Scientometrics – Telegram
Scientometrics
19.5K subscribers
2.02K photos
151 videos
153 files
4.25K links
🔴محمدسعیدرضائی زواره

بازنشر مهمترین مقالات پزشکی

ترویج پزشکی مبتنی بر گواه و مبارزه با شبه علم!

بررسی وضعیت علمی و پژوهشی ایران

مقابله با بداخلاقی پژوهشی!

X: https://x.com/dr_rezaee

@ScientometricsAdmin

Scientometrics.Iran@Gmail.com
Download Telegram
Scientometrics
تا به حال در ۱۵ کشور (آفریقای جنوبی، بوتسوانا، هلند، پرتغال، بریتانیا (انگلستان و اسکاتلند)، استرالیا، هنگ کنگ، اسرائیل، کانادا، دانمارک، اتریش، ایتالیا، بلژیک، جمهوری چک و آلمان) به صورت تائید شده و در ۴ کشور (فرانسه، فنلاند، ژاپن و سوئیس) به صورت محتمل ابتلا…
فرانسه، سوئد و اسپانیا هم به لیست کشورهای دارای موارد تایید شده اُمیکرون اضافه شدند. به اضافه این که آلمان و اسکاتلند مواردی از اُمیکرون را بدون سابقه مسافرت خارجی گزارش کرده اند. (انتقال داخل جامعه)
مطالعه ی کارآزمایی بالینی Open Label در ایتالیا نشان داده است که استفاده از پلاسمای غنی از آنتی بادی با تیتر بالادر بیماران با نومونی کووید-۱۹ (متوسط تا شدید) نتوانسته تا از پیشرفت به سمت نارسایی تنفسی شدید یا مرگ در طی ۳۰ روز جلوگیری کند.

مطالعات بزرگ و مهمی در مجلات معتبر جاما، نیوانگلند، نیچر مدیسین و غیره بی اثر بودن استفاده از پلاسمای غنی از آنتی بادی را در بیماران بستری و سرپایی کووید-۱۹ نشان داده اند. نشان داده شده است که این درمان حتی با عوارض بیشتری هم همراه بوده است.
#پوشش_واکسیناسیون ایران

بر اساس کل جمعیت (۸۴ میلیون نفر):

حداقل یک دز: ۶۸/۶۲ ٪

هر دو دز: ۵۶/۰۹ ٪

دز بوستر: ۱/۲۷ ٪

بر اساس جمعیتِ حداقل ۱۲ سال (۶۷/۸ میلیون نفر):

حداقل یک دز: ۸۵/۰۸ ٪

هر دو دز: ۶۹/۵۵ ٪

متوسط تزریق (هر سه دز) در هفت روز گذشته: ۳۹۰٫۳۱۶

پیش‌بینی زمان رسیدن به پوشش کامل (دو دز) واکسیناسیون برای ۷۵٪ از کل جمعیت و بر اساس سرعت متوسط تزریق دو دز در هفت روز گذشته: ۷ بهمن ماه

۱۰/۱ میلیون نفر از جمعیت واجد شرایط تزریق واکسن، هنوز دز اول واکسن خود را دریافت نکرده اند.

🔴 متاسفانه آمار تزریق واکسن به تفکیک نوع آن اعلام نمی‌شود. نمی‌دانیم چقدر موجودی استرازنکا یا برکت یا ... داریم.

کانال تلگرام @Scientometric
👍1
دکتر یونس پناهی، استاد داروسازی بالینی از علوم پزشکی بقیه الله (عج) به عنوان معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و رئیس موسسه ملی توسعه تحقیقات و علوم پزشکی منصوب شده اند. تا جایی که من اطلاع دارم، بعد از معاونت پرستاری، این دومین معاون وزارت بهداشت از علوم پزشکی بقیه الله می باشد.

🔴 بررسی مختصر وضعیت پژوهشی دکتر پناهی بر اساس دادگان اسکپوس:

اولین مقاله ایشان در مجلات نمایه در اسکپوس در 2005 منتشر شده و از آن زمان تاکنون در نشر 256 مقاله مشارکت داشته اند که در نزدیک به نیمی از آنها نویسنده اول بوده اند. پرکارترین سال پژوهشی ایشان ار نظر تعداد مقاله، سال 2017 بوده که در آن 38 مقاله از ایشان منتشر شده، بعد از آن تعداد مقالات سالیانه ایشان روند کاهشی داشته و در 2018، 2019، 2020 و 2021 (تاکنون) به ترتیب 32 و 23 و 9 و 10 مقاله از ایشان منتشر شده است. در پنج سال 2016 تا 2020، تقریبا و به طور متوسط هر 14 روز در نشر یک مقاله علمی همکاری داشته اند.
بیشترین زمینه کاری ایشان در سالهای اخیر، موضوعات گاز خردل و زردچوبه بوده (Mustard Gas و Curcumin) بوده است.

ایشان از پژوهشگران یک درصد برتر ESI هستند و شاخص اچ ایشان 38 است که با حذف خود استنادی ها به 36 می رسد.

مجلاتی که بیشترین مقالات ایشان، در آنها منتشر شده است:

1- مجله ی Iranian Journal Of Pharmaceutical Research با 11 مقاله
2- مجله ی Artificial Cells Nanomedicine And Biotechnology با 8 مقاله
3- مجله ی Journal Of Cellular Biochemistry با 8 مقاله
4- مجله ی Cutaneous And Ocular Toxicology با 7 مقاله
5- مجله ی Drug Research با 7 مقاله
6- مجله ی Journal Of Cellular Physiology با 7 مقاله

محققینی که بیشترین همکاری با ایشان را داشته اند:

1- امیر حسین صاحبکار (دکترای تخصصی داروسازی، علوم پزشکی مشهد) با 118 مقاله مشترک
دکتر صاحبکار، پرکارترین محقق ایران از نظر تعداد مقاله در سالهای اخیر هستند و در 2021 هم فعلا رکورد همکاری در نشر 291 مقاله را دارند.
2- مصطفی قانعی (فوق تخصص ریه ، علوم پزشکی بقیه الله) با 45 مقاله مشترک
دکتر قانعی از معاونین اسبق پژوهش وزارت بهداشت و از رؤسای سابق موسسه پاستور می باشند.
3- فاطمه بیرق دار (نفرولوژیست اطفال، علوم پزشکی بقیه الله) با 43 مقاله مشترک
4- علیرضا سعادت (انکولوژیست، علوم پزشکی بقیه الله) با 19 مقاله
5- ابوالفضل اکبرزاده (دکترای تخصصی داروسازی، علوم پزشکی تبریز) با 18 مقاله

کانال تلگرام @Scientometric
واریانت امیکرون در هلند در نمونه هایی از ۱۹ و ۲۳ نوامبر تایید شده که قبل از گزارش آفریقای جنوبی بوده است و مشخص نیست هنوز که آیا این افراد به آفریقای جنوبی مسافرت داشته اند یا خیر
بعد از آمریکا، حالا بریتانیا نیز برنامه دز بوستر را به همه افراد بالای ۱۸ سال گسترش می‌دهد و گفته شده که فاصله بین دز دوم و دز بوستر که قبلا حداقل شش ماه بود، به حداقل سه ماه کاهش پیدا می‌کند.
موار‌د ابتلا در آفریقای جنوبی رو به افزایش است، اما در مورد موارد شدید و بستری چطور؟

یک مقایسه از افزایش موارد ابتلا و بستری کووید-۱۹ در استان Gauteng آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که اگر چه افزایش موارد ابتلا در موج جدید نسبت به موج های قبلی سریعتر بوده است، اما افزایش موارد بستری در موج جدید همچنان و البته فعلا مطابق بر موجهای قبلی بوده است.

این ممکن است افزایش سرایت پذیری بدون افزایش در شدت بیماری را نسبت به قبل نشان دهد؟
فعلا برای نتیجه گیری خیلی زود است و این می‌تواند به خاطر چند دلیل از جمله موارد زیر باشد که باید در مطالعات همه ی آنها کنترل شود.
۱- سابقه ابتلای قبلی افراد
۲- سابقه واکسیناسیون
۳- این که فعلا اکثر مبتلایان از افراد با سن کمتر و جوان تر بوده اند.

از توئیتر Joun Burn-Murdoch
فوری

کمیته مشورتی FDA به نفع استفاده از مولنوپیراویر رای داد.تعداد آرای موافقان و مخالفان نزدیک بود (۱۳ به ۱۰).

نتیجه رای گیری در کمیته مشورتی سازمان غذا و داروی آمریکا در مورد استفاده از مولنوپیراویر برای درمان بیماران کووید-۱۹:

سوال: آیا فواید شناخته شده و بالقوه مولنوپیراویر نسبت به خطرات شناخته شده و بالقوه ی آن در درمان بیماران کووید-۱۹ بیشتر است؟
درمان برای بیماران کووید-۱۹ خفیف تا متوسط و در معرض پیشرفت بیماری (بستری شدن و‌مرگ) است و باید در پنج روز اول بروز علائم شروع شود.

رای مثبت: ۱۳ نفر
رای منفی: ۱۰ نفر
رای ممتنع: صفر

کانال تلگرام @Scientometric
لیست کشورهای گزارش کننده واریانت امیکرون تاکنون. در خاورمیانه علاوه بر‌ اسرائیل، عربستان هم گزارش داشته است.
Scientometrics
موار‌د ابتلا در آفریقای جنوبی رو به افزایش است، اما در مورد موارد شدید و بستری چطور؟ یک مقایسه از افزایش موارد ابتلا و بستری کووید-۱۹ در استان Gauteng آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که اگر چه افزایش موارد ابتلا در موج جدید نسبت به موج های قبلی سریعتر بوده است،…
در مورد نموداری که قبلا در کانال گذاشتم، برای متوسط موارد ابتلا و بستری در استان Gauteng آفریقای جنوبی:

در تصویر جدید، علاوه بر موارد ابتلا و بستری، حالا درصد مثبت شدن تست هم اضافه شده است. چرا که این فرضیه مطرح شده بود که شاید افزایش موارد ابتلا به خاطر افرایش تست انجام شده باشد و حالا همانطور که در تصویر می‌بینید، علاوه بر موراد ابتلا، درصد مثبت شدن تست ها هم در موج جدید نسبت به موجهای قبلی افزایش داشته است. اما همچنان افرایش موارد بستری مشابه با موجهای قبلی است.

فعلا برای نتیجه گیری خیلی زود است و این می‌تواند به خاطر چند دلیل از جمله موارد زیر باشد که باید در مطالعات همه ی آنها کنترل شود.
۱- سابقه ابتلای قبلی افراد
۲- سابقه واکسیناسیون
۳- این که فعلا اکثر مبتلایان از افراد با سن کمتر و جوان تر بوده اند.
۴- موارد بستری با تاخیر بیشتری نسبت به ابتلا دیده می‌شود.

از توئیتر Joun Burn-Murdoch
خلاصه ای از گزارش ساینس در مورد چگونگی پیدایش واریانت اُمیکرون از توئیتر دکتر نیکوپور:


‏۱- جهش های زیادی که در ژن پروتئین اسپایک واریانت اومیکرون رخ داده است تفاوت زیادی با ژن این پروتئین در سایر واریانت ها از جمله واریانت های آلفا و دلتا دارد.

‏۲- به عبارت دیگر، این تفاوت ها نشان می دهند که واریانت جدید بر آمده از سایر واریانت ها نیست و به تازگی هم به وجود نیامده است بلکه مدت ها است که به موازات سایر واریانت ها تکامل یافته است.

‏۳- اکنون پژوهشگران به دنبال شواهدی می گردند که راز پنهان ماندن تکامل این واریانت جدید آشکار سازد.

‏۴- یک احتمال این است که ویروس در یک جمعیت انسانی جدا مانده از سایر نقاط دنیا وجود داشته است.

‏۵- فرض احتمالی بعدی پیدایش این واریانت در افرادی است که دچارعفونت مزمن کرونا شده اند و سیستم ایمنی این افراد ناتوان از سرکوب ویروس بوده است و یا اینکه فرد آلوده به علت بیماری دیگر مثل ایدز ضعف سیستم ایمنی داشته است.

‏۶- احتمال دیگر اینکه ویروس از انسان به حیوان انتقال داده شده، جهش های زیادی در آنجا صورت گرفته و مجددا ویروس از حیوان به انسان منتقل شده است.

‏۷- قوی ترین احتمال تکامل یافتن ویروس در بدن افراد با ضعف سیستم ایمنی است.
گزارش واریانت اُمیکرون در دنیا از BNO

آسیا:هنگ کنگ، کره جنوبی، ژاپن، (سه کشور از خاور میانه: اسرائیل، عربستان، امارات)

اروپا: بریتانیا (انگلستان و اسکاتلند)، هلند، پرتغال، آلمان، دانمارک، ایتالیا، اتریش، سوئد، سوئیس، بلژیک، اسپانیا، نروژ، ایرلند، فرانسه، چک،

آمریکا: کانادا، برزیل، آمریکا

آفریقا: آفریقای جنوبی، غنا، بوتسوانا، نیجریه،

اقیانوسیه: استرالیا
آژانس دارویی اروپا، بررسی کاندید واکسن کووید-۱۹ از والنوا (VLA2001) را شروع می‌کند. این تنها کاندید واکسن با پلتفروم ویروس غیر فعال است که در اروپا در کارآزمایی بالینی است.

در‌مورد این که انگلستان گفته بود به این کاندید واکسن مجوز نمی‌دهد:

https://news.1rj.ru/str/scientometric/4846

در مورد خود این کاندید واکسن:

https://news.1rj.ru/str/scientometric/4633
احتمالا این اولین گزارش (پیش مقاله) در مورد واریانت اُمیکرون باشد که در آن سعی شده تا به نوعی تاثیر آنتی‌بادی مونوکلونال سوتروویمب‌ (Sotrovimab) به شکل پیش بالینی و آزمایشگاهی بررسی شود.

در قسمتی از این پروژه با استفاده از ویروسهای کاذب موجود که کد کننده گروهی از جهش های واریانت اُمیکرون به صورت جداگانه هستند، نشان داده شده است که سوتروویمب توانسته تا فعالیت خنثی سازی خود را علیه آنها نیز حفظ کند.

این جهش شامل مواردG339D, K417N, N440K, S477N, T478K, Q493R و N501Y بوده که در قسمت RBD از اسپایک قرار دارند.

اگر چه داده ها در مورد دو‌ جهش G446S و E484A هنوز آماده نیست اما دو‌ جهش G446S و E484K هم در یک ویروس کاذب تست شده بوده اند و سوتروویمب علیه آنها نیز توانسته بوده تا فعالیت خود را حفظ کند.

تاثیر سوترویمب بر دیگر جهش های موجود در RBD از اسپایک اُمیکرون (S371L, S373P, S375F, G446S, E484A, G496S, Q498R, Y505H)
هنوز بررسی نشده ولی این موارد جزو اپیتوپ سوترویمب نیستند و احتمالا این داروی سوتروویمب می‌تواند فعالیت خنثی سازی خود علیه واریانت اُمیکرون را نیز حفظ کند.
استفاده از Lenzilumab می‌تواند به شکل قابل توجهی بقای بدون نیاز به تهویه مکانیکی تهاجمی را در بیماران کووید-۱۹ بستری بهبود ببخشد.

گفته می‌شود که Granulocyte-macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF) از سایتوکاینهایی است که می‌تواند در پروسه التهابی کووید-۱۹ نقش داشته باشد. داروی Lenzilumab یک آنتی‌بادی مونوکلونال خنثی کننده GM-CSF می‌باشد.

مطالعه ی کارآرمایی بالینی فاز سوم دو سو کور و همراه با گروه پلاسبو با نام LIVE-AIR

مجله منتشر کننده ی مقاله: The Lancet Respiratory Medicine

بیماران مورد بررسی: افراد مبتلا به کووید-۱۹ بستری در بیمارستان و بدون نیاز به تهویه مکانیکی تهاجمی

محل انجام مطالعه: آمریکا و برزیل

مداخله: دریافت سه دز از lenzilumab (برابر با ۶۰۰ میلی‌گرم در هر دز) به فاصله هشت ساعت

علاوه بر مداخله و یا پلاسبو، بیماران درمان استاندارد شامل کورتیکواستروئید (۹۴ درصد از بیماران) و رمدسیویر (۷۲٪ از بیماران) را نیز دریافت می‌کرده اند. ۶۹٪ از بیماران هر دو درمان کورتون و رمدسیویر را دریافت می‌کرده اند.

پیامد اولیه مورد بررسی: بقای بدون تهویه مکانیکی تهاحمی تا روز ۲۸ در افرادی که حداقل یک دز دارو گرفته اند.

تعداد بیماران مورد بررسی در آنالیز MITT: ۴۷۹ نفر (۲۳۶ نفر در گروه مداخله). میانگین سنی ۶۱ سال بوده است. میانه ی مقدار CRP برابر ۷۹ بوده است.

پیامد اولیه (بقای بدون نیاز به تهویه مکانیکی تهاجمی) به ترتیب در ۸۴ و ۷۸ درصد بیماران گروه مداخله و پلاسبو رخ داده بوده است. نسبت خطر ۱/۵۴ و‌ معنادار بوده است.

افرایش در تعداد روزهای بدون ونتیلاتور، بروز IMV، ECMO یا مرگ با درمان lenzilumab در جمعیت آنالیز اولیه مشاهده نشده اما در زیر گروه‌ از پیش تعیین‌شده تحت درمان با رمدسیویر مشاهده شده است.
مهم
واریانت اُمیکرون می‌تواند ریسک ابتلای مجدد (reinfection) را ۲/۴ برابر بیشتر کند. این از اولین داده های به دست آمده از آفریقای جنوبی در قالب پیش مقاله است و مقایسه برای میزان ابتلای مجدد با موج اول کرونا در این کشور صورت گرفته و نشان از گریز از ایمنی (immune evasion) قبلی برای این واریانت دارد. البته در این آنالیز، وضعیت واکسیناسیون افراد در دسترس نیوده و در نتیجه نمی‌توان فعلا قضاوتی برای احتمال و یا میزان گریز از ایمنی ناشی از واکسیناسیون داشت.
#پوشش_واکسیناسیون ایران

بر اساس کل جمعیت (۸۴ میلیون نفر):

حداقل یک دز: ۶۸/۹۲ ٪

هر دو دز: ۵۶/۸۲ ٪

دز بوستر: ۱/۴ ٪

بر اساس جمعیتِ حداقل ۱۲ سال (۶۷/۸ میلیون نفر):

حداقل یک دز: ۸۵/۴۵ ٪

هر دو دز: ۷۰/۴۵ ٪

متوسط تزریق (هر سه دز) در هفت روز گذشته: ۳۶۹٫۰۰۲

🔴 تزریق روزانه دز اول در هشت روز گذشته (به جز یک روز) همواره زیر ۱۰۰ هزار دز بوده و متوسط تزریق در این هشت روز ۹۳٫۵۵۷ دز بوده است.

پیش‌بینی زمان رسیدن به پوشش کامل (دو دز) واکسیناسیون برای ۷۵٪ از کل جمعیت و بر اساس سرعت متوسط تزریق دو دز در هفت روز گذشته: ۱۲ بهمن ماه

۹/۸ میلیون نفر از جمعیت واجد شرایط تزریق واکسن، هنوز دز اول واکسن خود را دریافت نکرده اند.

🔴 متاسفانه ظاهرا قرار نیست آمار تزریق واکسن به تفکیک نوع آن اعلام شود. نمی‌دانیم چقدر موجودی استرازنکا یا برکت یا ... داریم.

🔴
بر اساس اعلام مرکز فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، به جز شش استان قم (۷۰٪)، کردستان (۷۴٪)، البرز (۷۷٪)، بوشهر (۷۸٪)، سیستان و بلوچستان (۷۸٪) و خوزستان (۷۹٪) در بقیه استان ها حداقل ۸۰٪ از جمعیت بالای ۱۲ سال، حداقل یک دز واکسن کووید-۱۹ دریافت کرده اند.

کانال تلگرام @Scientometric
پنجم تیرماه بود که از واکسن اسپوتنیک تولید داخل (شرکت اکتوور) و با حضور وزیر بهداشت (جناب دکتر نمکی) رونمایی شد. گفته شده بود که "تولید بچ صنعتی این واکسن منوط به تایید آزمایشگاه‌های انستیتو گامالیا بر اساس نتایج بچ انتقال تکنولوژی مربوطه می‌باشد. ظرفیت تولید این واکسن در گروه دارویی اکتوور، دو میلیون دوز در ماه خواهد بود."
ما از تولید این واکسن در کشور و یا نتایج بررسی توسط روسیه خبری نداریم.

قبلا کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه هم گفته بودند که علاوه بر یک قرار داد دو میلیونی ما یک قرار داد 60 میلیونی هم با روسیه برای واکسن اسپوتنیک داریم که این واکسنها در فاصله بین خرداد تا آذر 1400 برای ایران ارسال خواهد شد. اکنون تنها حدود 4 میلیون دز واکسن اسپوتنیک وارد کشور شده است.
یک مطالعه کارآزمایی بالینی فاز دوم، با نام COV-BOOST به بررسی اثر استفاده از هفت واکسن مختلف (استرازنکا، جانسن، فایزر، مودرنا، کیوروک، والنوا و نوواوکس) به عنوان دز سوم (بوستر) پرداخته است. این واکسنها به عنوان دز سوم در افرادی استفاده شده که قبلا (10 تا 12 هفته قبل) واکسیناسیون اولیه خود را با دو دز فایزر و یا دو دز استرازنکا تکمیل کرده بوده اند.

این مطالعه می تواند به عنوان راهنمایی برای سیاستگذاری سلامت برای تعیین نوع دز سوم قرار بگیرد. از ویژگی های خوب این مطالعه استفاده از واکسنها با پلتفورم های مختلف و در گروههای سنی مختلف است. البته مثلا وقتی از والنوا با پلتفروم ویروس غیر فعال استفاده شده دلیل نمی شود که نتایج آن حتما مشابه مثلا واکسن سینوفارم (پلتفورم ویروس غیر فعال) هم باشد. اما احتمالا یک دید کلی به ما می دهد. از طرفی در تفسیر مارکرها مثلا آنتی بادی ضد اسپایک و مقدار آنها باید احتیاط کرد که ما هنوز مارکری ثابت شده برای تعیین اثربخشی و باقی ماندن آن در طول زمان نداریم.

برخی نتایج این مطالعه:

1- برای افرادی که دو دز اولیه واکسن خود را استرازنکا دریافت کرده بوده اند، همه واکسنهای تست شده به عنوان دز بوستر، منجر به تقویت پاسخ سیستم ایمنی شده اند. این هم از طریق IgG ضد اسپایک نشان داده شده و هم از طرق بررسی خنثی سازی. چنین نتیجه ای برای افرادی که هر دو دز واکسن اولیه خود را فایزر هم دریافت کرده بوده اند (به جز برای والنوا) نشان داده شده است.

2- در مورد پاسخ ایمنی سلولی، استفاده از واکسن با پلتفورم mRNA (فایزر، مودرنا و کیوروک) و همچنین واکسن جانسن، منجر به افزایش قابل توجه پاسخ ایمنی سلولی متعاقب دو دز فایزر و یا دو دز استرازنکا می شوند. اما همانطور که قبلا هم نشان داده شده، استفاده از استرازنکا به عنوان دز سوم در افرادی که دو دز استرازنکا دریافت کرده بوده اند، منجر به تقویت قابل توجه پاسخ سلولی نشده است.

3- در مورد دز سوم نوواکس، افزایش پاسخ ایمنی سلولی به پروتئین اسپایک، در افرادی که هر دو دز استرازنکا گرفته بوده اند، بیشتر از افرادی بوده که هر دو دز را فایزر گرفته بوده اند.

4- در استفاده از والنوا به عنوان دز سوم، چه برای افرادی که دو دز فایزر و چه برای افرادی که دو دز استرازنکا قبلا دریافت کرده بوده اند، افزایشی قابل توجهی در پاسخ ایمنی سلولی به پروتئن اسپایک دیده نشده است.

5- در هر دو گروه دریافت کننده دو دز فایزر و یا دو دز استرانزکا، بیشترین پاسخ سیستم ایمنی (چه برای IgG ضد اسپایک و چه برای پاسخ سلولی علیه اسپایک) نسبت به گروه کنترل مربوط به واکسن مودرنا بوده است.

6- در هر دو گروه دریافت کننده ی دو دز فایزر و یا دو دز استرانزکا، کمترین پاسخ ایمنی (چه برای IgG ضد اسپایک و چه برای پاسخ سلولی علیه اسپایک) نسبت به گروه کنترل مربوط به والنوا (نصف دز) بوده است. در این مورد استفاده از استرازنکا به عنوان دز سوم در گروه با دو دز قبلی استرازنکا و برای پاسخ ایمنی سلولی استثنا و کمتر از بقیه بوده است.


7- بیشترین میزان reactogenicity به صورت کلی، مربوط به سه واکسن مودرنا (متعاقب دو دز استرازنکا یا دو دز فایزر) و استرازنکا و جانسن (بعد از دو دز فایزر) بوده است.