برگزیدگان بیست و ششمین دوره جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی
اینجا برخی از برگزیدگان را آورده ام و بقیه هم از اینجا قابل دسترس است:

شش نفر در بخش حقیقی

رتبه دوم گروه علوم بالینی و سلامت:
دکتر سیدغلامرضا موسوی
دکتر علی اکبر اسدی پویا

رتبه سوم گروه علوم بالینی و سلامت
دکتر خلیل قاسمی فلاورجانی
دکتر فرزاد حدائق

رتبه دوم گروه علوم پایه پزشکی:
دکتر سیدمحمد تقدیسی حیدریان
رتبه سوم گروه علوم پایه پزشکی:
دکتر مهدی یوسفی

برگزیدگان حقوقی

دانشگاه های علوم پزشکی برگزیده در حوزه تحقیقات:
رتبه اول تیپ یک: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
رتبه اول تیپ دوم: دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه.
رتبه اول تیپ سه دانشگاه علوم پزشکی کردستان

کشورهای مختلف، تا به حال کدام واکسنها را تایید و برای واکسیناسیون عمومی استفاده کرده اند؟

✅ واکسن فایزر/بیوان‌تک

بحرین
عربستان
عمان
کویت
قبرس
اسرائیل

آمریکا
کانادا
شیلی
کاستاریکا
مکزیک
آمریکا

اتریش
بلژیک
بلغارستان
کرواثی
چک
دانمارک
انگلستان
استونی
فنلاند
فرانسه
آلمان
یونان
مجارستان
ایسلند
ایرلند
ایتالیا
لتونی
لیتوانی
لوکزامبورگ
مالت
هلند
ایرلند شمالی
نروژ
لهستان
پرتغال
رومانی
اسکاتلند
صربستان
اسلواکی
اسلونی
اسپانیا
سوئد
ولز

✅ واکسن مادرنا:

کانادا
آمریکا

✅ واکسن آکسفورد/استرازنکا:

انگلستان
ایرلند شمالی
اسکاتلند
ولز

✅ واکسن ساینوفارم چین:

بحرین
امارات

✅ واکسن ساینووک چین:
چین

✅ واکسن Sputnik V روسیه

آرژانتین
گینه
روسیه

در این بین و بنابر توصیه رهبری، ایران حق استفاده از واکسن فایزر و مادرنا و استرازنکا (و بقیه واکسنهای تولیدی آمریکا، انگلستان و فرانسه با هر نوع تکنولوژی) را ندارد.

در حالی که هر روز تعداد مختلفی از مردم آمریکا واکسن(فایزر و مادرنا) دریافت می‌کنند، دیروز در یک رکوردی بیش از ۱/۲ میلیون نفر واکسن دریافت کرده اند. هر چند گفته می‌شود این تعداد واکسیناسیون روزانه نیز برای آمریکا برای رسیدن به ایمنی جمعی کم است.
تا به حال حدود ۹ میلیون نفر از مردم آمریکا فایزر یا مادرنا دریافت کرده اند.

مرور چند مقاله کوید-۱۹

گزارش میاستنی گراویس بعد از کوید-۱۹

هر چند تا به حال میاستنی گراویس بعد از عفونت کوید-۱۹ بواسطه ی آنتی بادی علیه گیرنده استیل کولین مطرح شده است،اما این گزارش، اولین مورد، با آنتی بادی علیه کیناز اختصاصی عضله (در یک خانم ۲۴ ساله سالم) می ‌باشد که البته از آن لزوما رابطه علت و معلولی را نمی‌توان برداشت کرد.

آیا کوید-۱۹ می‌تواند دیایت ایجاد کند؟

دیابت بعد از کوید-۱۹ به علت ترکیبی از استعداد ابتلا به دیابت در ارتباط با بیماری مزمن و تحت تاثیر قرار گرفتن متابولیسم به صورت اختصاصی توسط کوید-۱۹ می‌باشد. اما این احتمال که کوید-۱۹ خود به تنهایی می‌تواند باعث آسیب به سلولهای بتای پانکراس به طور مستقیم شود نیز وجود دارد و هنوز مشخص نیست.

ترکیب باکتریهای مدفوع و شدت بیماری کوید-۱۹

بر اساس دو مطالعه کوهورت، ترکیب میکروبهای روده و مدفوع (میکروبیوم) با شدت بیماری کوید-۱۹ و غلظت پلاسمایی چندین سایتوکاین التهابی و شاخص خونی نشان دهنده آسیب بافتی مطابقت دارد.
بیماران کوید-۱۹ از باکتریهای روده از گونه های بالاقوه ایمونومادولیتوری مثل Faecalibacterium prausnitzii و Eubacterium rectale و چندین نوع bifidobacterial تخلیه شده اند.
تغییر در میکروبیوم بعد از پاک شدن ویروس کوید۱۹ باز هم باقی می‌ماند.

نمونه بزاق یا حلق بینی برای تشخیص کوید-۱۹

مقاله مرور سیستماتیک با بررسی ۳۷ مطالعه و بیش از ۷۳۰۰ بیمار، استفاده از نمونه بزاق به عنوان روش ارزانتر و با حساسیت قابل قبول (به جای نمونه ی سواب حلق بینی) در اکثر جمعیتها را عنوان می‌کند. حساسیت در نمونه های از قبل تشخیص داده شده و نشده به ترتیب ۱/۵ درصد بیشتر و ۷/۵ درصد کمتر بوده است.

بعد از دهه ها تلاش، انقلابی که واکسنهای mRNA در درمان انواعی از بیماری ها می‌توانند ایجاد کنند، تازه شروع شده است.

تیمی به سرپرستی اوگور شاهین و از شرکت بیوان‌تک (همان شرکت مربوط به اولین واکسن mRNA برای کوید-۱۹ و همکار با فایزر)، یک کاندید واکسن mRNA تهیه کرده اند که کدکننده ی یک اتوآنتی ژن است و توانسته به طور موفقیت آمیزی علائم مربوط به بیماری عصبی MS را در مدل حیوانی موش بهبود بخشیده و از پیشرفت آن جلوگیری کند.

https://news.1rj.ru/str/scientometric/2858

بیماری MS زمانی اتفاق می افتاد که سیستم ایمنی به اشتباه علیه غلاف میلین سلولهای عصبی مغز و نخاع حمله کند. درمانهای فعلی با هدف قرار دادن سیستم ایمنی و سرکوب آن به صورت کلی، بیماری ام اس را کنترل می‌کنند ولی بیمار را مستعد ابتلا به عفونتها می‌کنند

اما کاندید واکسن طراحی شده به صورت هدفمند عمل می‌کند و تولرانس در سیستم ایمنی نسبت به پروتئین های اختصاصی ام اس ایجاد می‌کند در حالی که عملکرد کلی سیستم ایمنی را تضعیف نمی‌کند.

مشابه واکسن کوید-۱۹، در اینجا هم mRNA داخل نانو پارتیکلهای چربی قرار داده شده تا از آن محافظت شده و به سلول هدف برسد و در آن جا پروتئینِ آنتی ژن مورد نظر تولید شده و به سیستم ایمنی آموزش داده شود تا نسبت به آن تولرانس ایجاد شود.

این مداخله توانسته تمام علائم بالینی ام اس را در موش بلاک کند. واکسن توانسته از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و عملکرد حرکتی (motor function) را احیا کند.

در ابتدا شرکت بیوان‌تک توسط شاهین برای ایمونوتراپی کانسر از طریق mRNA بنا نهاده شد که در میانه پاندمی از این روش برای واکسن کوید-۱۹ استفاده کردند و حالا هم برای درمان ام اس.

مقاله خبری نیچر:
چگونه کوید توانست قفل قدرت واکسنهای RNA را باز کند!
این تکنولوژی می‌تواند انقلابی در تلاش برای ایمنی زایی علیه HIV، مالاریا، آنفولانزا و ... ایجاد کند.

در این ویدئوی کوتاه و دیدنی، دکتر فائوچی به سوالاتی در مورد واکسنها (از جمله ایمنی آنها و مسائل safety و این که تهیه واکسن در زمان یکسال چگونه ممکن است و غیر ممکن بودن آسیب رسیدن به DNA و احتمال تزریق میکروچیپ و ...) پاسخ می‌دهند:

https://youtu.be/NDuaiYf8WDQ

بالاخره تاثیرگذاری واکسن ساینواک چینی چقدر می‌باشد؟
۴ روز قبل ۷۸٪ بود، الان ۵۰٪؟
چقدر شفافیت در اعلام میزان تاثیرگذاری واکسن چینی ساینوواک وجود دارد؟

✅ ۲۳ دستامبر، برزیل تنها اعلام کرده بود که تاثیر گذاری واکسن چینی ساینوواک بیش از ۵۰٪ است.

✅ آنالیز ابتدایی در ترکیه در ۲۴ دسامبر نشان داده بود که بیماری در ۲۶ نفر از ۵۷۰ دریافت کننده پلاسبو و ۳ نفر از دریافت کنندگان واکسن رخ داده و تاثیر گذاری ۹۱/۲۵ درصد را نشان داده بوده است. آنالیز بعدی با ۴۰ مورد کوید انجام می‌شود.

✅ هفته ی قبل برریل اعلام کرده بود که بر اساس یک مطالعه با بیش از ۱۲ هزار نفر شرکت کننده، تاثیر گذاری کلی واکسن چینی ساینوواک با نام CoronaVac ۷۸٪ است (۱۶۷ بیمار در گروه پلاسبو و ۸۵ مورد در گروه واکسن) و همچنین به طور کامل از موارد متوسط و شدید جلوگیری می‌کند.

✅ این بار و برای بار سوم برزیل اعلام کرده است که با انجام آنالیز داده ها با روش دقیقتر و در نظر گرفتن موارد خفیفی از بیماری که به دنبال دریافت کمک نبوده اند، تاثیرگذاری کلی واکسن از ۷۸٪ به ۵۰/۳۴ ٪ کاهش داشته است. اما همچنان ۱۰۰٪ در مقابل بیماری شدید و بستری مخافظت می‌کند هر چند تریال تعداد کمی از این موارد را داشته تا بتواند به سطح معناداری آماری در این مورد برسد.

✅ ساینوواک علاوه بر ترکیه و برزیل در اندونزی نیز تست شده است و قبلا این کشور تاثیرگذاری ۶۵٪ را (با ۲۵ مورد کوید) اعلام کرده بود. اندونزی روز قبل به این واکسن مجوز داده است.

✅ سازمان بهداشت جهانی واکسنی را با تاثیرگذاری حداقل ۵۰٪ (و سطح شروع فاصله ی اطمینان حداقل ۳۰٪) برای گرفتن مجوز اضطراری اولیه مناسب می‌داند.


✅ قبلا واکسن چینی ساینوفارم تائیدیه ی استفاده عمومی در چین را گرفته بود. چین اعلام کرده بود این واکسن کارایی ۷۹٪ دارد. امارات هم هم کارایی کلی ۸۶٪ و جلوگری ۱۰۰٪ از موارد شدید را (بدون عوارض جدی) برای آن گزارش کرده بود.
هر دو واکسن چینی نام برده شده، از نوع ویروس غیر فعال شده هستند و نیاز به فریز شدن ندارند.

این مقاله که نتیجه گیری کرده بود که افراد چاق بیشتر از افراد لاغر دروغ می‌گویند، به دلایل علمی و غیر مطمئن بودن یافته های آن ریترکت شد.

کاهش میزان بستری ناشی از کوید-۱۹ در اسرائیل بواسطه واکسیناسیون در داده های اولیه

اسرائیل تا به حال دوز اول واکسن کوید۱۹ (فایزر/بیوان‌تک) را به بیش از ۲۲٪ از مردم خود زده است.

داده های ابتدایی از وزارت بهداشت اسرائیل نشان از کاهش میزان بستری ناشی از کوید-۱۹ در گروه واکسینه شده در هفته دوم و سوم از دریافت دوز اول واکسن را دارد.

به علت کاهش موارد کوید-۱۹، داده های مربوط به بستری در هفته سوم معنادار نیست. هر چند اینجا داده های افراد واکسینه نشده برای مقایسه وجود ندارد.

نتایج اولیه مطالعه ی کاندید واکسن شرکت آمریکایی چندملیتی Johnson & Johnson

نوع مطالعه: کارآزمایی بالینی فاز 1–2a چندمرکزی همراه با گروه کنترل و پلاسبو

شرکت کنندکان: کوهورت یک شامل افراد ۱۸ تا ۵۵ سال و کوهورت سوم شامل افراد بالای ۶۵ سال.

همچنین مقایسه اطلاعات بین دریافت کنندگان واکسن به صورت تک دوز و دو دوز در کوهورت دوم در حال تکمیل شدن است.

مداخله: دریافت واکسن Ad26.COV2.S با دوز کم و دوز زیاد و یا دریافت پلاسبو به صورت تک دوز و یا دو دوز

پنج گروه شامل
دوز کم-دوز کم،
دوز کم-پلاسبو،
دوز زیاد-دوز زیاد،
دوز زیاد-پلاسبو و
پلاسبو-پلاسبو

شایعترین عوارض بعد از تزریق: خستگی، سردرد، درد عضلانی، درد محل تزریق و تب. عوارض سیستمیک در کوهورت شماره ۳ کمتر از کوهورت شماره یک بوده است. همچنین در افراد دریافت کننده دوز کم نیز نسبت به دریافت کنندگان دوز زیاد کمتر بوده است.

صرف نظر از مقدار دوز واکسن و گروه سنی، آنتی‌بادی های خنثی‌کننده بعد از دریافت دوز اول در روز ۲۹ و ۵۷ بعد از تزریق، به ترتیب در ۹۰٪ (یا بیشتر) و در ۱۰۰٪ از شرکت کنندگان و همراه با افرایش در تیتر بوده است و همچنین تا حداقل روز ۷۱ تیتر آنتی بادی ثابت بوده است. دریافت دوز دوم، تیتر آنتی بادی را ۲/۶ تا ۲/۹ برابر کرده است. پاسخ آنتی‌بادی های متصل شونده به اسپایک نیز مشابه آنتی بادی های خنثی کننده بوده است. در روز ۱۴، سلولهای تی CD4 در ۷۶ تا ۸۳٪ از کوهورت یک و ۶۰ تا ۶۷٪ از کوهورت سه مشاهده شده است. پاسخ سلولهای تی CD8 نیز مناسب و قوی و در کوهورت سه کمتر بوده است.

نتایج فاز سوم تا حدودا دو هفته دیگر اعلام می‌شود. این واکسن از وکتور آدنویوروس استفاده می‌کند. نیاز به فریز شدن مشابه فایزر نداردو احتمالا می‌تواند به صورت تک دوز استفاده شود.

بررسی داده های ۳۷ کشور اروپایی نشان می‌دهد که به کارگیری هر چه زودتر سیاستهای کاهشی سختگیرانه (بستن مشاغل غیر ضرور، محدودیت تجمعات و جابه‌جایی ها و دستور در خانه ماندن) حتی برای چند هفته زودتر ، مهم است و از انتقال و مرگ بیشتر کوید-۱۹ جلوگیری می‌کند.

کشورهای اروپایی که زودتر سیاستهای کاهشی سختگیرانه تری را اعمال کرده اند، تعداد مرگهای کمتری را تا پایان ماه ژوئن گزارش کرده اند. این کشورها احتمالا جان چندین هزار فرد را در مقایسه با کشورهایی که این سیاستها را دیرتر اعمال کرده اند، نجات داده اند.

در یک مطالعه ی گذشته نگر در آمریکا روی ۳۰۸۲ بیمار کوید-۱۹ بستری که پلاسمای با تیتر مختلف آنتی بادی IgG ضد SARS-CoV-2 دریافت کرده اند، نشان داده شده است که دریافت تیتر بالای آنتی بادی ریسک مرگ ۳۰ روزه را کمتر می‌کند. این اثر فقط در بیمارانی دیده شده است تحت تهویه مکانیکی قرار نداشته اند.

دریافت بولوس ماهانه ی ۶۰ هزار واحد ویتامین دی، خطر کلی عفونت حاد سیستم تنفسی را کاهش نمی‌دهد اما می‌تواند به طور خفیفی طول مدت علائم را در جمعیت عادی جامعه کم کند. در ننیجه احتمالا استفاده معمول از ویتامین دی در جمعیتی که از نظر ویتامین دی مشکلی ندارند، تاثیر بالینی مرتبطی روی عفونت تنفسی حاد ندارد. این نتیجه ی یک کارآزمایی بالینی بزرگ تصادفی دوسوکور در جمعیت عادی استرالیا و با پیگیری برای پنج سال می باشد.

واکسینه کردن بیش از یک چهارم جمعیت در اسرائیل و بیش از سه چهارم بالای ۶۰ ساله ها/ کاهش ۳۳٪ در ابتلا در سنین بالای ۶۰ سال

هنوز تعداد موارد روزانه کوید-۱۹ در اسرائیل افزایشی است اما مطرح شده است که بعد از دو هفته از دریافت دوز اول واکسن فایزر، این موارد در سن بالای ۶۰ سال روند کاهشی پیدا کرده است. از طرفی شهرهای با واکسیناسیون بیشتر نیز میزان بیماران شدید کمتری داشته اند.

دوز اول واکسن در اسرائیل به بیش از ۲۵٪ از جمعیت شامل بیش از سه چهارم بالای ۶۰ ساله ها زده شده است. هنوز اما حدود دو درصد دوز دوم را دریافت کرده اند.

اسرائیل کشور کوچکی با جمعیت حدود ۹ میلیون نفر (تقریبا اندازه نیویورک) می‌باشد.

۲۰۰ هزار بالای ۶۰ ساله که واکسن دریافت کرده اند با ۲۰۰ هزار که هنوز واکسن دریافت نکرده اند، از نظر مثبت شدن تست کوید-۱۹ (با و بدون علامت) بررسی شده اند. تا روز چهاردهم تفاوت کمی بین دو گروه بوده است اما بعد از آن ۳۳٪ کاهش عفونت (به شکل معناداری) در واکسینه شده ها دیده شده است. هنوز البته برای قضاوت احتمالا زود است و باید نتایج مطالعه به شکل کامل منتشر شود.

از حدود ۱/۷ میلیون نفر واکسینه شده (الان البته نزدیک به ۱/۹۵ میلیون نفر واکسینه شده اند)، تنها ۱۱۲۷ نفر یا ۰/۰۶ درصد دچار عوارض (ضعف و سردرد و سرگیجه و تب و درد و تورم محل تزریق) شده اند. ۱۵ نفر نیز نیاز به بستری بعد از تزریق داشته اند که اکثرا به علت بیماری زمینه ای بوده است.

بالاخره روند عفونت کوید-۱۹ روازنه در ایرلند و انگلستان (با وجود strain جدید)، نزولی شده است

همانطور که در مورد دیگر ویروسهای کرونا مثل سارس و مرس دیده شده است، ایمنی ناشی از ابتلا به کوید-۱۹ و یا واکسیناسیون آن احتمالا می‌تواند طولانی مدت باشد و این درمقاله ای در مجله ی PNAS دیده شده است که تیتر IgG برای بیش از ۴ ماه بعد از شروع علائم باقی می‌ماند.

در مطالعه SIREN یا SARS-CoV-2 Immunity and Reinfection Evaluation بیش از ۲۰ هزار پرسنل بهداشتی درمانی در انگلستان (۶۶۱۴ با سابقه کوید و تقریبا ۱۴ هزار بدون کوید)، مشخص شده است که ایمنی ناشی از ابتلای قبلی کوید-۱۹ تا ۸۳٪ و برای حداقل پنج ماه از ابتلای مجدد جلوگیری می‌کند.
در طول پنج ماه ۴۴ مورد عفونت مجدد (شامل 42 possible and 2 probable) دیده شده که ۷۰ درصد بدون علامت بوده اند و در بین ۱۴ هزار بدون عفونت قبلی نیز ۳۱۸ نفر تست مثبت دیده شده است.

عفونت مجدد نادر بوده است (کمتر از یک درصد)اما این به آن معنا نیست که شما بتوانید بعد از ابتلا بدون ماسک بمانید چرا که شما همچنان می‌توانید ناقل باشید

در ضرورت تامل بر موضوع واکسیناسیون کرونا در ایران

✍ پیمان سلامتی

موسسه بلومبرگ در پژوهشی به رتبه بندی پنجاه و سه کشور دنیا از نظر امکان دستیابی مردم به واکسن کرونا پرداخته است. در این لیست ایران همتراز با کشورهایی همچون عراق، بنگلادش و نیجریه در قعر جدول قرار دارد.
در همین ایام با تصمیم جدید دولتمردان در ممنوعیت ورود واکسنهای آمریکایی و انگلیسی مواجه هستیم.

💠 معتقدم تبعات این اقدام به خوبی بررسی نشده و در آینده نه چندان دور با بحرانی اجتماعی مواجه خواهیم شد.

💠 موسسه بین المللی Institute for Health Metrics and Evaluation برآورد کرده که در صورت اعمال واکسیناسیون سریع در جهان تا اول April (سیزدهم فروردین) از حدود 56,000 مرگ جلوگیری خواهد شد.
تردیدی نیست که به جهت حفظ نفوس مردم، تامین معیشت شهروندان، سلامت اجتماعی-روانی هموطنان به ویژه کودکان و ... مهار هر چه سریعتر همه گیری عقلا واجب است.
ضمن تقدیر از خدمات ارزشمند دانشمندان ایرانی برای تولید واکسن ملی، از آنجا که به اعتراف مسئولین این مهم تا تابستان سال آینده محقق نخواهد شد ضرورت تهیه واکسن از سایر منابع تا آن زمان بر همگان آشکار است.

💠 در عین حال، بد نیست که بدانیم در اسرائیل تاکنون حدود یک چهارم جمعیت و بیش از سه چهارم بالای ۶۰ ساله ها واکسینه شده اند.
همچنین سایر کشورهای برتر از نظر درصد جمعیتی که واکسن دریافت کرده اند عبارتند از: امارات عربی متحده 15%، بحرین 6%، انگلیس 5% و آمریکا 3%
در این جدول روسیه با 1% و چین با واکسیناسیون 0.6% در رتبه های چهادهم و شانزدهم جهانی قرار دارند.

💠 در کنار اینها متاسفانه هموطنان ما تا این تاریخ از دریافت واکسن محروم بوده و چند روز قبل بود که تازه ریاست محترم جمهور از تصویب کلیات سند ملی واکسیناسیون کشوری خبر داد.
علاوه بر اینها، طبق اظهارات رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت بهداشت، تاکنون هیچ محموله‌ای از واکسن کرونا به مقصد ایران بارگیری نشده و احتمالا اولین واکسن‌های کرونا که به ایران می‌رسد از مسیر خرید مستقیم از یک کشور خارجی است که آن هم هنوز قطعی نشده است.

💠 قبل از این بود که رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا اعلام کرده بود:
"واکسن سازهای دنیا هم اعلام کردند زودتر از دو الی سه ماه به ما واکسن نخواهند داد از این رو اگر درخواست هم داشته باشیم سه ماه طول می‌کشد که به ما واکسن بدهند."

💠 در همین راستا تجربه تلخ محرومیت هموطنان از دریافت واکسن آنفلوانزا به علت تاخیر ناشی از موانع اداری، مالی، تحریمها و ... در ماههای گذشته پیش چشم ماست.

💠 از سوی دیگر، باید توجه داشت که سالهاست که غولهای تجاری دنیا فارغ از جناح بندی های سیاسی کشورهای مبدا، بازار را شکل داده و معمولا ترکیبی چند ملیتی دارند.
به همین ترتیب، از ده واکسن برتر از نظر کارایی (efficacy) ، آمریکایی ها در چهار واکسن، چینی ها سه واکسن، روسها دو واکسن و انگلیسی ها در یک واکسن مشارکت داشته و نکته قابل تامل بالاتر بودن کارایی واکسن غربی ها در مقایسه با شرقی هاست.
علاوه بر این، واکسنهای چینی و روسی هیچکدام مرحله سوم بالینی را نگذرانده و قبل از تکمیل فرایند پژوهشی به جهت تعجیل در بازار وارد شده، احتمال عوارض بالاتری دارند و بعید است که به زودی قادر به اخذ تائیدیه سازمان جهانی بهداشت بشوند.

💠 با توجه به آنکه اخیرا جمعی از پزشکان و اعضای هیئت علمی در نامه ای نسبت به ناشناخته بودن عوارض استفاده از تکنولوژی های پیشرفته همچون mRNA در بعضی از واکسنهای غربی ابراز نگرانی کرده اند به عنوان یک متخصص در حوزه پیشگیری لازم می دانم توجه این دوستان را به ناچیز بودن این احتمال جلب نمایم.
ضمن آنکه توجه داشته باشیم که در حال حاضر با الگو برداری از همین فن آوری، برخی از شرکتهای دانش بنیان مورد حمایت دولت مشغول طراحی واکسنهای بومی هستند.

💠 جان کلام آنکه، به نظر می رسد در قضیه واکسیناسیون ملی نیاز به تامل و کارشناسی بیشتری داریم. حال که دستیابی به واکسن داخلی به زودی میسر نیست، باید یک بار دیگر انتخابهای پیش رو را مرور کنیم.
در جایی که در اقتصاد نوین جهانی موضوع محل تاسیس یک شرکت دیگر اهمیت چندانی ندارد، ضمن توجه به رقابت سهمگین بین المللی کشورها برای تامین واکسن شهروندان خود، باید بدانیم که کمپانی های چینی و روسی امکان تولید و ارایه سریع واکسنهایی با بالاترین کیفیت را برای یک و نیم میلیارد جمعیت خود ندارند، پس در این آشفته بازار چگونه می توان سلامت آحاد ایرانیان را به عملکرد مبهم آنها پیوند زد؟

💠 در یک سناریوی کاملا محتمل، چند ماه دیگر که برنامه واکسیناسیون ملی آغاز شود برخی از کشورها به ایمنی جمعی ناشی از واکسیناسیون رسیده اند در آن زمان مرگهای ناشی از کرونا را چگونه برای جامعه توجیه خواهیم کرد؟ آیندگان در مورد ما چه قضاوت می کنند؟

❇ instagram.com/dr.psalamati