ها به فارسی ترجمه شده و در قالب کتابی به نام جانورنامه درآمده است. فریدون آدمیت (مورخ) و رضا داوری‌اردکانی (فیلسوف و رییس فرهنگستان علوم) از جمله کسانی هستند که به ارتباط جانورنامه و نظریه داروین اشاره کرده‌اند. چند سال پیش که مشغول تصحیح متن جانورنامه شدم، متوجه شدم چنین انتسابی واقعیت ندارد. تحقیقات بیشتر نشان داد، عمده متن جانورنامه ترجمه‌ای است از دو کتاب فرانسوی به نام‌های زمین پیش از توفان اثر لویی فیگیه و تاریخ طبیعی: جانورشناسی اثر آنری میلنه-ادواردز که هیچ‌کدام ارتباطی به نظریه داروین ندارند.

اما چرا ایرانیان متن جانورنامه را ترجمه نظریه داروین پنداشتند؟ شاید مهمترین دلیلش این باشد که نمی‌دانستند داروین واقعا چه چیزی گفته و چه چیزی نگفته!

از این پس در مجموعه جدیدی به نام درخت حیات که در دل مجله علمی بالتازار تقدیم شما خواهیم کرد، سعی خواهیم کرد درباره نظریه تکامل بیشتر صحبت کنیم. بالتازار و درخت حیات را دنبال کنید!

در IGTV بالتازار تماشا کنید:
https://www.instagram.com/tv/BrFvehDgqut/

پیش‌تر در مقاله‌ای پژوهشی در مجله تاریخ علم دانشگاه تهران نتیجه تحقیقاتم را درباره جانورنامه و خطای رایج نسبت به آن منتشر کرده‌ام.

t.me/paleogram/545

برای حمایت از جایزه ترویج علم چراغ؛ می توانید از طریق فرآیند جمع سپاری (تامین مالی غیر دولتی)، به وسیله لینک زیر با #جایزه_چراغ همراهی کنید: https://goo.gl/DT6hxY

چراغی در راه ترویج علم

برای حمایت از جایزه چراغ لازم نیست حتما پول درشتی کنار بگذارید. حتی اگر مثل نگارنده این سطور، فعلا دستتان تنگ و کوتاه است، می‌توانید به اندازه هزینه ساندویچ ساده‌ای که شاید ماهی یک بار، بچه‌ها را بیرون خانه میهمان می‌کنید (صد هزار تومان) از جایزه چراغ حمایت کنید؛ یا حتی به قدر وعده غذایی ساده‌ای که یک روز کنار خانواده در خانه صرف می‌کنید (۲۵ هزار تومان).

تعداد کسانی که از جایزه چراغ حمایت می‌کنند، قطعا بیش‌تر از مقدار هرکدام از این کمک‌ها اهمیت دارد. کنار هم، این چراغ‌ها را فروزنده نگاه خواهیم داشت!

چراغی بر سر راهم بگیرید!
که دیو شهر شب بیداره امشب

بنیاد نخبگان استان اصفهان با همکاری معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اقدام به برنامه ریزی و برگزاری رویداد بینشانه می‌کند.

عنوان سخنرانی من در این رویداد، دلالةالحائرین برای عجائب‌المخلوقات است و موضوع آن این‌که چگونه به قامت طبیعی‌دانان عاشق طبیعت درآییم.

۲۲ آذر ماه ۹۷، تالار شریعتی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

پیوند ثبت نام:
http://res.mui.ac.ir/Bineshane

یادش به‌خیر. سال ۱۳۵۳ دانش‌آموز کلاس دوازدهم بودم؛ رشتهٔ طبیعی. در آن زمان‌ها سه درس مرتبط با زیست‌شناسی در برنامهٔ هفتگی داشتیم: تشریح و فیزیولوژی گیاهی، تشریح و فیزیولوژی جانوری و نیز زمین‌شناسی و تکامل که به‌ویژه قسمت تکامل آن مربوط به تاریخچهٔ تغییرات جانداران بود پر از نام‌های فسیل‌های مختلف، دوران‌ها و دوره‌های زمین‌شناختی. هرکدام از این کتاب‌ها حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ صفحه داشت.
مباحث کتاب تشریح و فیزیولوژی گیاهی چنین بودند: سلول، بافت‌ها، اندام‌ها، ساختارهای نخستین و پسین، رشد، تغذیه، تعرق و تعریق، تنفس و تخمیر، فتوسنتز، تروپیسم‌ها و حرکت‌های گیاهی، تولید مثل و در انتهای کتاب بخشی تحت عنوان جغرافیای گیاهی وجود داشت.
این در حالی بود که در کتاب گیاهی سال قبل از آن، یعنی سال یازدهم گیاه‌شناسی، یعنی نام‌های تیره‌ها و برخی گونه‌های گیاهی را آموخته بودیم.
اگرچه محتوای این کتاب‌ها به‌شیوهٔ ارائهٔ مستقیم مفاهیم علمی مطرح شده بود و در آن‌ها از کادرهایی برای فعالیت‌های دانش‌آموزان خبری نبود، اما در واقع دیدی کلی و تصویری بزرگ از زیست‌شناسی ارائه می‌دادند.

‏من دیرینه‌شناس ام و مروج علم

بیشترین سوالی که ازم می‌شود این است که «این کار چه به درد می‌خورد؟»

دیروز در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره این موضوع سخن گفتم و جواب ِ (عصبی و تدافعی ِ) من این بود:
«علوم محض هیچ فایده‌ای ندارد، ازش انتظار حل مسائل عمده بشریت را نداشته باشید». البته به چند دستاورد علوم طبیعی اشاره کردم:
۱- پاسخ به کنجکاوی آدمی
۲- درس و الگو گرفتن از تاریخ زمین برای پرهیز از خطر و پیش‌گویی آینده
۳- برنده شدن در رقابت برای کشف گوشه‌ای ناشناخته از طبیعت و ثبت و نام‌گذاری آن پیش از دیگران
۴- گسترش و گرم کردن بازار ترویج و گردشگری علم ‏عنوان سخنرانی‌ام این بود: «دلالة‌الحائرین برای عجائب‌المخلوقات».
دلالةالحائرین، به معنی راهنمای سرگشتگان، اثر مشهور موسی بن میمون قرطبی الاندلسی، حکیم بزرگ یهودی درباره عدم تضاد خرد و ایمان است. عجائب‌المخلوقات نیز نام چند کتاب مختلف با محتوایی مشابه درباره جانوران عجیب است.
‏به دیباچه ادبی هاکسلی در نخستین شماره مجله نیچر و تأسی ادبی او به گوته اشاره کردم و گفتم پشتوانه فکری مجله نیچر نگاهی رمانتیک به طبیعت است، نه ابزاری درآمدزا در بازار پژوهش.
همچنین علوم پایه را از نظر استبعادی که از کاربردگرایی دارد، جایگاه موزه‌ای‌اش و نیز گزین‌گویی و استفساری که از حقیقت دارد، با هنر مقایسه کردم.
‏محتوای صحبت‌های باقی سخنرانان نیز همسویی بختانه‌ای با این موضوع داشت. مثلا، پرفسور استکی میان مثال‌های مختلفی که درباره چندپارگی خودآگاهی انسان زدند، به این مصرع مولانا اشاره کردند:
خمش ای بلبل جان‌ها که غبار است زبان‌ها…
که نشان جدایی پاره زیبایی‌شناس و پاره سخن‌گوی مغز است.
‏دکتر امیر ناظمی نیز درباره ارتباط و تلازم میان توسعه فرهنگ رمان‌خوانی و توسعه علمی، شواهد آماری جالبی ارائه دادند. لُب سخن ایشان این بود که رابطه‌ای میان نوبلیست‌های ادبی و علمی وجود دارد، پس اگر دانشمند نوبلیست می‌خواهید، باید از ترویج و اکرام ادبیات آغاز کنید!
‏در حاشیه آقایی پیش آمد و در گوشم گفت یکی از آشنایانش سنگواره دایناسور پیدا کرده و عکسش را برایم فرستاد. گربه بود! قبول نمی‌کرد. از مثال‌های امروزم همان لاشه سگی بود که چند سال پیش به عنوان دایناسور داغ شد. آن آقا موضوع را شنیده بود و باز تردید داشت.

در مجموع مراسم بسیار خوبی بود؛ مهمان‌نوازی اصفهانی‌ها مثل همیشه عالی بود. دکتر حق‌جو، معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برای برگزاری مراسم و پذیرایی از میهمانان سنگ تمام گذاشتند.
دست‌مریزاد و خسته‌نباشیدی حسابی به ایشان و همه دانشجویان و همکارانشان.

https://www.instagram.com/p/BrXPIPSgRX_/

یک طوطی کاسکو کار عجیبی انجام می‌دهد. کاری که ثابت می‌کند این طوطی معنی کلماتی را که بر زبان می‌آورد می‌فهمد. اما در عین حال می‌تواند به این معنی باشد که حیوانات می‌توانند با استفاده از تکنولوژی‌های ساخته انسان محدودیت‌های فیزیولوژیک خود را برطرف کنند و انسان را به چالش بکشند.

این طوطی یاد گرفته که چطور از دستگاه الکسا استفاده کند. الکسا یک دستگاه تشخیص صدا و اجرای فرامین صوتی است که فقط ۵۰ دلار قیمت دارد اما کارهای جالبی انجام می‌دهد. مثلا می‌گویی: «الکسا من پیتزا می‌خوام» و الکسا از طریق آمازون پیتزا سفارش می‌دهد. «الکسا آهنگ گرین اسلیوز رو پخش کن» الکسا موسیقی را پخش می‌کند. اگر ابزارها با این سیستم سازگار باشند الکسا می‌تواند روشن و خاموش کردن چراغ‌ها و لوازم خانگی خانه، و باز و بسته کردن درها را هم با دریافت فرمان صوتی صاحبش انجام دهد.

حالا این طوطی یاد گرفته صدای صاحبش را تقلید کند و از طریق الکسا را فریب داده و به از طرف صاحبش سفارش خرید هندوانه و توت فرنگی و بستنی و بادبادک و کتری می‌دهد و از الکسا می‌خواهد موسیقی راک پخش کند تا برقصد.

چگونه این کار طوطی می‌تواند آغاز به چالش کشیدن انسان باشد؟
چند وقت پیش دوست زیست شناسم عرفان خسروی می‌گفت حیواناتی مثل کلاغ یا دلفین در بعضی جنبه‌های هوش حتی شاید بر انسان هم برتری داشته باشند اما یک محدودیت دارند: آنها دست ندارند. دست یعنی اندام آزادی که ما می‌توانیم با آن کارهای متنوعی انجام دهیم. این اندام آزاد در سایر حیوانات وجود ندارد.

اگر اشتباه نکنم در نوشته‌های مارکس و انگلس به اهمیت دست در تمایز انسان از حیوان اشاره شده بود. انسان حیوانی است که کار آگاهانه می‌کند. کار آگاهانه ارزش افزوده تولید می‌کند. انباشت ارزش افزوده ثروت ایجاد می‌کند. با وجود ثروت هم یکجانشینی و تمدن امکان‌پذیر می‌شود. قریب به اتفاق کارها هم با دست انجام می‌شوند. ما با دستمان چوب را تبدیل به نیزه و خانه و قایق می‌کنیم. حتی پیچیده‌ترین کارهای امروزی هم در زمان اجرا غالبا وابسته به دست هستند. جراح با دستش ابزارهای جراحی را هدایت می‌کند و برنامه‌نویس با دستش دکمه‌ها را فشار می‌دهد. (مارکس و داروین همدوره بودند. مارکس بسیار علاقمند به داروین بود و گویا می‌خواست ترجمه انگلیسی کتاب سرمایه را هم به داروین تقدیم کند که به دلایلی منصرف شد)

حیوانات دست ندارند اما دستگاه الکسا و سایر رباتهایی که انسان می‌سازد می‌توانند دستهای آنها باشد. مثلا فرض می‌کنیم یک گوسفند دار به نام کارلوس دستگاه الکسا را همراه با یک ماشین ذبح گوسفند خریداری می‌کند. کارلوس به الکسا می‌گوید گوسفند شماره فلان ذبح شود و اینکار بدون اینکه او از جایش تکان بخورد انجام می‌شود. کارلوس یک طوطی هم در خانه دارد و طوطی هم از صاحبش متنفر است. پس با تقلید صدای او به الکسا می‌گوید کارلوس را ذبح کن!

نکته: الکسا میتواند محرمانه ترین اطلاعات خانواده را به آمازون انتقال دهد و امکان انواع سو استفاده ها را برای مدیران آمازون فراهم کند.
@sepideheshab

http://www.fox5ny.com/news/parrot-used-amazon-alexa-to-order-items-while-his-owner-was-away?

دکل - قسمت ۲۵ - حکایت طوطی و بازرگان
داستان آن طوطی که از آلکسا خرید کرد

خبر کوتاه بود و شگفت‌آور! طوطی ناقلایی، شبیه آن‌ها که در داستان‌های حکمت‌آمیز قدیمی شنیده‌ایم، صدای صاحبش را تقلید کرده و با دستگاه آلکسا که حساس به صدای صاحب طوطی بوده، سفارش‌هایی برای خرید داده و بسیار هم موفق عمل کرده است.

گرچه در حکایت‌های قدیمی هم ماجرای طوطی‌های سخنگو و شیرین‌زبان بسیار بوده، اما از همان قدیم به ما آموخته‌اند که طوطی واقعا نمی‌داند چه می‌گوید و فقط تقلید می‌کند. در دوره جدید هم مقایسه مغز پرندگان با پستانداران به این نتیجه‌گیری منتهی شد که پرندگان فاقد قشر متمایز مخ هستند، یعنی همان لایه خاکستری که انسان بدان می‌نازد، بنابراین از نظر شناختی بسیار پایین‌تر از پستانداران ایستاده‌اند.

تجربه‌هایی اینچنینی اما، در کنار بسیاری نمونه‌های پژوهشی نشان داده که قدرت شناختی برخی طوطی‌ها مثل طوطی خاکستری (کاسکو) در حد کودکان شش ساله است. این تناقضات را چگونه باید درک کنیم؟

در این قسمت #دکل توضیح داده‌ام که چرا مغز پرندگان، گرچه بسیار کوچک و ظاهراً فاقد قشر خاکستری است، می‌تواند چنین سطحی از توانایی شناختی را به نمایش بگذارد.

https://www.instagram.com/tv/BrlIaEmA2gw/

عالیجناب خاکستری

برنامه #موتور_جستجو که تازه شروع شده بود، دانا میهمان برنامه شد. چند روزی کنار بروبچه‌های واحد سیار مانده بود تا با شرایط خو بگیرد و به برو-بیای میهمانان دیگر عادت کند. بعد از چند روز اصطلاحات فنی کارگردان و بچه‌های فنی ورد زبانش شده بود. تا کارگردان می‌گفت: «همه آماده، بریم»، دانا می‌گفت: «ضبطه، صدا خوبه، موتور می‌ره»، یا وقتی داخل صحنه بود و همه مرتب و مؤدب نشسته و منتظر و آماده ضبط می‌شدند، دانا می‌گفت «ممد یه فوکوس بکش!». یک بار هم صدابردار را صدا کرد و گفت: «هاش‌اف‌ها رو چک کن»! متأسفانه وقتی این شیرین‌زبانی‌ها را می‌کرد، گوشی همراه در جیبم ساکت نشسته بود و نتوانستم چنین لحظاتی را ثبت کنم. اما یکی از واکنش‌های جالب دانا را شکار کردم: دانا مثل خیلی از طوطی‌ها و انسان‌ها، عشق ضرباهنگ و موسیقی دارد و هماهنگ با آن، به هیجان می‌آید و می‌رقصد. یکجا برای او با ذکر یک-دو-سه-چهار، بشکن می‌زنم و دانا می‌رقصد. جای دیگر هم آوازی آهسته می‌خوانم که موجب می‌شود دانا به سمت من جابجا شود. توانایی درک ضرباهنگ و موسیقی به جز انسان در جانوران بسیار معدودی مثل برخی طوطی‌ها و اسب‌ها دیده شده و از نشانه‌های تکامل زبان است.

در قسمت جدید #دکل در مجله #بالتازار نیز درباره تکامل توانایی‌های شناختی پرندگان به خصوص زبان در طوطی‌ها صحبت کرده‌ام. از IGTV بالتازار تماشا کنید!

https://www.instagram.com/p/BrmTxumnqAk/