بیش از 4 ماه است که دستورالعمل تشخیص و درمان کووید-19 در ایران از سوی کمیته علمی کووید-19 به روز نشده است. حالا دبیر این کمیته، دکتر قانعی با حکم وزیر بهداشت جای خود را به دکتر عاطفه عابدینی دادند.

وزیر بهداشت دکتر عاطفه عابدینی (فوق تخصص ریه دانشگاه شهید بهشتی) را به عنوان دبیر کمتیه علمی کووید-19 منصوب کردند.

www.sbmu.ac.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=518&pageid=42633&newsview=103669

در حکم ایشان پیگیری موارد زیر خواسته شده است:

تشکیل جلسات کمیته علمی با هماهنگی و نظارت معاون محترم درمان با حضور اندیشمندان و صاحب نظران کشور که در حوزه بیماری در علوم پایه و بالینی صاحب نظرند و در طول مدت اپیدمی در تشخیص و درمان بیماران حضور فعال داشته اند.

بررسی وضعیت علمی تیم مدیریت بیماری در بیمارستان ها، آزمایشگاه ها و مراکز بهداشتی و درمانی کشور و بروز رسانی اطلاعات آنها با بهره گیری از تجارب مراکز فوق در راستای کاهش بار بیماری و مرگ و میرها.

بررسی و تحلیل داده های مراکز مختلف و ارسال آنها به مراجع ذیربط و دفتر اینجانب هفتگی و یا ماهیانه.

ارتقای دانش و مهارت تیم های مدیریت بیماری به خصوص بخش مراقبت های ویژه در مراکز ۱۶ ساعته درمان سرپایی، آزمایشگاه های تشخیصی و دیگر مراکز مرتبط با مدیریت بیماری با برگزاری دوره های آموزشی و ارسال اطلاعات و مطالب آموزشی از طریق ایجاد شبکه اطلاع رسانی و استفاده از ظرفیت فضای مجازی.

بررسی مطالعات جهانی و بروز رسانی پروتکل های درمانی منطبق بر داده های بین المللی و تجارب ارزنده ملی.

کمک به معاونان محترم بهداشت و تحقیقات و فناوری در تکمیل مطالعات علمی واکسن کووید ۱۹ و همچنین تدوین پروتکل هلی مورد نیاز جهت مراقبت از گیرندگان واکسن به ویژه در گروه های آسیب پذیر در مقابل عوارض احتمالی واکسن های مختلف و تعیین افراد ناظر از کمیته علمی برای هر کدام از برند های واکسن های مختلف داخلی و خارجی جهت ثبت مستمر عوارض و ایمنی بخشی آنها با مشارکت در تیم های کشوری که در معاونت محترم تحقیقات و فناوری تشکیل شده است.

رتبه بندی علمی بخش های کووید کشور با نظارت معاون محترم درمان.

اطلاع رسانی در مورد نظرات کمیته علمی و انتقال مطالب عند اللزوم از طریق رسانه ها با هماهنگی لازم.

لینک پروفایل گوگل اسکالر دکتر عابدینی:

https://scholar.google.com/citations?hl=en&user=bWsmqSAAAAAJ&view_op=list_works&sortby=pubdate


اصلاحیه:
ظاهرا فقط دبیر علمی کمیته علمی کووید-۱۹ عوض شدند و رئیس این کمیته همچنان مثل قبل دکتر قانعی هستند.

خوب ظاهرا چون ۱۰۰ هزار دز از واکسن روسی که آمده، دز دومش وارد نشده، دکتر رئیسی آن را در آمار نیاورده اند. هر چند که در وبسایت خبری وزارت بهداشت به این موضوع اشاره ای نشده است.

در چهار روز از 25 تا 28 فروردین به ترتیب حدودا 5 و 16 و 14 و 18 هزار واکسن کووید-19 در کشور تزریق شده است هنوز نیم درصد از جمعیت واکسن دریافت نکرده اند.

در مورد کاندید واکسن مشترک کوبا و ایران، همانطور طور که دکتر قانعی گفتند این مطالعه در شهرهای مختلف ایران انجام می‌شود. طبق اطلاعات منابع آگاه، در برخی شهر ها مطالعه فقط برای دو دز (۰ و ۲۸ روز با سوبرانا ۲) انجام می‌شود و در برخی دز سوم هم در روز ۵۶ با سوبرانا یک، تست می‌شود

🔴 گزارش Clarivate analytics (موسسه ISI) از وضعیت پژوهشی در خاورمیانه و شمال آفریقا:

من اینجا برخی نکات را آورده ام. گزارش کامل در فایل پی دی اف پایین پست می باشد.

✅ تعداد مقالات در این منطقه از 1981 تا 2019 از 7665 مقاله به 150 هزار رسیده است. (رشد تقریبا 20 برابری) و سهم مقالات منطقه از ISI از 2 درصد به 8 درصد رسیده است. در مقایسه، سهم مقالات ISI از کشورهای EU27 و Latin America و Asia-Pacific (به جز چین) کاهش یافته است. برای آمریکا کاهش از 37% به 24% بوده است. در این میان همه تحت تاثیر چین قرار گرفته اند که سهم مقالاتش از کمتر از یک درصد به 25% رسیده است. سهم ایران از مقالات ISI در 2000 فقط 0.2 درصد بوده که در 2019 به 2.2 درصد رسیده است.

✅ 45% از مقالات منطقه با همکاری بین المللی است و این برای کشورهای اروپای غربی 65% است. فقط 5% از مقالات از همکاری های بین المللی منطقه ای است. سهم همکاری بین المللی برای ایران و ترکیه 25% بوده است. برای مصر و عربستان و تونس به ترتیب 60% و 80% و 65% بوده است. البته اینجا تعداد کل مقالات هم باید در نظر گرفته شود.

✅ این گزارش شامل 19 کشور است اما فقط 6 کشور شامل مصر، ایران، اسرائیل، عربستان، ترکیه و تونس، 80% از 150 هزار مقاله از این منطقه در 2019 را منتشر کرده اند.

✅ برای ایران تعداد مقالات بین 2000 تا 2019، بیش از 30 برابر شده است. البته باید به شرکت های مقاله نویسی و داوری های جعلی در مورد مقالات محققین ایرانی هم اشاره کرد. حداقل مقداری از افزایش مربوط به عربستان مربوط به محققین غیر عربستانی با افلیشن این کشور است. رشد اسرائیل دو برابر بوده است. تونس تقریبا ده برابر، ترکیه و مصر هر کدام هفت برابر بوده است. در عراق نیز اگر چه تعداد مقالات کم است اما رشد 50 برابر بوده است.

✅ تعداد مقالات علمی ایران در مجلات ISI در فاصله 2015 تا 2019 برابر با 188163 مورد بوده است. از این نظر ایران پیشتاز همه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا می باشد. ایران از ترکیه و اسرائیل هم پیشی گرفته است.

✅ سهم ایران از مقالات ISI در 2000 فقط 0.2 درصد بوده که در 2019 به 2.2 درصد رسیده است.

✅ سهم همکاری های علمی بین المللی نیز با وجود تحریم ها (کمبود منابع، محدودیت برای شرکت در کنفرانس ها و نشر مقالات در مجلات خارجی) برای ایران افزایش یافته است و مقالات با همکاری بین المللی به 35% رسیده است.

✅ نکته ی مهم این که شاخص Category Normalized Citation Impact برای ایران در 2018 به سطح جهانی رسید و در 2019 به مقدار 7% بالاتر از سطج جهانی و در 2020 نیز از آن 17% بالاتر بوده است.

✅ این فقط به خاطر همکاری های بین المللی نبوده و ایران توانسته مقالات بیشتری در مجلات تاثیرگذار منتشر کند. بین 2015 تا 2019 ایران توانسته است مقالات خود در محلات کم تاثیر را 30% کاهش دهد و مقالات در مجلات با چارک های (Q) بالاتر از نظر تاثیرگذاری را بیشتر کند و این دستاورد قابل توجهی برای محققین ایرانی با زبان غیر نیتیو انگلیسی است.

✅ به هر جهت اینجا باید به مسائل مربوط به بدخلاقی پژوهشی در ایران توجه کرد و خود محققین ایرانی هم به آموزشهای لازم و سیاست گذاری های درست در این زمینه اشاره کرده اند. (اینجا به مقالاتی از محققین ایرانی از جمله یکی از مقالات من هم در ساینس اشاره شده است).

یک چهارم مردم آمریکا به صورت کامل واکسینه شده اند.
تقریبا ۴۰ درصد از کل جمعیت و ۵۰ درصد از جمعیت بالای ۱۸ سال نیز حداقل یک دز واکسن کووید-۱۹ دریافت کرده اند.

اطلاعات کاملتر از CDC در مورد breakthrough cases یا تست مثبت کووید-19 بعد از دریافت هر دو دز واکسن کووید-19

از بیش از 75 میلیون نفر که هر دو دز واکسن را تا 13 آوریل در آمریکا دریافت کرده اند:

تا به حال 5814 مورد تست مثبت از 43 ایالت گزارش شده است.

45% موارد (2622 نفر) در سن بالای 60 سال و 65% موارد (3752 نفر) در خانمها بوده است.

29% موارد (1695 نفر) نیز بدون علامت بوده اند.

7% موارد (396 نفر) بستری شده اند.و 1% (74 نفر) فوت شده اند.

نکته ی مهم این که 133 نفر (34%) از 396 نفر بستری شده، بدون علامت بوده اند و یا به علتی به غیر از کووید-19 بستری شده بوده اند.
12% از 74 مرگ نیز بدون علامت بوده اند و یا به علت دیگری به غیر از کووید-19 فوت شده اند ولی چون تست مثبت داشته اند جزو موارد breakthrough cases محسوب شده اند.

مطالعه ای مقطعی در مجله ی JAMA Netw Open نشان داده است که استفاده از مکمل روغن ماهی توانسته (به شکل dose-response و بعد از در نظر گرفتن متغیرهای مخدوش کننده) باعث افزایش حجم semen، تعداد کلی اسپرم، اندازه بیضه ها، نسبت تستوسترون به LH و کاهش FSH و LH شود. این مطالعه بر روی 1697 مرد جوان در دانمارک انجام شده است. در این مورد لازم است کار آزمایی های بالینی انجام شود.

در مطالعه ای در مجله ی JAMA Netw Open مشخص شده است که میزان عدم فعالیت جنسی (sexual inactivity) در طول سالهای 2000 تا 2018 در آمریکا (بویژه در مردان جوان) افزایش داشته است.
این افزایش در مردان 18 تا 34 سال و همچنین در خانهای 25 تا 34 سال دیده شده است.
تقریبا از هر 3 مرد 18 تا 24 ساله، یک نفر از نظر جنسی در سال گذشته غیر فعال بوده است.
افزایش میزان عدم فعالیت جنسی در مردان اساسا در افراد مجرد بوده است. مردان با درآمد کمتر، کار پاره وقت یا بیکار با احتمال بیشتری از نظر جنسی غیر فعال بوده اند.

مشخص شده است که آنتی بادی علیه بخش RBD پروتئین اسپایک ویروس عامل کووید-19 می تواند از ایجاد عفونت توسط آن جلوگیری کند. اما نقش آنتی بادی ها علیه دیگر بخش های پروتئین اسپایک مثل N-terminal domain (NTD) چگونه است؟

در این مطالعه (داوری نشده) نشان داده شده است که برخی آنتی بادی های‌ مونوکلونال علیه این NTD می توانند به شکل قابل توجهی ظرفیت اتصال پروتئین اسپایک به گیرنده ی ACE2 را افزایش دهند و در نتیجه عفونت زایی آن را افزایش دهند. همه این آنتی بادی های افزایش دهنده ی عفونت زایی نیز بخش خاصی را روی سطح NTD تشخیص می دهند.
این آنتی بادی ها در همه بیماران بستری در این مطالعه دیده شده است اما نسبت این انتی بادی ها در مقابل آنتی بادی های خنثی کننده در بیماران مختلف متفاوت بوده است.
در نتیجه می توان گفت که تولید آنتی بادی علیه بخش تقویت کننده عفونت زایی یا infectivity-enhancing site می تواند به عنوان عامل تشدید کننده بیماری در نظر گرفته شود و نکته ی مهم تر این که یک پروتئین اسپایک فاقد چنین اپی توپ هایی باید برای تهیه واکسن ها استفاده شود.

این مطالعه در مجله JAMA Netw Open تخمین زده است که بیش از 50% از موارد انتقال ویروس عامل کووید-19 از افراد بدون علامت است و در نتیجه فقط تشخیص و قرنطیه افراد علامت دار به تنهایی به کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری کمک نمی کند.

در یک مطالعه در مجله Nature Medicine، یک بررسی گذشته نگر از داده های وزارت بهداشت اسرائیل بین ۲۸ آگوست ۲۰۲۰ تا ۲۴ فوریه ۲۰۲۱ در مورد موارد ابتلا و بستری ناشی از کووید-۱۹ و تاثیر واکسیناسیون که از ۲۰ دسامبر شروع شده، انجام شده است.

برای این که تاثیر خاص واکسیناسیون مشخص شود، چندین مقایسه خاص هم صورت گرفته است. برای مثال افراد بالای ۶۰ سال در مقایسه با جوانترها که دیرتر واکسن دریافت کرده اند، مقایسه لاک داون در سپتامبر و ژانویه و مقایسه شهرها با زمانهای مختلف واکسیناسیون انجام شده است.

در این مطالعه نشان داده شده است که کاهش بیشتر و زودتر در موارد ابتلا و بستری کووید-۱۹ در افراد با سن بالای ۶۰ سال رخ داده که به ترتیب در اولویتهای سنی جوان تر برای واکسیناسیون هم دیده شده است. چنین الگوی کاهشی که به خصوص در شهرهای زودتر واکسینه شده مشخص تر بوده در لاک داون قبلی هم دیده نشده است.
در ویدئوی پایین هم روند واکسیناسیون و روند کاهشی در بستری از پیک را می‌بینید.

ستونهای نمودار واکسن را هل دهید تا نمودار ابتلا کاهشی شود!!

لینک مقاله

28 فروردین 18373 دز و 29 فروردین33271 دز واکسن کووید-19 در کشور تزریق شده است. هنوز نیم درصد جمعیت واکسینه نشده اند.
وزیر بهداشت هم گفته اند که ما تا آخر هفته و اوایل هفته آینده یک میلیون نفر را واکسینه خواهیم کرد. (آخرین آمار افرادی که حد اقل یک دز را دریافت کرده اند 416084 نفر است).
این یک میلیون نفر افراد باقی مانده از واکسیناسیون قبلی در زمینه گروه پزشکی، پیراپزشکی و گروه‌های بهداشت و درمان و رزیدنت‌ها، انترن‌ها، دانشجویان پزشکی که در بیمارستان‌ها هستند، دانشجویان پرستاری، علوم آزمایشگاهی و همه کسانی که در کادر بهداشت و درمان با بیمار مواجهه و خطر ابتلا دارند، واکسینه می ‌کنیم؛ آن هم در کنار بیماران صعب ‌العلاج، سرطانی و گروه‌ های آسیب پذیر که گروه اول هدف ما بودند.

خبر از انتشارات کوثر:

انتشارات کوثر با افتخار از رونمایی 2000 امین مقاله در این پایگاه ( پابمد سنترال) خبر میدهد و اعلام میدارد که علیرغم همه شایعات ، بعد از 13 سال فعالیت چهار مجله از مجلات ایرانی را در آن پایگاه لیست میکند. امیدوارم با ادامه روند انتشار مجلات با کیفیت بتوانیم تعداد بیشتری از مجلات را در آن وب سایت لیست نماییم.

قبلا 14 مجله از این انشارات از پابمد د خارج شده بود که اینجا خبرش را گذاشته بودم.

اطلاعات بیشتر از مطالعه کاندید واکسن مشترک ایران و کوبا:

محل انجام مطالعه: در هفت استان و در هشت دانشگاه (مازندران، بابل، اصفهان، یزد، کرمان، هرمزگان، زنجان و همدان)
تعداد افراد شرکت کننده: 24 هزار نفر 18 تا 80 سال.

تعداد گروههای مداخله: دو گروه مداخله.
یک گروه دو دز کاندید واکسن سوبرانا 2 را به فاصله 28 روز دریافت می کند. گروه دیگر علاوه بر دو دز سوبرانا 2، دز بوستر (سوبرانا یک) را هم در روز 56 دریافت می کند. این گروه که سه دز دریافت می کند در دو استان مطالعه می شود.

ظاهرا برای ۱۸ هزار دو دز و برای ۶ هزار سه دز در نظر گرفته شده است.

دکتر جهانپور گفته بودند که در هفته پایانی فروردین ماه مطالعه بالینی فاز سوم آن انجام می شود. اما ظاهرا هنوز این مطالعه در IRCT ثبت نشده است.

نکته ی مهم این که مطالعه فاز سوم در کوبا هم بیش از یکماه است شروع شده است و در هر کشور که این مطالعه زودتر انجام شود و نتایج اثربخشیو ایمن بودن را نشان دهد و در آن کشور ثبت شود، واکسن در کشور دیگر هم قابل ثبت خواهد بود و حتما لازم نیست منتظر مطالعه آن کشور ماند.

دکتر محمدی، مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو گفته اند که تاکنون سه شرکت از بخش خصوصی مجوز واردات واکسن کرونا را از سازمان غذا و دارو دریافت کردند و قرار شده واکسن را وارد کنند. اما نام شرکت ها گفته نشده است.

✅ نتیجه مطالعه شیلی روی 10.5 ملیون نفر و بررسی واکسن ساینووک بر اساس گزارش خبری:

تاثیرگذاری 16% بعد از دز اول
67% بعد از دز دوم
85% در جلوگیری از بستری
80% در جلوگیری از مرگ.

✅ بیش از 7.6 میلیون نفر در شیلی (نیمی از جمعیت بزرگسال این کشور) حداقل یک دز واکسن کووید-19 دریافت کرده اند. 90% از واکسن تزریق شده در این کشور از ساینووک چین بوده است. بیش از 5 میلیون نفر (شامل 85% از افراد بالای 70 سال) دز دوم را هم دریافت کرده اند. داده های دولت نشان می دهد از کاهش بستری و مرگ در افراد مسن داشته است.

✅ مشکل اینجا بوده است که مردم تاثیرگذاری واکسن بعد از یک دز را بیش از حد تصور کرده و اقدامات احتیاطی و کنترلی برای کووید-19 را زود کنار گذاشتند. کشور های دیگر مثل برزیل، کلمبیا، اندونزی، ترکیه و ... که از این واکسن استفاده می کنند باید به این نکات توجه داشته باشند. یک پیام مهم این است که شروع واکسیناسیون اگر چه خوب است اما نباید اقدامات بهداشتی و احتیاطی کنار گذاشته شود.

اما نتایج قبلی که از مطالعات این واکسن داشتیم:
✅ ترایال فاز سوم این واکسن روی 12396 پرسنل بهداشتی درمانی در 16 مرکز در برزیل که در قالب پیش مقاله منتشر شده نشان داده است که واکسن CoronaVac در مقابل موارد علامت دار برابر با 50.7% و در مقابل موارد متوسط و شدید برابر با 100% تاثیرگذاری دارد. در این مطالعه واریانت P.1 مورد بررسی قرار نگرفته ولی فعالیت آنتی بادی های خنثی کنده علیه واریانت های P.1 و P.2 سنجیده شده و میزان سروکانورژن و تیتر آنتی بادی مشابه بوده است.

✅ در مورد تاثیرگذاری روی واریانت P.1 یک مطالعه مورد شاهدی روی پرسنل بهداشتی درمانی در مانائوس برزیل انجام شده است. تاثیر گذاری گزارش شده (14 روز بعد از دریافت حداقل یک دز) در برابر موارد علامت دار کووید-19 و همین طور در برابر هر نوع عفونت کووید-19 به ترتیب برابر با 49.6 درصد (11.3 تا 71.4) و 35.1 درصد (منفی 6.6 تا 60.5) بوده است.

✅ پیش مقاله دیگری نیز از مطالعه این واکسن در بین پرسنل بهداشتی درمانی در São Paulo انجام شده و برآورد شده است که تاثیرگذاری واکسن 2 و 3 هفته بعد از دز دوم به ترتیب 50.7% و 51.8% بوده و در طول دو هفته بعد افزایش داشته است. 67 مورد از 142 مورد نمونه (47%) مربوط به واریانت P.1 بوده است.

✅ قبلا در گزارش های خبری ما برای این واکسن چهار عدد برای تاثیرگذاری از سه کشور داشتیم:
۹۱/۲۵٪ از ترکیه در دسامبر از یک ترایال کوچک، در برزیل ابتدا در ژانویه ۷۸٪ تاثیرگذاری گزارش شد و سپس‌ یک هفته بعد برزیل آن را اصلاح کرد و ۵۰/۴٪ گزارش کرد. (همین مقاله) در همین ماه اندونزی تاثیرگذاری ۶۵٪ را گزارش کرد.

وجود مجلات یغماگر و نامعتبر در نمایه اسکوپس و پاب مد پدیده ی جدیدی نیست. اما بنا بر گزارش اخیر نیچر فشارها بر اسکوپس افزایش یافته است به طوریکه این بانک بزرگ مقالات علمی افزودن مقالات جدید از بسیاری از مجلات پرخطر را متوقف کرده و دور جدیدی از ارزیابی مجلات با کیفیت پایین را آغاز کرده است. به منظور ارتقاء سطح آگاهی جامعه علمی از خطرات چنین مجلاتی دو نفر از اساتید ایرانی دانشگاه تیلرز با کنار هم قراردادن جملات تصادفی از مقالات تصادفی اقدام به تهیه مقاله ای بی محتوی کرده و مقاله را به یکی از مجلات یغماگر ارسال کردند. در کمال ناباوری مقاله پس از دو هفته پذیرش گرفت. جزئیات ماجرا را در این ویدیو ببینید.

پانوشت: ساعاتی پس از همه گیر شدن ویدیو اسکوپس لینک مجله را از پایگاه داده ی خود حذف کرد.

https://youtu.be/eFxiL4KcL7o

ارسالی از طرف همراهان کانال

در مورد واکسن استرازنکا پرسش ها خیلی زیاد هست که آیا بزنیم یا نزنیم و ...؟

من البته در جایگاه این که توصیه به زدن یا نزدن واکسن خاصی بکنم نیستم اما اینجا به چند نکته (از CDC و WHO و EMA و ...) اشاره می کنم:

۱-به صورت کلی توصیه می شود هر واکسنی که مجوز گرفته و در دسترس هست را بزنیم و منتظر دریافت واکسن خاصی نشویم.

۲-واکسن استرازنکا علاوه بر غذا و داوری ایران از دو نهاد معتبر آژانس دارویی اروپا و سازمان بهداشت جهانی مجوز مصرف اضطراری گرفته است و از این نظر تنها واکسن موجود در ایران برای کووید-19 است که این مجوز ها را دارد. WHO و EMA برای استرازنکا شرط سنی نگذاشته اند.

۳-فعلا هیچ گایدلاینی توصیه به مصرف ضد انعقاد یا رقیق کننده خون قبل و بعد از دریافت واکسن نمی کند.

۴-عوارض بعد از دریافت واکسن استرازنکا:

درد و تندرس محل تزریق، سردرد، خستگی، درد عضلانی، تب و لرز، درد مفاصل و تهوع. این عوارض در بیش از یک نفر از هر ده نفر دریافت کننده دیده می شود. (Very common > 1/10 ). آمریکا برای عوارض بعد از واکسن استفاده از ضد درد و تب بر مثل استامینوفن و N-SAID را در صورت نیاز توصیه می کند. اما چون تاثیرگذاری آنها بر عملکرد واکسن مشخص نیست، در نتیجه استفاده پیشگیرانه از آنها را قبل از دریافت واکسن توصیه نمی کند.

عوارض ترومبوسایتوپنی، استفراغ، اسهال، تورم و قرمزی محل تزریق، در کمتر از یک نفر از هر ده نفر دریافت کننده دیده می شود. (Common (frequent) > 1/100 and < 1/10)

لنف آدنوپاتی، کاهش اشتها، سرگیجه، خواب آلودگی، تعریق، درد شکم، خارش و راش پوستی در کمتر از یک نفر از هر 100 نفر دریافت کننده دیده می شود. (Uncommon (infrequent) >1/1000 and < 1/100 )

ترومبوز به همراه ترومبوسایتوپنی در کمتر از یک نفر در هر 10 هزار نفر دریافت کننده دیده می شود. (Very rare < 1/10000 ) داده های انگلستان یک مورد در هر 250 هزار نفر را نشان می دهد. اگرچه احتمالا در خانمها و با سن پایین بیشتر دیده می شود، اما فقط مختص خانمها نیست و در آقایان هم دیده می شود. باید به بروز علائمی چون درد شکم شدید، تنگی نفس یا سردرد طول کشیده با شروع در بین 4 تا 20 روز بعد از دریافت واکسن توجه شود. سازمان بهداشت جهانی می گوید کشورهای مختلف باید با توجه به اپیدمیولوژی و میزان بروز و مرگ ناشی از کووید-19، گروه سنی و واکسن های جایگزین موجود در هر کشوری، آنالیز ریسک/فایده در مورد این واکسن انجام دهند. ایران هم (دکتر رئیسی) فقط توصیه کرده بهتر است افراد زیر 50 سال در صورت امکان از واکسن های دیگر استفاده کنند ولی منع نکرده است.

حساسیت به این واکسن هم شامل نوع شدید و آنافلاکسی هم دیده شده است که باید واکسن تحت نظارت دقیق و با وجود امکانات پژشکی درمانی کافی زده شود.


۵-افرادی هم قبلا کووید-19 گرفته اند می توانند واکسن را دریافت کنند و عوارض اضافه تری در تریال های واکسن برای این گونه افراد ذکر نشده است.
هر چند در زمان کمبود واکسن، سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند تا فردی که قبلا بیماری را گرفته می تواند تا شش ماه دریافت واکسن را به تاخیر بیندزاد که ایران هم همین توصیه را دارد.

آمریکا این توصیه را برای واکسن های خود دارد که فردی که قبلا کووید-19 گرفته می تواند واکسن را دریافت کند. حتی هنوز توصیه به استفاده تک دز در این افراد هم نمی کند. هر چند مقالات متعددی در این مورد وجود دارد. البته اینجا هم پیشنهاد شده چنین فردی می تواند با توجه به کمبود واکسن احتمالا دریافت واکسن خود را به تاخیر بیندازد. گفته شده افرادی هم که مبتلا هستند، میتوانند بعد از بهودی از کووید-19 و زمان لازم برای خروج از قرنطیه واکسن دریافت کنند.

۶-افراد دارای نقص ایمنی هم می توانند این واکسن را دریافت کنند. هر چند شاید تاثیرگذاری در این افراد کمتر باشد اما مشکل safety وجود ندارد. افراد با بیماری خود ایمنی و HIV هم که در اولویت دریافت این واکسن باشند، می توانند آن را دریافت کنند.

۷-در مورد خانم های باردار داده ها محدود است. سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند خانم های بارداری که در ریسک بالای ابتلا به کووید-19 هستند (مثل پرسنل درمانی) یا افرادی که بیماری زمینه ای دارند و ریسک شدید شدن بیماری را در آنها زیاد می کند، با مشورت پزشک مربوطه در این زمینه احتمالا می توانند واکسن را دریافت کنند. مطالعه ای در مورد خانم ها در دوارن شیردهی نیست اما ریسکی هم از این بابت مورد انتظار نیست. سازمان بهداشت جهانی توصیه به قطع شیردهی بعد از دریافت واکسن استرازنکا نمی کند.

۸-فاصله بین دو دز بر اساس پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی 8 تا 12 هفته (ایران:۱۲)است. با افزایش فاصله، تاثیرگذاری واکسن بیشتر شده است.

۹-واکسن در مقابل واریانت مشهور به انگلستانی هم موثر است اما حداقل در موارد خفیف تا متوسط واریانت مشهور به آفریقای جنوبی موثر نیست.