♨️آزمایش میلگرام: جنایت های سیستمی

آزمایش میلگرام توسط روانشناسی به نام استنلی میلگرام در ژوئیه سال ۱۹۶۱ و درست سه ماه بعد از شروع دادگاه آدولف آیشمن، سرهنگ نازی، به انجام رسید.

1️⃣ لباس سفید آزمایشگاه را به تن داوطلب (معلم) می‌پوشاندند و داوطلب به اتاقی برده می‌شد که در آن فردی حضور داشت که خود را دانشمند محقق طرح جا می‌زد، در اتاق دیگری که با یک دیوار حائل از آن‌ها جدا می‌شد، یادگیرنده (همدست محقق) بود که تظاهر می‌شد، شخصی است که آزمایش‌های مربوط به یادگیری بر روی او در حال انجام است (+).

2️⃣ نحوه انجام آزمایش این‌گونه بود که معلم یک سری کلمات جفتی را از روی کاغذ می‌خواند، مثلاً: کاغذ-نردبان، دکمه-موز، هوا-تلفن. سپس معلم حافظه یادگیرنده را با گفتن کلمه نخست هر جفت کلمه آزمایش می‌کرد و از یادگیرنده می‌خواست که از بین ۴ گزینه، جفت صحیح را انتخاب کند. مثلاً بعد از شنیدن کلمه کاغذ، باید می‌گفت: نردبان. معلم به یادگیرنده اعلام می‌کند که در مقابلِ هر پاسخِ غلط، یادگیرنده را با شوک الکتریکی جریمه خواهد کرد و شدتِ این شوک هر بار بیشتر از بارِ قبل خواهد بود.

3️⃣در شوکِ ۱۸۰ ولتی یادگیرنده فریاد می‌کشد: «من دیگر نمی‌توانم درد را تحمل کنم» و در شوک الکتریکی ۲۷۰ ولتی عکس‌العملِ یادگیرنده تنها یک جیغ وحشتناک است. با بالا رفتن میزان شوک، یادگیرنده به دیوار حایل می‌کوبد و التماس می‌کند که بیماری قلبی دارم و به او شوک وارد نکند. البته در واقع این شوک‌ها وارد نمی‌شد، اما معلم از آن خبر نداشت و صدای جیغ و فریاد در واقع ضبط شده بودند. اگر معلم از دادن شوک خودداری می‌کرد پژوهنده (پروفسورِ روانشناسی) او را به ادامه شکنجه ترغیب می‌کرد.

4️⃣قبل از انجام آزمایش، روانپزشکانِ یک مرکز پزشکی مشهور پیش بینی کردند که تنها ۱ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر حاضر به دادن شوکِ ۴۵۰ ولتی خواهد بود.
⚠️امّا در حقیقت در نخستین سری از آزمایش‌های میلگرام، ۶۵ درصداز شرکت کنندگان حاضر شدند به دیگران شوک ۴۵۰ ولتی وارد کنند. با اینکه داوطلب‌ها شدیداً مضطرب شده بودند، ولی نمی‌توانستند که اتوریته و مقام علمی پژوهنده (پروفسورِ روانشناسی) را رد کنند. اندکی از افراد از اعمال درد لذّت هم می‌بردند، و با علاقه آن را انجام می‌دادند [+].

✅مطابق مدل سیستمی کوه یخ، اتوریته مشروع، مدل ذهنی فرد را شکل می دهد (نازی های در آلمان)، ساختارها و قواعد مبتنی بر دوگانه مشروع-غیرمشروع شکل می‌گیرند (نژاد برتر، خودی-غیرخودی) و افراد با تبعیت از این ساختار و انجام مکرر فرایندها در یک روند به مرحله عادی شدن انجام کارها می رسند. (پیش پا افتادگی جنایت- هانا آرنت). نتیجه نهایی چنین فرایندی رخدادهایی همچون هولوکاست و خالص سازی است.

⬅️"گفته اند كه، آيشمن، چنان خود را اخلاقمدار مي‌دانست كه كوچكترين فساد مالي در پرونده نداشت و در جريان دادگاه با افتخار مي گفت:" من مي توانستم يك يهودي، آشويتس را مجبور كنم مجاني به من عبري ياد بدهد اما من پول اين كار را به او مي دادم". [+]

.
@systemdiary

♨️يخشي‌دوريسم و مهاجرت

🔹شاه سلطان حسین صفوي به‌قدری به امور کشور بی‌اعتنا بود که در پاسخ به هر چیزی که به او اطلاع می‌دادند و هر کاری که انجام می‌دادند فقط به گفتن «یخشی دور» (بسیار خوب است) بسنده می‌کرد چنانکه یکی از معاصران وی در اینباره سروده‌ است:

آن زدانش تهي زغفلت پر
شاه سلطان حسين يخشي دور

🔻دكتر محمد فاضلي با همكاري انديشكده رصدخانه مهاجرت، پژوهشي را در خصوص مهاجرت با طراحي يك پرسشنامه اينترنتي انجام داده است. 11157 پاسخنامه قابل تحليل به دست آمده است كه ايشان اين افراد را نماينده جامعه تحصيل كرده جوانِ متخصص مي داند. به گفته او 20 درصد از اين جامعه اصلا به مهاجرت فكر نكرده اند و 20 درصد از آنها براي مهاجرت اقدام كرده اند. 60 درصد باقيمانده افرادي هستند كه به مهاجرت فكر مي‌كنند اما هيچ اقدامي براي آن انجام نداده‌اند. او اين افراد را "رفتگان جامانده" كه در حال زندگي در تعليق هستند مي نامد [+].

🔺رفتگان جامانده را اين روزها در همه جا به ويژه در جلسات كاري مي توان ديد. افرادي بي انگيزه كه دچار نوعي يخشي‌دوريسم شده اند و زحمت هيچگونه خلاقيت و حركت نوآورانه اي را به جان نمي خرند. شايد حق با آنها باشد چرا که ديگر اميدي به تاثيرگذاري ندارند.

🔹محمود افغان محاصره بی‌رحمانه‌ای را بر مردم اصفهان تحمیل کرد. او دستور داد همه محصولات منطقه نابود شود. از نیمه ژوئن ۱۷۲۲ اصفهان دچار قحطی شد و یاس و ناامیدی بر شهر مستولی گشت. خزانه دولت خالی شد و سربازان تنها از محل بودجه‌ای که کمپانی‌های هلندی و انگلیسی مانند هند شرقی به ضمانت جواهرات شاه می‌دادند حقوق می‌گرفتند. شاه سلطان حسين برای چندمین بار تقاضای صلح کرد ولی محمود افغان نپذیرفت. در نهایت در ۲۳ اکتبر ۱۷۲۲ (۱۲ محرّم ۱۱۳۵) سلطان حسین به شکلی باورناپذیر و منحصربه‌فرد، درماندگی و ناتوانی خویش را با گذاشتن تاج بر سر محمود افغان به اثبات رسانید [+].

فرزاد دهقانیان
.
@systemdiary

♨️اثر دانینگ کروگر: قله ای که این نزدیکی ها نیست

⭕️اثر دانینگ کروگر (Dunning-Kruger effect) یک سوگیری شناختی است که در آن افراد با قابلیت پایین در یک زمینه مشخص، توانایی های خود را بیش از حد واقعی برآورد می کنند. بعضی از محققان این اثر را به صورت معکوس برای افراد با توانمندی بالا مطرح می کنند به گونه ای که این افراد مهارتها و قابليتهاي خود را دست کم می گیرند. در واقع افراد با توانمندی بالا، قابلیتهای افراد دیگر (و نه خودشان) را بالاتر از حد واقعی تخمین می زنند.

⭕️در این شکل، ناحیه قرمز رنگ، اختلاف بین متوسط نمره برآوردی افراد را با متوسط نمره واقعی شان در یک امتحان کالج نشان می دهد. مطابق این شکل هر چه نمره واقعی یک فرد پایین تر باشد اختلافش با نمره برآوردی آن فرد بیشتر است.

🔺آقايان دانینگ و کروگر دلیل این اثر را ضعف در فراشناخت (Metacognitive) می دانند. کسانی که در یک زمینه مشخص مهارتی ندارند توانایی تشخیص عملکرد خوب و بد را نیز ندارند. به بیانی می توان این مسئله را به جهل مرکب نیز نسبت داد. آن که نداند و نداند که نداند [+].

🔻اگر از فرصت طلبی برخی صرف نظر کنیم، این روزها نشانه های اثر دانینگ کروگر را به وفور می توان یافت:

1️⃣در حالی کتاب "صعود چهل ساله 2: نزدیکی قله" در دانشگاه فردوسی مشهد رونمایی می شود که وضعیت واقعی کشور را یک متخصص در اینجا به گونه ای دیگر تصویر می کند. دانشگاه فردوسی مشهد نیز خبر تمجید رئیس‌جمهور از حجت الاسلام راجی امام جماعت مسجد امام رضا(ع) دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده کتاب) را در کانال خبری اش اعلام می کند.

2️⃣اکبر شیخ بابایی که زمانی مدیر خانه فرهنگی ایران در بغداد بوده است در کتاب «عجایب و غرایب ارض‌السواد: مردم‌نگاری از عراق و خاطرات پیاده‌روی اربعین» ادعا کرده است که آمریکایی ها از او کمی خون شهدای ایرانی را خواسته اند. او مي گويد آمريكايي ها خون شهدای ایرانی را خواسته تا «آزمایشگاه ببریم و آن‌را تجزیه و آنالیز کنیم و ببینیم این حماسه و شور و عشق به مرگ به خاطر وطن ... چه هست؟ می‌خواهیم بدانیم چند درصد حماسه، چند درصد شجاعت و اعتقادات و حب وطن‌پرستی و چند درصد انسان‌دوستی است و ... سپس ... به وسیله آمپول یا با سرنگ به سربازها و افسرهای‌مان تزریق کنیم ... چون‌که ما این ویژگی‌ها را فقط در خون شهدای ایرانی می‌بینیم» [+].

.
@systemdiary

🔻سیستم انتخابات مانند هر سیستم دیگری مجموعه‌ای است از اجزای ضروری که در راستای رسیدن به اهدافی مشخص با یکدیگر در هماهنگی و تعامل‌اند.

🔺اگر در این سیستم، جز T معکوس عمل کند یا جزء V راه خود را برود، آنتروپی در سیستم افزایش یافته و سیستم به سمت ناهماهنگی، بی‌تعادلی و از‌هم‌پاشیدگی حرکت می‌کند.

منبع پوستر [+]

.
@systemdiary

♨️پوست در بازی: پرنس اسحاق

در تاریخ، تمامی فرماندهان جنگی و جنگ افروز‌ها خودشان جنگجو بودند و به جز چند استثنای نادر جوامع توسط افراد ریسک‌پذیر هدایت می‌شد نه کسانی که انتقال دهنده ریسک بودند.

1⃣ امپراطور رومی ژولیان مرتد که در میدان جنگ و نبرد ناتمام با جبهه ایرانی، همزمان که امپراتور بود جان خود را از دست داد. یکی از امپراتورهای قبل از وی به نام والرین در همین جبهه دستگیر شد. گفته می‌شد شاپور ایرانی از او به عنوان چهارپایه برای سوار شدن روی اسبش استفاده می‌کرد.

2⃣حتی امروز نیز پادشاهان مشروعیت خود را از نوعی قرارداد اجتماعی دریافت می‌کنند که به ازای آن باید ریسک‌های فیزیکی را بپذیرند. خانواده سلطنتی انگلستان نشان داد که یکی از فرزندانش پرنس اندرو در طول جنگ فالکلند در سال ۱۹۸۲ ریسک بیشتری را از انسان‌های معمولی متحمل شده و هلیکوپترش در خط مقدم حضور داشته است. چرا؟ زیرا نجیب‌زادگی باید با تعهد همراه باشد.

3⃣ اسحاق قالیباف فرزند رییس مجلس برای دریافت ویزای مهاجرتی از دولت کانادا شکایت کرده است. چون بررسی پرونده مهاجرتی اسحاق قالیباف که از سال ۲۰۱۹ در جریان است، به دلیل مسائل امنیتی بالا طولانی شد، اسحاق از دولت کانادا شکایت کرد و دادگاه هم به نفع او رای داد [+].

✅ سیستم‌هایی که دارای ساز و کاری ویژه برای پوست در بازی نبوده (تصمیم‌گیرنده باید به صورت متوازن از منافع و مضرات تصمیمات خود تاثیر پذیرد) و عدم توازن‌ها در آن روی هم انباشته شده باشند، بالاخره منفجر شده و بدین صورت خود را تعمیر خواهد کرد، البته اگر بقا یابد.

✅تکامل تنها زمانی اتفاق می‌افتد که خطر انقراض وجود داشته باشد. بدون پوست در بازی هیچ تکاملی نخواهیم داشت.
[پوست در بازی، نسیم نیکلاس طالب]

فرزاد دهقانیان
.
@systemdiary

♨️"بدون تغییر در الگوهای اندیشه، قادر نخواهیم بود مسائلی را که با الگوهای امروز فکر خود ایجاد کرده‌ایم برطرف نماییم". (آلبرت اینشتین)

✅با انتخاب و تکرار مدلهای ذهنی‌ای که وضع موجود را ساخته‌اند، امید بستن به آینده ساده‌لوحانه است.


➡️Statue (edited)
The bronze sculpture noscriptd “Not Enough Brains to Survive,” by Thomas Lerooy.

.
@systemdiary

♨️ویسکونتی و خالص سازی

گفته می‌شد ویسکونتی هنرمند کارگردان، وقتی می‌خواست در فیلمش جعبه‌ای جواهر نشان دهد، جواهر اصل در جعبه می‌گذاشت. این شاید روش موثری بود برای اینکه بازیگران در نقش خودشان زندگی کنند. به گمان من کار ویسکونتی شاید از روی یک حس ساده زیبایی‌شناسی هنری و میل به اصالت بوده باشد (باور به اینکه فریب دادن تماشاگر شاید کار درستی نباشد) [قوی سیاه، نسیم نیکلاس طالب].

🔹در یک تعریف کلاسیک اجزای اصلی سیستم ورودی (Input)، پردازش (Process)، خروجی (Output) و بازخور (Feedback) هستند. منابع انسانی با کیفیت و اصیل می توانند در انتخاب ورودی، نحوه پردازش ورودی ها و تبدیل آنها به خروجی ها و همچنین در ارائه بازخور برای بهبود سیستم‏ها، نقشی اساسی ایفا کنند.

🔹زمانی که نیروی انسانی باکیفیت به دلایل اقتصادی، سیاسی و یا اعتقادی جذب سیستم نشده و خارج از سیستم نیز به سکوت واداشته شود، اجزای سیستم به درستی کار نکرده و سیستم وارد فاز خطاهای سیستماتیک خواهد شد.

🔹زمستان سخت اروپا و پیش بینی اتمام نفت آمریکا در 2021 را باید یک خطای سیستماتیک تلقی نمود. کارشناسان بی کیفیت با ارائه جواهری غیراصل تصمیم گیرنده را در تصمیمات استراتژیک دچار خطا می کنند. تماشاگران نیز دیگر فریب این نمایش غیراصل را نمی خورند.

.
@systemdiary

♨️رسم حلقه‌های علی با استفاده از ChatGPT

1⃣جنسن هوانگ مدیر عامل شرکت انویدیا (چهارمین شرکت باارزش جهان) می‌گوید با استفاده از هوش مصنوعی هر کسی می‌تواند یک برنامه‌نویس باشد [+].

2⃣به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، شرکت‌ها و کارخانه‌های بسیاری در سراسر آمریکا با به‌کارگیری ربات‌ها و استفاده از هوش مصنوعی در کنار آموزش کارگران برای کار با فناوری‌های پیشرفته موجب افزایش بهره‌وری در کار خود شده و هزینه تولید را کاهش داده‌اند [+].

3⃣در ویدیوی بالا حلقه‌های علی با نظر ChatGPT و استفاده از Vensim رسم شده‌اند.

Music: Hanss Zimmer, Interstellar
.
@systemdiary

♨️گربه های دوست داشتنی ولگرد و سیاستمدار خوش نیت تباهکار

1️⃣«قلندران چهارپا» كتابی است كه رد پای گربه‌ها را در شعر، داستان، نقاشی، سياست، مذهب، طب، سينما و علم دنبال كرده است. در این کتاب آمده است که آلبرت اينشتين يكی از شرط‌هایش برای ادامه‌دادن زندگي با همسرش اين بود كه وقتی مشغول كار علمی است زنش به هيچ وجه نبايد با او صحبت كند. با این حال در حين كار هميشه چند گربۀ كوچك و بزرگ در دفترش حضور داشتند و اينشتين با شور و شوق مراقب آن‌ها بود. در خصوص علاقه پیامبر اسلام به گربه نیز از امیر مومنان روایت شده است که "پيامبر وضو می‌گرفت كه گربه‌ای نزد او آمد. پيامبر دانست آن حيوان تشنه است. ظرف آب را به سوي او برد و گربه از آب نوشيد سپس پيامبر از همان آب وضو گرفت"[+]. گربه ‏ها دوست داشتنی ‏اند. به همین دلیل غذا دادن به گربه ‏های خیابانی به طور غریزی کار درستی به نظر می‏رسد (تصویر شماره 1).

2️⃣استرمن در کتاب مشهور خود "پویایی شناسی کسب و کار" برای توضیح حلقه ‏های علی خودفزاینده و تعادلی مثال مرغ و تخم ‏مرغ را آورده است. او به سادگی می ‏گوید که مرغهای بیشتر تخم مرغهای بیشتری خواهند گذاشت و در نتیجه در یک حلقه مثبت جوجه های بیشتر و مرغهای بیشتری را خواهیم داشت. اما تعداد بیشتر مرغها تصادفات جاده ای مرغها را نیز افزایش می دهد و این حلقه منفی جمعیت مرغها را تعدیل می کند (تصویر شماره 2).

3️⃣یکی از مشکلات غذا دادن به گربه ‏های دوست داشتنی ولگرد این است که باعث افزایش جمعیت آنها می شود. هرچه بیشتر تغذیه شوند، سریعتر تکثیر می شوند. برآوردها نشان می دهد که یک گربه ماده بالغ و بچه گربه های بعدی می توانند تا 420000 گربه در 7 سال تولید کنند. این بدان معنی است که شما مشکل را تشدید می کنید و گربه های وحشی بیشتری ایجاد می کنید که نیاز به مراقبت دارند [+]. علاوه بر این غذا دادن ترس گربه ‏ها از انسان را کمتر می کند و آنها فاصله خود را با انسانها کمتر می‏کنند که این خود باعث افزایش خطراتی همچون انتقال بیماری‏ها و تصادفات جاده ای می شود (تصویر شماره 3).

✅اگر از دیدن گربه های له شده در اثر تصادف در کف خیابانهای شهر آزرده می ‏شوید بدانید و آگاه باشید که سیاستمدار خوش ‏نیت تباهکار از رگ گردن به شما نزدیک‏تر است.

⬅️تصاویر 1 و 3 با هوش مصنوعی Copilot مایکروسافت تولید شده اند.

فرزاد دهقانیان
۱۷ اسفند ۱۴۰۲

.
@systemdiary

♨️مغالطه اسکاتلندی واقعی و نخبگان وطن ‏دوست

1️⃣ (1) آقای الف: اسکاتلندی‌ها جنایت نمی‌کنند.
(2) آقای ب: اما من یک اسکاتلندی را می‌شناسم که مرتکب جنایت شده‌است.
(3) آقای الف: خوب، اسکاتلندی‌های واقعی جنایت نمی‌کنند.
در این مثال آقای الف با وجود مثال نقض ۲، ادعای ۱ را پس نمی‌گیرد و در عوض با تغییر واژگان ادعای ۳ را مطرح می‌سازد. اما گروه موسوم به «اسکاتلندی‌های واقعی» یک گروه مبهم است که درباره اعضای آن بین دو طرف توافق وجود ندارد. چنین به نظر می‌رسد که آقای الف یک ویژگی گروه ادعایی اسکاتلندی‌های واقعی را این می‌داند که اعضای آن جنایت نمی‌کنند. در این‌صورت جمله ۳ معادل جمله زیر خواهد شد:
"اسکاتلندی‌هایی که جنایت نمی‌کنند، جنایت نمی‌کنند". که بدیهی است و چیزی به دانسته‌ها نخواهد افزود. این مثالی برای مغالطه اسکاتلندی واقعی است [+].


2️⃣آقاي رئیسی رييس جمهور محترم، در مراسم روز دانشجو در دانشگاه شهید بهشتی گفت:

یکی از شاخص‌های نخبگی را وطن دوستی می‌دانم. نخبگی اجازه می‌دهد که خدمت به کشور را رها کنید و به این بهانه که فلان جا مقداری بیشتر به من پول می‌دهد پس به آنجا بروم؟

او: نخبگان مهاجرت نمي كنند.
من: اما من نخبگان زيادي را مي شناسم كه مهاجرت كرده اند.
او: نخبگان واقعي (كه وطن دوست هستند)، مهاجرت نمي كنند.
من: ولي اين جمله شما معادل اين خواهد بود: نخبگاني كه مهاجرت نمي كنند، مهاجرت نمي كنند.
او: به شما ناهار دادند؟
من: نه هنوز.

3️⃣خانه‌‌‌اولی‌‌‌ها برای خرید یک واحد مسکونی 100 مترمربعی در کشور باید 74 سال یعنی معادل یک عمر (بر اساس شاخص امید به زندگی در کشور) منتظر بمانند. نرخ متعارف دنیا بر اساس استاندارد تعریف‌شده از سوی UN-Habitat (دفتر اسکان بشر ملل متحد)، حدود 10 سال اعلام شده است. در تهران طول دوره انتظار برای خرید مسکن با پس‌‌‌انداز 15 درصدی درآمد، در سال 1401، به بیش از یک قرن یعنی 112 سال رسیده است [+].

✅وطن يعني خانه، يعني جايي كه بتوان خانه اي داشت و زندگي كرد. نخبگان وطن را دوست دارند، وطن هم بايد آنها را دوست داشته باشد. ارتباط صميمانه با اعداد و ارقام، به اندازه نان شب واجب است.

فرزاد دهقانيان
18 اسفند 1402
.
@systemdiary

Birth rate, crude (per 1,000 people)

♨️يادگيري هاي سيستمي: مواجهه نيكلاي چائوشسكو با زنان

1️⃣برنامه ممنوعيت سقط جنين چائوشسكو در سال 1966 براي رسيدن به يكي از اهداف اصلي او يعني رشد سريع روماني از طريق رشد جمعيتش طراحي شده بود. ماموران دولت كه به طنز پليس قاعدگي ناميده مي شدند به طور منظم در محل كار زنان حاضر مي شدند و از آنان آزمايشهاي حاملگي مي گرفتند. اگر زني از دادن آزمايش امتناع مي كرد بايد ماليات امتناع از بچه داري مي پرداخت.

برنامه چائوشسكو نتيجه داد. پس از يك سال از آغاز ممنوعيت سقط جنين، ميزان زاد و ولد رومانيايي‏ها دو برابر شد (تصوير 1). اين بچه ها در كشوري به دنيا مي آمدند كه زندگي در آن فلاكت بار بود مگر كساني كه به اطرافيان چائوشسكو و يا روساي حزب كمونيست وابسته بودند.

در دسامبر 1989 هزاران نفر كه بسياري از آنها جوانان و دانشجويان دانشگاه بودند، به خيابان هاي تي ميشوئارا ريختند تا عليه رژيم تظاهرات كنند. يكي از رهبران مخالفان كه استاد چهل و يك ساله دانشگاه بود تعريف مي كرد كه دختر سيزده ساله اش اصرار داشت تا او علي رغم ترسش به تظاهرات كنندگان بپيوندد. او گفت:

نكته بسيار جالب اين است كه ما از فرزندانمان ياد گرفتيم كه نترسيم. بيشتر آنها سيزده تا بيست ساله بودند.

چائوشسكو و همسرش النا سعي كردند كه با يك ميليارد دلار از كشور فرار كنند اما دستگير و پس از محاكمه اي ساده، در روز كريسمس تيرباران شدند [+].

در ميان همه رهبران كمونيست كه پس از سقوط اتحاد جماهير شوروي بركنار شدند، فقط نيكلاي چائوشسكو با مرگي دردناك مواجه شد. نبايد از اين نكته غفلت كرد كه بركناري او بيش تر توسط همان جواناني صورت گرفت كه اگر برنامه ممنوعيت سقط جنين او نبود اصلا به دنيا نيامده بودند.

⬅️از كتاب اقتصاد ناهنجاري هاي پنهان اجتماعي، استيون لويت و استيون دابنر

2️⃣در سيستم هاي پيچيده معمولا فاصله زماني و مكاني زيادي بين علت و معلول وجود دارد و اين خود يك مانع اصلي براي يادگيري است. براي اجتناب از اين مانع در پويايي شناسي سيستمها، بايد حدود ذهن خود را گسترش دهيم و نسبت به بازخوردهايي كه نتيجه تصميماتمان هستند، آگاهي بيشتري كسب كنيم.

3️⃣از لحاظ فرم، پليس حجاب ايران شبيه پليس قاعدگي روماني است و ايده برداشت سه ميليوني از حساب بي حجابان نيز شبيه همان ماليات امتناع از بارداري است.

✅دكتر مسعود نيلي در اين ويديو [+] مي گويد دولت در ايران در طول سالهاي بعد انقلاب، قراردادي نانوشته با جامعه داشته است. دولت در ازاي ايجاد رفاه یارانه ای از طریق نفت ( انرژی ارزان و ارز با قيمت پايين) درخواستهاي فرهنگي خود را به جامعه تحميل كرده است. اما دولت هم اكنون بدون درآمد نفت و فقير شده است و توان ايجاد رفاه يارانه اي را ندارد در عين حال نمي خواهد دست از تحميل استاندارهاي فرهنگي خود به جامعه بردارد. جامعه هم كه مي بيند دولت به همان قرارداد نانوشته خود نيز متعهد نيست، به مقابله با درخواستهای فرهنگی او برخواسته است.
✅حوادثي نظير حادثه درمانگاه قم هم رخدادهايي هستند كه بايد در چنين كلان تصويري ارزيابي شوند. مطابق يك نگاه جامع سيستمي، نگاه‌هاي جامعه شناسانه كه صرفا به بحث حريم شخصي، امر به معروف و نهي از منكر و جايگاه نهاد روحانيت و غيره مي پردازند در كنار نگاه اقتصادي مي توانند تصويري دقيق تر از وضعيت را ايجاد كنند.

فرزاد دهقانيان
21 اسفند 1402

.
@systemdiary

♨️پاسخ نهایی به یک سوال تکراری: علم بهتر است یا ثروت؟

1⃣ثروتمند و اشراف در طول تاریخ همیشه گمان می‌کردند که توانایی‌های برتری از دیگران دارند و به این دلیل بود که ابزارهای کنترل را در دست داشته‌اند. تا جایی که ما می‌توانیم بگوییم حقیقت چنین نبوده است. یک دوک معمولی با استعدادتر از یک رعیت معمولی نبود - او برتری خود را مدیون تبعیض قانونی و اقتصادی بود.
در حالی که در سال ۲۱۰۰ ثروتمند می‌تواند واقعاً با استعدادتر، خلاق‌تر و هوشمندتر از زاغه‌نشین باشد. وقتی میان ثروتمند و فقیر یک شکاف واقعی در قابلیت ها سر باز کند، دیگر هموار ساختن آن شکاف تقریباً غیر ممکن خواهد بود.
اگر ثروتمند از توانایی های برتر خود برای افزایش ثروتش استفاده کند و اگر بتواند با پول بیشتر بدن و مغز تحول یافته بخرد این شکاف به مرور زمان بیشتر و بیشتر خواهد شد. آن یک درصد ثروتمند سال ۲۱۰۰ ممکن است نه تنها ثروتمندترین باشد، بلکه همچنین می تواند زیباترین، خلاق‌ترین و سالم‌ترین در دنیا باشد.

زیست‌مهندسی همراه با ظهور هوش مصنوعی، ممکن است منجر به تفکیک بشر به طبقه ای از ابرانسانها و طبقه‌ای از توده‌های بی مصرف، مرکب از انسانهای خردمند شود.

📓 از کتاب ۲۱ درس برای قرن ۲۱، یووال نوح هراری

2⃣در سال ۲۰۲۴ یک انسان معمولی از باب تفریح ذات می‌تواند با استفاده از هوش مصنوعی Copilot شرکت مایکروسافت، به سادگی دو آهنگ در دو ژانر مختلف در ستایش پروفسور فارستر و با نام بردن از کانال تلگرامی System Diary بسازد (اینجا را ببینید).

3⃣با ظهور هوش مصنوعی در کنار زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی) دیگر با قاطعیت می‌توان گفت با داشتن ثروت، علم با کیفیت، کمیت و سرعت بالاتر در اختیار شما خواهد بود. اگر یک نسل از یک خانواده ثروتمند باشند، علم و ثروت در آن خانواده جاودانه خواهد شد. هر چند که احتمالا نهاد خانواده نیز تعریف جدیدی خواهد یافت.

✅ به قول هراری ممکن است در آینده اغلب مردم نه تنها از استثمار، بلکه چیزی بسیار بدتر از استثمار، یعنی بی‌ربط بودن و غیرضروری بودن رنج ببرند.

فرزاد دهقانیان
۲۳ اسفند ۱۴۰۲
.
@systemdiary

🟢معمای مونتی‌هال و سیستم ۲ فکر کردن

1⃣انسانها بر مبنای دو سیستم فکر کردن تصمیم می‌گیرند. سیستم 1 فکر کردن ناظر بر نظام شهودی ماست که نوعا سریع، خودکار، بدون زحمت، پوشیده و همراه با احساسات است. ما در بیشتر تصمیم گیری های زندگی خود از سیستم 1 فکر کردن استفاده می‌کنیم. در مقابل سیستم 2 ناظر بر شیوه استدلالی است که کندتر، آگاهانه، پرزحمت، آشکار و منطقی است. بسیاری از انسانها اعتماد زیادی به شهود خود یا همان سیستم 1 فکر کردن دارند.

2⃣بازی مونتی‌هال یک مسابقه تلویزیونی بود که در آن مجری از شرکت کنندگان می‌خواست یکی از سه در را انتخاب کنند و همه می‌دانستند که یکی از سه در به یک جایزه بزرگ باز می‌شود و دو در دیگر به جوایزی کوچک و ناچیز منتهی می‌شوند. وقتی یک شرکت کننده‌ای یک در را انتخاب می‌کرد، مجری یکی از دو در دیگر را که خالی بود باز می‌کرد و به شرکت‌کنندگان پیشنهاد می‌کرد دری را که انتخاب کرده است با در باقی مانده عوض کند. تحلیل غلط اما رایج موجود این است که وقتی یک در خالی باز شد، احتمال موفقیت میان دو در باقی مانده 50-50 است. اغلب شرکت‌کنندگان ترجیح می‌دادند همان دری را که قبلا انتخاب کرده بودند حفظ کنند.

(از کتاب مدیران و چالشهای تصمیم گیری)

3⃣تجربه تدریس من در دانشگاه نشان می‌دهد که دانشجویان در مواجهه با بازی مونتی‌هال اغلب بر اساس همان سیستم 1 فکر کردن، تصور می‌کنند که عوض کردن در، شانس برنده شدن را تغییر نمی‌دهد. حتی بعد از اینکه با استفاده از تئوری احتمالات (اینجا را ببینید) توضیح می‌دهم که عوض کردن در شانس برنده شدن را دو برابر می‌کند باز هم عده‌ای مقاومت می‌کنند. یکی از دانشجویانم بر اساس سیستم ۲، برای اطمینان بیشتر با یک کد ساده در پایتون نشان داد که بعد از ده میلیون بار بازی کسی که در را عوض کرده است 66.7 درصد اوقات برنده شده است. فرض این است که جایزه به صورت یکنواخت بین ۳ در توزیع می‌شود.

✅آهنگ پرشتاب زندگی مدیریتی نشان می‌دهد که مدیران اغلب بر سیستم ۱ فکر کردن متکی هستند. بازی مونتی‌هال نشان می‌دهد که الگوریتم‌ها و هوش مصنوعی چگونه به سادگی می‌توانند نسبت به انسان تصمیمات عاقلانه‌تری بگیرند.

Ⓜ️آقای مونتی هال (Monty Hall) در برنامه Let's make a deal هیچ‌وقت پیشنهاد تعویض در نمی‌داد [در اینجا داستان این معما را خودش توضیح می‌دهد]. این معما صرفا بر اساس شباهت به برنامه او طرح شده است. برشی از یک برنامه او را که نشان می‌دهد که یک شرکت‌کننده، چگونه برنده یک کادیلاک می‌شود، می‌توانید اینجا ببینید.

فرزاد دهقانیان
۲۶ اسفند ۱۴۰۲
.
@systemdiary

🔴رویکرد سیستمی در مواجهه با صدیقی‌لیکس

1️⃣زمینی به ارزش تقریبی ۱۰۰۰ میلیارد تومان به شرکتی متعلق به آقای صدیقی و پسران منتقل شده است [+]. در افشاگری دیگر مشخص شده است که مبلغ یک میلیارد تومان اجاره ماهانه یک هتل نیز به حساب شخصی افراد فوق‌الذکر واریز شده است [+]. این ارقام برای جامعه‌ای با حداقل حقوق ۷ میلیونی زجرآور، ناامیدکننده و خشم آفرین است. گروهی با تمسخر و فوروارد کردن جوک‌ در این خصوص [از خوبها] خود را تسکین می‌دهند. جنگ قدرت و تسویه حساب گروههای سیاسی را دلیل افشای چنین فسادهایی می‌دانند و شاید بر این اساس خواندن این دو بیت از سعدی کمی آرام‌بخش باشد:

سپاس دار خدای لطیف دانا را
که لطف کرد و به هم برگماشت اعدا را

همیشه باد خصومت جهود و ترسا را
که مرگ هر دو طرف تهنیت بود ما را

2️⃣تفکر سیستمی به ما کمک می‌کند که دلیل فساد را در ساختار و فرایندهای سیستم جستجو کنیم. در مورد فساد چای دبش آقای دکتر فاضلی با راه‌اندازی کارزاری درخواست شفاف‌سازی فرایندهای سیاسی و اداری منجر به فساد چای دبش را داشت.

خواسته روشن این کارزار ارائه گزارشی دقیق و قانع‌کننده درباره فرایندهای اداری و سیاسی منجر به تخصیص چند میلیارد دلار به واردات چای است. بدون گزارش دقیق از فرایند بروز فساد، مجازات کردن هیچ دردی دوا نمی‌کند.

در خصوص فساد صدیقی و شرکا نیز جامعه مدنی باید درخواست مشابهی را داشته باشد. همچنین فشار افکار عمومی باید به سمت پیشبرد طرح‌هایی همچون کاداستر [+] برای جلوگیری از زمین‌خواری و رفع دعاوی حقوقی و کیفری ملکی مردم هدایت شود.

3️⃣اگر همچنان مشکل را افراد و دین و آخوند، و نه ساختار و سیستم می‌دانید به عنوان یک نمونه، داستان هژبر یزدانی را مرور کنید:

"هژبر یزدانی کسی بود که از گله‌داری، در مدت کوتاهی با حمایت بهائیان و دربار، به یکی از امپراتورهای اقتصاد ایران در دوران پهلوی دوم تبدیل شد. هژبر توانسته بود با رشوه دادن به مدیران بانک، پرداخت چک‌هایش را به تعویق بیندازد و با استفاده از چک‌های فاقد موجودی ولی برگشت‌نخورده سهام بانک‌های مختلف را بخرد. رئیس بانک مرکزی وقت، حسنعلی مهران، متوجه این مسئله شد و آن را با نخست‌وزیر وقت، امیرعباس هویدا در میان گذاشت. هویدا از هژبر خواست تا سامانهٔ بانکی را به حال خود واگذارد و در عوض در بازار گوشت سرمایه‌گذاری کند. چندی پس از این ملاقات، رئیس بانک مرکزی نامه‌ای شدیداللحن از دادگستری دریافت کرد که چرا برای کارآفرین زحمت‌کشی همچون هژبر یزدانی دردسر ایجاد می‌کند. هژبر پس از این نامهٔ حمایت‌آمیز به دفتر هویدا رفت و به مسئول دفترش گفت «به رئیست بگو من بانک را خریدم!»."

فرزاد دهقانیان
١٤٠٢/١٢/٢٨
.
@systemdiary