مطالعه موردی هم‌افزایی سازمانی (سازمان بهزیستی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور)
تحلیل راهبردهای رسمی دولت در تقویت تاب‌آوری اجتماعی و توانمندسازی محلات

تحلیل اسناد و برنامه‌های رسمی نهادهای دولتی (بهزیستی، نهاد کتابخانه‌های عمومی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) نشان می‌دهد که سیاست‌های اجتماعی دولت در مسیر هم‌گرایی و هم‌افزایی بین‌بخشی برای تقویت تاب‌آوری اجتماعی و توانمندسازی محلات قرار گرفته‌اند.

https://www.salamatnews.com/news/392441

رسانه‌های تاب‌آور، ستون پایداری جامعه در عصر بحران‌ها https://www.namasha.com/v/vkpVhokk

رسانه‌های تاب‌آور: ستون پایداری جامعه در عصر بحران‌ها

در نظام‌های اجتماعی نوین، تاب‌آوری تنها به معنای «تحمل سختی» نیست، بلکه به معنای توانایی بازگشت به شرایط عادی و حتی رشد کردن پس از یک شوک ناگهانی است.

رسانه تاب‌آور، رسانه‌ای است که نه تنها خود در برابر بحران‌ها (سانسور، مشکلات اقتصادی، حملات سایبری) استوار می‌ماند، بلکه به جامعه نیز می‌آموزد که چگونه در برابر ناملایمات قد علم کند.

طبق گزارش‌های منتشر شده در وب‌سایت رسمی رسانه تاب‌آوری ایران، تاب‌آوری رسانه‌ای پلی است میان «فاجعه» و «بازسازی هویت جمعی»

ویژگی‌های بنیادین رسانه‌های تاب‌آور

یک رسانه برای اینکه در تراز «تاب‌آوری» قرار گیرد، باید ویژگی‌های ساختاری و محتوایی مشخصی داشته باشد. بر اساس الگوهای بومی‌سازی شده در رسانه تاب‌آوری ایران، این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:

استقلال ساختاری و تنوع منابع مالی
رسانه‌ای که تنها به یک منبع درآمدی یا حمایت دولتی وابسته باشد، با اولین تکانه اقتصادی یا سیاسی فرو می‌پاشد.
رسانه‌های تاب‌آور با ایجاد مدل‌های درآمدی متنوع (اشتراک مردمی، تبلیغات اخلاق‌مدار، حمایت‌های نهادهای مدنی) بقای خود را تضمین می‌کنند.

انعطاف‌پذیری تکنولوژیک و امنیت سایبری
در عصر جنگ‌های نرم، توانایی فنی برای مقابله با حملات و ظرفیت استفاده از پلتفرم‌های جایگزین برای رساندن پیام به مخاطب، از ارکان اصلی تاب‌آوری است. این رسانه‌ها همواره یک “پلان B” برای انتشار محتوا دارند.

مرجعیت اخلاقی و اعتماد مخاطب (سرمایه اجتماعی)
بزرگترین دارایی یک رسانه تاب‌آور، اعتماد است. در زمان بحران که بازار شایعات داغ است، رسانه‌ای که به اصول اخلاقی و صحت‌سنجی (Fact-checking) پایبند باشد، به عنوان قطب‌نما عمل می‌کند.

رسانه تاب‌آوری ایران همواره بر این نکته تأکید دارد که محتوای علمی و مستند، زیربنای اعتماد عمومی است.

مشروح مطلب در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102044

تاب‌آوری؛ از «نمایش» تا «دانش»

ضرورت گذار از روایت‌های غیرواقعی به آموزش‌های مبتنی بر شواهد

آموزش علمی تاب‌آوری: در سال‌های اخیر، مفهوم «تاب‌آوری» (Resilience) به یکی از واژگان پرکاربرد در سمینارها، دوره‌های آموزشی و محافل سازمانی ایران تبدیل شده است. اما همزمان با این استقبال، آفتی جدی تحت عنوان «تاب‌آوری نمایشی» فضای آموزشی کشور را تهدید می‌کند.

برخی مدرسین، به جای تکیه بر متون علمی و یافته‌های جدید روان‌شناسی اجتماعی و عصبی، آموزش تاب‌آوری را به عرصه‌ای برای قصه‌گویی‌های اغراق‌آمیز، روایت‌های عجیب و غریب و حواشی زرد تبدیل کرده‌اند.

این مقاله به واکاوی این موضوع می‌پردازد که چرا آموزش تاب‌آوری باید بر پایه «علم» استوار باشد و چرا رویکردهای نمایشی، نه تنها سودی ندارند، بلکه برای مدرسین جوان و بدنه دانش‌بنیان این حوزه، نگران‌کننده هستند.

تفاوت ماهوی «تاب‌آوری علمی» و «تاب‌آوری داستانی»

تاب‌آوری یک دانش چندبعدی است که از تقاطع روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت و حتی علوم زیستی حاصل می‌شود.

-در رویکرد علمی: مدرس بر متغیرهایی نظیر «خودنظم‌دهی»، «انعطاف‌پذیری شناختی»، «حمایت اجتماعی ساختارمند» و «پروتکل‌های حل مسئله» تمرکز می‌کند.
-در رویکرد نمایشی: مدرس با استفاده از داستان‌های غیرواقعی از قهرمانان خیالی یا روایت‌های «شبه‌معجزه‌آسا»، سعی در تحریک احساسات آنی مخاطب دارد. در این رویکرد، به جای یاد دادن «چگونه تاب آوردن»، صرفاً بر «چه چیزهایی تاب‌آوری هست و نیست» تأکید می‌شود؛ آن هم در سطحی‌ترین لایه ممکن.

مشروح مطلب در وبسایت رسمی رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102048

ضرورت به‌روزرسانی دانش مددکاران اجتماعی در مواجهه با نسل جدید

ضرورت بازآفرینی حرفه‌ای: به‌روزرسانی دانش مددکاران اجتماعی در مواجهه با تحولات عصر دیجیتال و شکاف نسلی

مددکاری اجتماعی، حرفه‌ای است که ریشه در تغییر و پویایی دارد. جامعه امروز ایران، تحت تأثیر شتابان رسانه‌های نوین و پلتفرم‌های مجازی، شاهد دگردیسی‌های عمیق فرهنگی و رفتاری است. در این میان، نسل‌های دهه هشتاد و نود (نسل Z و Alpha) با جهان‌بینی، زبان و ارزش‌هایی متفاوت ظاهر شده‌اند.

اگر مددکاران اجتماعی و روان‌شناسان در کلینیک‌ها، دانش و نگرش خود را با این تغییرات همگام نکنند، نه تنها اثربخشی مداخله کاهش می‌یابد، بلکه «اصل پذیرش بی‌قید و شرط» که ستون فقرات این حرفه است، به مخاطره می‌افتد.

تأثیر پلتفرم‌های مجازی بر زیست‌جهان مراجعان

فضای مجازی دیگر صرفاً یک ابزار نیست، بلکه به بخشی از هویت و محیط زندگی مراجعان تبدیل شده است.

تغییر در الگوهای ارتباطی: بسیاری از آسیب‌ها و تعارضات امروزی ریشه در تعاملات مجازی (سایبر بولینگ، اعتیاد اینترنتی، شکاف واقعیت و بازنمایی) دارد.

زبان مشترک: مددکاری که با اصطلاحات، ترندها و کدهای رفتاری در پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام، تیک‌تاک و دیسکورد آشنا نباشد، در برقراری “رابطه حرفه‌ای” با نوجوان امروز شکست خواهد خورد.

مشروح مطلب در پایگاه خبری مددکار نیوز

https://www.madadkarnews.ir/?p=26652

کالبدشکافی بی‌تفاوتی اجتماعی و زوال تاب‌آوری: از نظریه تا بحران
مقدمه

تاب‌آوری اجتماعی (Social Resilience) به ظرفیت یک نظام اجتماعی برای جذب شوک‌ها، یادگیری از بحران‌ها و دگرگونی جهت بقا اطلاق می‌شود. در مقابل، بی‌تفاوتی اجتماعی (Social Apathy) وضعیتی است که در آن اعضای جامعه نسبت به امور عمومی، سیاسی و رنج‌های متقابل دچار بی‌حسی و فقدان انگیزه برای کنشگری می‌شوند.

این نوشتار تبیین می‌کند که چگونه بی‌تفاوتی، نه تنها یک پیامد، بلکه به عنوان یک متغیر مخرب، قلب تاب‌آوری جامعه را هدف قرار می‌دهد.

مشروح مطلب در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102081

تغییر راهبردی در مددکاری اجتماعی: از پارادایم حمایتگری به تاب‌آوری جهانی
مقدمه

مددکاری اجتماعی (Social Work) به عنوان حرفه‌ای که ریشه در عدالت اجتماعی و حقوق بشر دارد، در دهه‌های اخیر دستخوش تحولات بنیادین شده است. در گذشته، تمرکز اصلی این رشته بر “حل بحران” و “ارائه خدمات جبرانی” به افراد آسیب‌دیده بود. اما امروز، جهان با چالش‌های نوظهوری مانند تغییرات اقلیمی، مهاجرت‌های انبوه، نابرابری‌های دیجیتال و پاندمی‌های جهانی روبروست که مدل‌های قدیمی را ناکارآمد ساخته است.

تغییر راهبردی فعلی در دنیا، حرکت از نگاه “مشکل‌محور” به سمت نگاه “توانمندی‌محور” و تقویت “تاب‌آوری” (Resilience) است.

مشروح مطلب در پایگاه مددکاری اجتماعی ایرانیان

https://iraniansocialworkers.ir/?p=23676

شبکه ویدئویی مددکاری اجتماعی ایرانیان: دریچه‌ای به سوی آگاهی و تاب‌آوری

در دنیای امروز که رسانه‌های دیجیتال نقش بی‌بدیلی در آموزش و اطلاع‌رسانی ایفا می‌کنند، مجموعه رسانه‌های مددکاری اجتماعی ایرانیان با درک این اهمیت، شبکه ویدئویی گسترده‌ای را برای ارتقای دانش تخصصی جامعه و حرفه‌مندان ایجاد کرده است.

این شبکه که در پلتفرم‌های معتبر داخلی مستقر است، به عنوان بازوی تصویری این مجموعه بزرگ فعالیت می‌کند.
ارکان اصلی شبکه ویدئویی

این شبکه شامل سه پایگاه رسمی و استراتژیک است که محتوای غنی و تخصصی را در حوزه‌های مددکاری و تاب‌آوری منتشر می‌کنند:

-کانال رسمی مددکار نیوز در آپارات: تمرکز بر تازه‌ترین اخبار، تحلیل‌های تخصصی و رویدادهای حوزه مددکاری اجتماعی.
-کانال رسمی رسانه تاب‌آوری ایران در آپارات: مرجعی برای آموزش مهارت‌های تاب‌آوری و مستندهای مرتبط با ارتقای سلامت روان جامعه.
-کانال رسمی رسانه تاب‌آوری ایران در نماشا: پایگاهی مکمل برای دسترسی آسان‌تر مخاطبان به محتوای بصری حوزه تاب‌آوری.

مشروح مطلب در مددکاری اجتماعی ایرانیان

https://iraniansocialworkers.ir/?p=23689

پارادوکس امنیت و استقلال: تحلیل روان‌شناختی وابستگی به نهادهای قدرت

در دنیای امروز، پیوند میان فرد و سازمان‌ها امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. اما تفاوت بنیادینی میان کسی که از سازمان به عنوان یک «ابزار» برای پیشبرد اهدافش استفاده می‌کند، با کسی که سازمان را «ریشه و اعتبار» خود می‌داند وجود دارد.

افرادی که از سلامت روان و عزت‌نفس (Self-esteem) بالایی برخوردارند، هسته‌ی مرکزی هویت خود را بر توانمندی‌های درونی بنا می‌کنند، در حالی که افراد وابسته، هویت خود را به ساختارهای بیرونی وام می‌دهند.

ریشه‌های روانی: چرا فرد خود را ضعیف می‌پندارد؟

ریشه‌ی این تفکر که «من به تنهایی قادر به تأمین منابع نیستم»، معمولاً در چند لایه‌ی روانی نهفته است:

-عجز آموخته‌شده (Learned Helplessness): طبق نظریه مارتین سلیگمن، وقتی فرد در تجربیات گذشته (کودکی یا محیط آموزشی) به این نتیجه رسیده باشد که تلاش‌های مستقل او به نتیجه نمی‌رسد، یاد می‌گیرد که همیشه باید به یک «منبع قدرت» تکیه کند.

-عزت‌نفس مشروط (Conditional Self-Esteem): این افراد ارزش خود را نه در «بودن»، بلکه در «تعلق داشتن» می‌بینند. برای آن‌ها، داشتن برچسب یک دانشگاه بزرگ یا یک نهاد دولتی، خلأ درونیِ «ناارزنده بودن» را پر می‌کند.

-اضطراب وجودی و ترس از مسئولیت: استقلال عمل به معنای پذیرش تمام عیار مسئولیت شکست‌هاست. وابستگی به نهادها، نوعی «پناهگاه روانی» ایجاد می‌کند تا فرد در صورت شکست، آن را به گردن سیستم بیندازد و از رویارویی با ضعف‌های خود بگریزد.

استقلال عمل در میانه‌ی سختی‌ها: نشانه سلامت روان

فردی که دارای سلامت روان متعادل است، واقعیت‌های سخت اقتصادی و اجتماعی را می‌پذیرد اما «عاملیت» (Agency) خود را از دست نمی‌دهد. او می‌داند که شرایط بیرونی سخت است، اما باور دارد که مرکز کنترل (Locus of Control) او درونی است.

در روان‌شناسی، افرادی که مرکز کنترل درونی دارند، معتقدند نتایج زندگی‌شان حاصل عملکرد خودشان است. این افراد حتی اگر با سازمانی همکاری کنند، به جای «حل شدن» در آن، «تعامل» می‌کنند. آن‌ها از سازمان به عنوان پله استفاده می‌کنند، نه به عنوان عصا.

فرجام وابستگی به قدرت‌های ناپایدار

بزرگترین چالش زمانی رخ می‌دهد که نهاد یا فردِ مورد اتکا، قدرت یا اعتبار خود را از دست بدهد.

از آنجایی که فردِ وابسته، زیرساخت‌های مهارت شخصی و برند فردی خود را توسعه نداده است، با فروپاشی آن نهاد، دچار «فروپاشی هویتی» می‌شود.

الف) سناریوی اول: چرخه وابستگی متوالی

در این حالت، فرد به محض احساس خطر یا تضعیف نهاد فعلی، به دنبال «ارباب» یا «ساختار» قدرتمند دیگری می‌گردد. این رفتار نشان‌دهنده یک الگوی شخصیت وابسته (Dependent Personality) است. این افراد در طول زمان به «مزدوران آکادمیک یا اجرایی» تبدیل می‌شوند که تخصص‌شان نه در حوزه‌ی علمی‌شان، بلکه در «یافتن کانون‌های قدرت» است.

ب) سناریوی دوم: درجا زدن و زوال تدریجی

اگر فرد نتواند جایگزینی پیدا کند، به دلیل عدم تمرین برای «زیست مستقل»، دچار انفعال می‌شود. او مانند گیاهی است که در گلخانه رشد کرده و توان مقابله با باد و باران فضای آزاد را ندارد. اینجاست که فرد به لحاظ حرفه‌ای «درجا می‌زند»؛ زیرا خلاقیت و نوآوری مستلزم شجاعتِ تنها ماندن و اشتباه کردن است، چیزی که فرد وابسته هرگز آن را تجربه نکرده است.

تحلیل پیامدهای بلندمدت: «تصلب روانی»

افرادی که خود را ضعیف می‌پندارند و همواره به دنبال چتر حمایتی هستند، در بلندمدت دچار تصلب روانی می‌شوند. آن‌ها:

مهارت‌های حل مسئله خود را از دست می‌دهند.

شبکه‌سازی واقعی (بر پایه احترام متقابل) را فدای رانت‌جویی (بر پایه تملق) می‌کنند.

در نگاه جامعه و هم‌صنفان، به عنوان افرادی «بی‌اصالت» شناخته می‌شوند که اعتبارشان عاریه‌ای است.

مشروح مطلب در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102098

گزارش جامع تحولات جهانی مددکاری اجتماعی (دسامبر ۲۰۲۵)

حرفه مددکاری اجتماعی در پایان سال ۲۰۲۵، با عبور از چالش‌های پسا-پاندمی، اکنون در خط مقدم مقابله با بحران‌های اقلیمی، اخلاق دیجیتال و همبستگی بین‌نسلی قرار گرفته است. مراجع اصلی این گزارش شامل فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW)، سازمان ملل متحد (UN) و انجمن بین‌المللی مدارس مددکاری اجتماعی (IASSW) است.

تم محوری سال ۲۰۲۵: همبستگی بین‌نسلی

شعار سال ۲۰۲۵، «تقویت همبستگی بین‌نسلی برای رفاه پایدار»، محور اصلی فعالیت‌های حرفه‌ای بوده است. این رویکرد فراتر از مراقبت از سالمندان است و بر مفاهیم زیر تأکید دارد:

انتقال دانش بومی: استفاده از خرد پیشینیان برای حل بحران‌های مدرن.

مسئولیت مشترک: مراقبت به عنوان وظیفه‌ای همگانی (نه فقط وظیفه زنان یا نهادهای خاص).

عدالت توزیعی: اطمینان از اینکه سیاست‌های فعلی، منابع نسل‌های آینده را به خطر نمی‌اندازد.

مددکاری اجتماعی سبز و عدالت اقلیمی

دسامبر ۲۰۲۵ شاهد مداخلات گسترده مددکاران در جنوب شرق آسیا (اندونزی و سری‌لانکا) به دلیل سیل‌های ویرانگر بود.

-تغییر نقش: مددکاران از “مداخله‌گر بالینی” به “مدافع حقوق اقلیمی” تبدیل شده‌اند.

-تاب‌آوری جامعه‌محور: تمرکز بر بازسازی شبکه‌های اجتماعی پس از بلایای طبیعی، به جای تمرکز صرف بر کمک‌های فیزیکی.

پارادوکس هوش مصنوعی (AI) در خدمات اجتماعی

بر اساس گزارش‌های دسامبر ۲۰۲۵، استفاده از هوش مصنوعی در مانیتورینگ رسانه‌ها و تحلیل داده‌های مددکاری به ۶۵٪ رسیده است.

-مزایا: کاهش زمان گزارش‌نویسی اداری و شناسایی سریع الگوهای آسیب‌زا (مثل ریسک خودکشی یا خشونت خانگی).

-چالش‌های اخلاقی: بیانیه اخیر Journal of Social Work Values and Ethics هشدار می‌دهد که الگوریتم‌ها ممکن است سوگیری‌های نژادی یا طبقاتی را بازتولید کنند و “پیوند انسانی” که هسته اصلی مددکاری است را تضعیف نمایند.

مشروح خبر در پایگاه خبری مددکار نیوز

https://www.madadkarnews.ir/?p=26659

پارادایم‌های نوین در مددکاری اجتماعی قرن ۲۱

تحولات راهبردی، چالش‌های اخلاقی و استانداردهای ۲۰۲۵-۲۰۲۶

حرفه مددکاری اجتماعی در سال ۲۰۲۵ از یک رویکرد صرفاً خدمات‌محور به سمت یک الگوی «تحول‌آفرین زیست‌محیطی-اجتماعی» (Eco-Social Transformation) حرکت کرده است.

این مقاله به بررسی سه رکن اساسی می‌پردازد: عدالت اقلیمی، حکمرانی دیجیتال و همبستگی بین‌نسلی.

تئوری‌های نوظهور: از فردگرایی به بوم‌شناسی اجتماعی

در دسامبر ۲۰۲۵، فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی (IFSW) بر لزوم عبور از مدل‌های سنتی تأکید کرد.

نظریه «مددکاری اجتماعی سبز» (Green Social Work) اکنون دیگر یک شاخه فرعی نیست، بلکه قلب تپنده حرفه است.

مفهوم کلیدی: مددکاران اجتماعی نه تنها به آسیب‌های فردی، بلکه به “نابرابری‌های محیطی” می‌پردازند. برای مثال، در مناطق آسیب‌دیده از تغییرات اقلیمی، مددکار به عنوان تسهیل‌گر تاب‌آوری جامعه (Community Resilience) عمل می‌کند.

رویکرد بومی (Indigenous Perspective): استفاده از دانش محلی برای حل بحران‌های اجتماعی، یکی از الزامات آموزشی ابلاغ شده توسط IASSW برای سال ۲۰۲۶ است.

تکنولوژی و هوش مصنوعی؛ تیغ دو لبه

یکی از داغ‌ترین مباحث آموزشی در سمینارهای دسامبر ۲۰۲۵، مدیریت «دوقلوی دیجیتال» مراجعین بود.

مددکاری اجتماعی الگوریتمیک: استفاده از AI برای پیش‌بینی بحران‌هایی مانند بی‌خانمانی یا کودک‌آزاری.

آموزش اخلاقی: در مقالات اخیر Social Work Today، تأکید شده است که مددکاران باید “سواد داده‌ای” (Data Literacy) داشته باشند تا بتوانند سوگیری‌های نژادی و طبقاتیِ نهفته در هوش مصنوعی را تشخیص دهند.

امنیت داده‌ها: با افزایش حملات سایبری به زیرساخت‌های رفاهی در اواخر ۲۰۲۵، پروتکل‌های جدیدی برای حفظ محرمانگی دیجیتال تدوین شده است.

مشروح مطلب در پایگاه خبری مددکار نیوز

https://www.madadkarnews.ir/?p=26666

توانمندسازی واقعی از دل محلات آغاز می‌شود

تقویت حس تعلق اجتماعی؛ محور اصلی طرح توانمندسازی محلات کم‌برخوردار است

مریم خاک‌رنگین، مدیرکل دفتر خانواده و بانوان معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گردهمایی ستاد توانمندسازی و تحول اجتماع‌محور استان مازندران با اشاره به ضرورت ارائه خدمات موثر به آحاد جامعه، اظهار کرد: برای ارائه خدمات واقعی باید وارد محلات شد و از ظرفیت و توان خود افراد محله بهره گرفت.

وی افزود: هویت اجتماعی در بسیاری از محلات کم‌برخوردار تحت تاثیر فقر، مشکلات خانوادگی و بی‌اعتمادی مخدوش شده است و وقتی افراد اعتمادبه‌نفس ندارند از فرصت‌های زندگی نیز بهره‌مند نخواهند شد.

مدیرکل دفتر خانواده و بانوان سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر اهمیت حس تعلق اجتماعی، گفت: افراد باید احساس کنند عضو جامعه هستند، صدایی برای گفتن دارند و می‌توانند برای محله و اجتماع خود مطالبه‌گری کنند این حس تعلق و ارزشمندی، پایه توانمندسازی واقعی است.

خاک‌رنگین ادامه داد: برنامه‌های جامعه‌محور هر کجا به‌درستی اجرا شدند موجب تقویت احساس تعلق اجتماعی شده است به‌ویژه در جوامعی که به دلیل کمبود زیرساخت‌های اجتماعی دچار انزوا شده‌اند و خود را با مناطق برخوردار مقایسه می‌کنند.

وی تصریح کرد: در طرح‌های اجتماع‌محور این امکان فراهم می‌شود که افراد محله با مسئولان بالادستی گفتگو کنند در مسابقات استانی و کشوری حضور یابند و هویت اجتماعی خود را بازیابی کنند هویتی که به آن‌ها یادآوری می‌کند مسئول زندگی، محله و آینده خود هستند و می‌توانند به عضویت در محله خود افتخار کنند.

https://behzisti.ir/x3pvr

محله؛ سنگر اول تاب‌آوری

راهنمای جامع ارتقای پایداری اجتماعی در جوامع محلی
مقدمه: چرا محله؟

در جهان معاصر که با چالش‌های فزاینده‌ای نظیر تغییرات اقلیمی، بحران‌های اقتصادی و گسست‌های اجتماعی روبه‌روست، مفهوم «تاب‌آوری» (Resilience) از یک واژه تخصصی به یک ضرورت زیستی تبدیل شده است.

تاب‌آوری اجتماعی به معنای توانایی یک جامعه برای جذب شوک‌ها، انطباق با تغییرات و بازگشت به وضعیت کارکردی (و حتی بهتر از پیش) پس از وقوع بحران است.

اما چرا محله؟ تجربیات جهانی نشان می‌دهد که در لحظات اولیه وقوع یک بحران (خواه زلزله باشد یا یک اپیدمی مانند کووید-۱۹)، دولت‌ها و نهادهای مرکزی به دلیل بروکراسی و فاصله جغرافیایی، قادر به مداخله فوری نیستند.

در این “زمان طلایی”، این همسایگان و شبکه‌های محلی هستند که اولین پاسخ را می‌دهند. بنابراین، تاب‌آوری ملی از کوچه‌ها و محله‌ها آغاز می‌شود.

مشروح مطلب در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102104

پارادایم نوین تاب‌آوری رسانه‌ای

واکاوی جامع‌ترین پروتکل‌های سازمان‌های خبری جهان در سال ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۵، سازمان‌های خبری جهان با مثلثی از چالش‌های بی‌سابقه روبرو هستند: پیشرفت انفجاری هوش مصنوعی مولد، اختلال در مدل‌های درآمدی سنتی و بحران فرسودگی شغلی خبرنگاران.

برای مقابله با این فشارها، نهادهای معتبری مانند یونسکو (UNESCO)، موسسه رویترز (Reuters Institute) و انجمن جهانی ناشران خبر (WAN-IFRA) پروتکل‌های جدیدی را تحت عنوان «تاب‌آوری رسانه‌ای» (Media Resilience) تدوین کرده‌اند.

در این مقاله، به بررسی جامع‌ترین استراتژی‌ها و پروتکل‌های عملیاتی برای تاب‌آورسازی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۵ می‌پردازیم.

تاب‌آوری الگوریتمی: فراتر از امنیت سایبری

در عصر «اطلاعات متخاصم»، تاب‌آوری دیگر صرفاً داشتن سرور پشتیبان نیست.

طبق گزارش‌های ۲۰۲۵، سازمان‌های پیشرو پروتکل تاب‌آوری الگوریتمی (Algorithmic Resilience) را جایگزین امنیت کلاسیک کرده‌اند.

تشخیص و احراز اصالت: پروتکل‌های جدید بر استفاده از «امضای دیجیتال» برای محتوای تولیدی تاکید دارند تا در برابر دیپ‌فیک‌ها (Deepfakes) محافظت شوند.
پروتکل ضد شوک پلتفرمی: با توجه به تغییرات مداوم الگوریتم‌های گوگل و شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها موظف به اجرای استراتژی «ارتباط مستقیم» (Direct-to-Consumer) شده‌اند. این یعنی تمرکز بر خبرنامه‌های ایمیلی و اپلیکیشن‌های اختصاصی برای کاهش وابستگی به پلتفرم‌های بیگ‌تک.

مدل‌های اقتصادی چندوجهی (Sustainability)

گزارش ۲۰۲۵ موسسه رویترز نشان می‌دهد که رسانه‌های تاب‌آور دیگر به یک یا دو منبع درآمدی متکی نیستند. پروتکل‌های جدید پایداری مالی بر ۵ ستون استوار است:

حق اشتراک دیجیتال (Subnoscriptions): مدل‌های منعطف و شخصی‌سازی شده با هوش مصنوعی.
تجارت الکترونیک محتوا-محور: فروش مستقیم محصولات مرتبط با حوزه تخصصی رسانه.
رویدادهای تعاملی: برگزاری وبینارها و کنفرانس‌های تخصصی.
کمک‌های مالی و عضویت (Membership): ایجاد حس اجتماع (Community) به جای صرفاً خواننده.
سرمایه‌گذاری بر دارایی‌های فکری: فروش حق استفاده از داده‌ها به مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) با رعایت پروتکل‌های کپی‌رایت.

پروتکل یونسکو: آمادگی در برابر بلایا و بحران‌ها

یونسکو در دسامبر ۲۰۲۵، “طرح مدل آمادگی برای بلایا در موسسات رسانه‌ای” را منتشر کرد. این پروتکل بر انتقال از وضعیت «واکنشی» به «پیشگیرانه» تاکید دارد:

روزنامه‌نگاری مبتنی بر ریسک: آموزش خبرنگاران برای گزارش‌دهی ایمن در شرایط بحران‌های اقلیمی و جنگی.
ساختار مدیریت بحران: تعریف دقیق زنجیره فرماندهی در تحریریه هنگام وقوع حملات سایبری گسترده یا قطع زیرساخت‌های ملی.

تاب‌آوری انسانی: مقابله با اپیدمی فرسودگی (Burnout)

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بیش از ۵۹٪ از خبرنگاران در سال ۲۰۲۵ با استرس شدید شغلی دست و پنجه نرم می‌کنند. پروتکل‌های نوین مدیریت تحریریه شامل موارد زیر است:

سواد سلامت روان: آموزش سردبیران برای شناسایی نشانه‌های اولیه تروما در تیم‌های خبری.
پروتکل «کار منعطف»: ایجاد توازن میان سرعت انتشار خبر و سلامت روانی نیروها.
حمایت حقوقی و امنیتی: ایجاد چتر حمایتی برای خبرنگارانی که هدف حملات سازمان‌یافته در فضای مجازی (Trolling) قرار می‌گیرند.

جدول مقایسه‌ای: تحول در پروتکل‌های رسانه‌ای (۲۰۲۰ در مقابل ۲۰۲۵)

مشروح مقاله در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102109

مددکاری اجتماعی در کشورهای در حال توسعه و جوامع در حال گذار

چشم‌انداز تحول و چالش‌های ساختاری مددکاری اجتماعی در کشورهای در حال توسعه و جوامع در حال گذار: از میراث استعمار تا انقلاب دیجیتال

مددکاری اجتماعی به عنوان یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته دانشگاهی، نقشی بنیادین در ارتقای تغییرات اجتماعی، توسعه، انسجام اجتماعی و توانمندسازی افراد و جوامع ایفا می‌کند.

این حرفه که بر اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوت‌ها استوار است، در کشورهای توسعه‌نیافته یا در حال گذار با پیچیدگی‌های منحصربه‌فردی روبروست که ریشه در ساختارهای تاریخی، اقتصادی و فرهنگی این جوامع دارد.

مشروح مقاله پژوهشی در مددکاری اجتماعی ایرانیان

https://iraniansocialworkers.ir/?p=23725

واکاوی جامعه‌شناختی و ساختاری پدیده خودکشی در ایران

واکاوی جامعه‌شناختی و ساختاری پدیده خودکشی در ایران با تأکید بر متغیرهای معیشتی و کارکردهای صیانتی نهاد خانواده

پدیده خودکشی در جوامع مدرن و در حال گذار، فراتر از یک بن‌بست روانی فردی، به مثابه یک «واقعیت اجتماعی» تبیین می‌شود که ریشه در گسیختگی پیوندهای ساختاری و اختلال در کارکردهای صیانتی نهادهای کلان دارد.

در جامعه ایران، بررسی روند تحولات این پدیده طی دو دهه اخیر نشان‌دهنده یک سیر صعودی نگران‌کننده است که با نوسانات متغیرهای کلان اقتصادی و معیشت خانوار پیوندی ناگسستنی یافته است.

خودکشی به عنوان تجلی فیزیکی «مرگ روانی»، زمانی رخ می‌دهد که فرد میان آرزوهای فرهنگی و ابزارهای مشروع برای نیل به آن‌ها شکافی عمیق مشاهده کرده و محیط پیرامونی را فاقد منابع حمایتی برای عبور از بحران ارزیابی می‌کند.

این گزارش با رویکردی جامع‌شناختی و با تمرکز بر مؤلفه‌های مددکاری اجتماعی نوین، به تحلیل دینامیک‌های تأثیرگذار بر نرخ خودکشی در ایران می‌پردازد تا راهکارهای عبور از این بحران خاموش را در سطوح خرد، میانی و کلان ترسیم نماید.

https://iraniansocialworkers.ir/?p=23728

تاب‌آوری: دنیای مدرن در برابر جهان در حال گذار
واکاوی تطبیقی پارادایم تاب‌آوری: گسست‌های ساختاری میان جهان مدرن و جوامع در حال گذار

مفهوم تاب‌آوری در دهه‌های اخیر از یک واژه تخصصی در حوزه‌های مهندسی و اکولوژی به یک دال مرکزی در ادبیات توسعه، سیاست‌گذاری عمومی و روان‌شناسی اجتماعی تبدیل شده است. با این حال، تحلیل‌های عمیق نشان می‌دهد که این مفهوم در برخورد با واقعیت‌های متکثر جهانی، دچار نوعی دوپارگی ساختاری شده است.

در حالی که در جهان توسعه‌یافته و مدرن، تاب‌آوری عمدتاً به عنوان توانایی سیستم‌های پیچیده برای بازگشت به بهره‌وری یا “بازآفرینی” در مواجهه با استرس‌های ناشی از تکنولوژی و نوسانات بازار تعریف می‌شود، در جهان توسعه‌نیافته یا در حال گذار، این واژه با مفاهیم بنیادین بقا، خروج از تله‌های فقر مزمن و حفظ حقوق اساسی انسانی گره خورده است.

این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این تفاوت‌ها پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه پیش‌فرض‌های هستی‌شناختی، ظرفیت‌های اقتصادی و ساختارهای اجتماعی، تجربه تاب‌آوری را در این دو ساحت متفاوت بازتعریف می‌کنند.

تبیین مفهومی و واگرایی نظری در تعریف تاب‌آوری

ریشه‌های نظری تاب‌آوری در غرب از “تاب‌آوری مهندسی” که بر ثبات و سرعت بازگشت به تعادل اولیه (Single Equilibrium) تأکید داشت، به سمت “تاب‌آوری اجتماعی-اکولوژیکی” حرکت کرده است که بر پذیرش تغییر و توانایی سیستم برای سازماندهی مجدد (Self-organization) متمرکز است.

در جوامع مدرن، سیستم‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که حتی در صورت وقوع خطاهای بزرگ در بازخورد، رفتار مطلوب خود را حفظ کنند. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، تاب‌آوری اغلب در چارچوب “تاب‌آوری توسعه” (Development Resilience) فهمیده می‌شود. در این رویکرد، تمرکز بر پویایی‌های تصادفی رفاه انسانی و توانایی افراد یا جوامع برای اجتناب از سقوط به استانداردهای غیرقابل قبول زندگی است.

تفاوت بنیادین در اینجاست که در جوامع توسعه‌یافته، پایداری کل سیستم (Population Resilience) بر بقای تک‌تک اعضا اولویت دارد، اما در ادبیات توسعه، تاب‌آوری مستقیماً با عاملیت فردی و “قابلیت‌های” (Capabilities) آمارتیا سن پیوند دارد. این قابلیت‌ها شامل دسترسی به بهداشت، آموزش، اشتغال و امنیت است که فقدان آن‌ها منجر به محرومیت مزمن می‌شود. در این چارچوب، تاب‌آوری را می‌توان با مدل‌های ریاضی سیستم‌های پویا توصیف کرد که در آن متغیر وضعیت رفاه (W) تحت تأثیر شوک‌های تصادفی (ϵ) قرار دارد:

مشروح مقاله در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102114

جایگاه تاب‌آوری در مددکاری اجتماعی نوین و رویکردهای راهبردی سازمان‌های جهانی (۲۰۲۰-۲۰۳۰)

مفهوم تاب‌آوری در مددکاری اجتماعی مدرن از یک ویژگی شخصیتی ساده یا توانایی فردی برای “بازگشت به عقب” پس از بحران، به یک فرآیند پویا، چندوجهی و سیستمیک تغییر ماهیت داده است. در چشم‌انداز کنونی، تاب‌آوری به عنوان ظرفیت افراد، خانواده‌ها، سازمان‌ها و جوامع برای انطباق مثبت با ناملایمات، تروما یا استرس‌زاهای مهم تعریف می‌شود.

این تغییر پارادایم، نشان‌دهنده گذار از مدل‌های مبتنی بر نقص که بر آسیب‌شناسی تمرکز دارند، به سمت رویکردهای مبتنی بر نقاط قوت است که منابع و ظرفیت‌های ذاتی سیستم‌ها را شناسایی و به کار می‌گیرند.

با تشدید عدم قطعیت‌های جهانی از جمله ناپایداری اقلیمی، درگیری‌های ژئوپلیتیک و گسست‌های دیجیتال، نقش سازمان‌های بین‌المللی مددکاری اجتماعی مانند فدراسیون بین‌المللی مددکاران اجتماعی (IFSW) و انجمن بین‌المللی مدارس مددکاری اجتماعی (IASSW) در تعریف و نهادینه‌سازی استانداردهای جدید تاب‌آوری حیاتی شده است.

تحول مفهومی تاب‌آوری در مددکاری اجتماعی: از فرد به سیستم

جنس اولیه مددکاری اجتماعی در اواخر قرن نوزدهم، واکنشی به مشکلات انطباق فردی در تلاطم انقلاب صنعتی و شهرنشینی بود.

بر این اساس، تعاریف اولیه تاب‌آوری اغلب بر “ویژگی‌های شخصیتی” یا توانایی یک فرد برای مقابله با سختی‌ها از طریق سرسختی درونی متمرکز بود. با این حال، بلوغ آکادمیک مدرن باعث شده است که این حرفه دیدگاه‌های دوگانه “فرد در برابر محیط” را رد کند. امروزه تاب‌آوری به عنوان یک حالت عاطفی سازگار پنداشته می‌شود که به شدت توسط محیط شکل می‌گیرد و نه یک صفت ثابت درونی.

پژوهش‌های معاصر تأکید می‌کنند که تاب‌آوری چیزی نیست که یک فرد “دارد”، بلکه فرآیندی است که او در چارچوب بافت اکولوژیکی-اجتماعی خود در آن “مشارکت” می‌کند.

این فرآیند تحت تأثیر عوامل میانجی مانند عاملیت، مهارت‌های مقابله‌ای و حمایت‌های بیرونی از سوی خانواده، مدارس و سیستم‌های اجتماعی است.

این انتقال تئوریک با این شناخت مشخص می‌شود که هجوم مداوم ناملایمات محیطی می‌تواند حتی قوی‌ترین افراد را ناتوان کند؛ امری که نشان‌دهنده غفلت طبقه‌بندی‌شده در توصیف تاب‌آوری صرفاً به عنوان یک ویژگی شخصی، بدون در نظر گرفتن تأثیر نابرابری اجتماعی و ظلم است.

مشروح مقاله در رسانه تاب آوری ایران

https://www.resiliencemedia.ir/?p=102118

نظریه‌ها و رویکردهای مددکاری اجتماعی

تبیین جامع نظریه‌ها و رویکردهای مددکاری اجتماعی: از مبانی کلاسیک تا پارادایم‌های نوین انتقادی

نظریه در مددکاری اجتماعی صرفاً یک انتزاع ذهنی یا مجموعه‌ای از واژگان پیچیده نیست، بلکه به مثابه قطب‌نمایی عمل می‌کند که مددکاران اجتماعی را در تحلیل پیچیدگی‌های رفتار انسانی و طراحی مداخلات راهبردی هدایت می‌نماید. این دانش تخصصی که بر پایه دهه‌ها تحقیق، مشاهده و شواهد علمی استوار است، چارچوبی منسجم برای درک انگیزه‌ها، تکانه‌های روانی، شخصیت و نیروهای اجتماعی فراهم می‌سازد که بر کیفیت زندگی افراد و جوامع اثرگذار هستند.

ضرورت وجود نظریه در این حرفه از آنجا ناشی می‌شود که هر مراجع، واجد شرایط، انگیزه‌ها و مشکلات منحصربه‌فردی است و هیچ روش واحدی نمی‌تواند برای تمامی موقعیت‌ها کارساز باشد. از این رو، مددکاران اجتماعی باید به طیف گسترده‌ای از نظریه‌ها مجهز باشند تا بتوانند با ارزیابی دقیق نیازهای مراجع، اثربخش‌ترین رویکرد را برگزینند.

مشروح مقاله مددکاری اجتماعی ایرانیان

https://iraniansocialworkers.ir/?p=23774