نگاه انتقادی به مفهوم آب مجازی از منظر اقتصاد بین‌الملل

در جلسه‌ای که حدودا یک ساعت دیگر تشکیل می‌شود در مورد این صحبت می‌کنم که آیا تجارت آب مجازی (Virtual Water) نهایتا منجر به برابری به‌تر آب بین کشورها می‌شود و روشی برای غلبه بر معضل کم‌آبی در برخی مناطق و مصرف برابرتر آب در دنیا است؟ (این ادعا، ایده محوری مفهوم آب مجازی است که توسط آقای Allen در حوالی سال ۲۰۰۰ صورت‌بندی شد.)

بر اساس برخی مقالات خودمان و مقالات متعددی از دیگر پژوهش‌گران، سعی می‌کنیم نشان بدهیم که در عمل تجارت آب مجازی ممکن است به بدتر شدن شرایط منابع آب و مصرف آب در برخی کشورها منجر شود! این نتیجه، خلاف ادعای اولیه نظریه آب مجازی است.

محور اصلی استدلال‌های ما حول مواردی از این نوع است:

۱) بر اساس مدل هکشر-اولین (HO) در تجارت بین‌الملل، عامل تعیین‌کننده صادرات، «بهره‌مندی نسبی» یک کشور از منابع مختلف است. اگر کشورهای دارای محدودیت آب، دچار فقر شدیدتر سرمایه انسانی و فیزیکی باشند، همین مدل پیش‌بینی می‌کند که این کشورها به نوعی «مزیت نسبی» برای صادرات محصولات آب‌بر دارد و اتفاقا به سمت صادرات آب پیش می‌رود. ما در مقاله‌مان با نتایج نظری و شواهد امپریکال، همین موضوع را تایید می‌کنیم که صادرکنندگان آب کشورهای فقیر هستند و نه لزوما کشورهای پر‌آبی مثل زلاندنو و کانادا!

۲) کشورهای فقیرتر دارای ساختار نهادی ضعیف‌تر (مثلا در تعریف حق مالکیت، قیمت‌گذاری آب و علامت درست برای کم‌یابی نسبی آب) هستند. بازتر شدن تجارت، محتمل است که به تخریب منابع آب محدود (مثلا آب زیرزمینی) در این کشورها منجر شود!

۳) ساختار منابع آبی کشورها با هم فرق دارد: برخی کشورها موهبت بزرگی از «اب سبز» (رطوبت خاک برای تولید کشاورزی) دارند، برخی کشورها منابع بزرگی از «آب‌های آبی» سطحی و تجدیدپذیر (رودخانه) و برخی دیگر منابع «آب‌های آبی» زیرزمینی و پایان‌پذیر. تجارت محصولات آب-بر پیامدهای متفاوتی برای محیط‌زیست و پایداری منابع آب در این سه نوع کشور خواهد داشت و این تفاوت‌ها باید در مدل‌های تجارت بین‌الملل منعکس شود. تا جایی که بنده اطلاع دارم چنین مدلی در ادبیات وجود ندارد.

متاسفانه پیامدهای هر سه نکته در مورد ایران ما صادق است و آمارهای جهانی هم دقیقا موید همان شهودی است که مردم در زندگی روزمره و اخبار و مشاهدات خود دارند: ایران نهایتا یک صادرکننده خالص آب (نفهته در محصولات) است و عمده آبی که صادر می‌شود از منابع «آب آبی» (Blue Water) تحت فشار و پایان‌پذیر است.

اقتصاد تجارت بین‌المللی و منطقه‌ای آب مجازی و رابطه آن با موضوعاتی مثل فناوری تولید، نوع اقلیم، سیاست‌های تجاری، سیاست‌های محیط‌زیست و ... از آن حوزه‌های بسیار جذاب است که هنوز جای کار فراوان دارد.

تماس با نویسنده @hamed_ghoddusi
@hamedghoddusi

#معرفی
#environment


مقاله آقای حامد قدوسی در این رابطه:

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3166874

ورود به جلسه:

https://meeting.atu.ac.ir/ch/eee



@trade_notes

#معرفی
#tradepolicy


یک مقاله خوب برای آغاز پژوهش در حوزه سیاست‌گذاری تجاری، مقاله مرور ادبیات سال ۲۰۲۱ نوشته Lorenzo Caliendo است:

https://www.nber.org/papers/w29051
-------------

برای اطلاع از تازه‌های نشر و مقالات در حال تکمیل اقتصادی، می‌توانید عضو خبرنامه موسسه NBER شوید:

https://www.nber.org/subscribe

برای اطلاع از دیگر فرصت‌های حوزه اقتصاد در فضای بین‌المللی، می‌توانید #EconTwitter را در توییتر دنبال کنید:

https://twitter.com/search?q=%23EconTwitter&src=typeahead_click



٬@trade_notes

مدرسه تابستانی UNCTAD و YSI

✅ UNCTAD YSI Summer School: Globalization & Development Strategies

#SummerSchool

▫️The 4th UNCTAD YSI Summer School celebrates the approach and legacy of UNCTAD's annual Trade and Development Report (TDR). The school will bring together UNCTAD experts, academics, diplomats, and young scholars from across the globe for lively and stimulating intellectual debates.

برای دریافت گواهی شرکت در مدرسه:
To receive certification that you have attended the school, you will need to attend at least 4 full days of programming (including follow up discussions) as well as the opening and keynote addresses. Please use the same email address when registering for each day's events.

📆August 1-7, 2021
۱۰ تا ۱۶ مرداد ۱۴۰۰

👉🏼Full Program and Registration


@nudgeunit

#data


بانک داده زنجیره تامین جهانی Eora حاوی داده تجارت ۱۹۰ کشور در ۲۶ بخش طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ است:

https://www.worldmrio.com/



@trade_notes

#معرفی


فهرست موضوعی فایل‌های صوتی پادکست TradeTalks:

https://www.tradetalkspodcast.com/wp-content/uploads/2021/07/Trade-Talks-Catalog.pdf
----

#ایده


برای معلم‌ها: خوب می‌شود اگر بتوانید از این منبع در کلاس‌های درس خود به‌عنوان مرجع درسی استفاده کنید.

برای دانش‌جویان: خوب می‌شود اگر این منبع را برای تدریس به اساتید خود معرفی کنید.



@trade_notes

📣گزارش کسب و کارهای کوچک و متوسط منتشر شد.«آن سوی بحران»

🔸این گزارش که اولین نسخه از سلسله گزارش های کسب و کارهای کوچک و متوسط است.

🔸به همت «مدرسه کسب و کار تکاپو، اتاق بازرگانی تهران، شرکت تجربه شاپرک آبی،معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق توسعه تکنولوژی تهیه گردیده است.

✅آنچه در این گزارش میخوانیم:

🔹میزان آمادگی کسب و کارهای ایران برای پاسخ به بحران
🔹فرایند گذر از بحران
🔹مسیر بهینه گذر از بحران
🔹مطالعه گزارش از

https://smesurvey.ir

#مدیریت #کسبوکار #استارتاپ #بحران

💠@TCAPUSchool

#معرفی


مقالات در حال تکمیل صندوق جهانی پول حول موضوع تجارت خارجی:

https://www.imf.org/en/Publications/Publications-By-Subject?subject=International%20trade


برای ثبت‌نام در خبرنامه هفتگی، گزینه IMF Working Papers را در این صفحه انتخاب کنید:

https://www.imf.org/en/email-subnoscription/series-selection



@trade_notes

#معرفی


خوب است اگر دانشجویان اقتصاد بتوانند در این دوره شرکت کنند.

پیوند برای ثبت‌نام:

https://evand.com/events/iajcc140010

------

اطلاع از برنامه‌های آتی مرکز منطقه‌ای داوری تهران:

https://www.linkedin.com/company/tehran-regional-arbitration-centre-trac-/



@trade_notes

#ایده


دیروز داشتم با یکی از فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی حقوق دانشگاه شهید بهشتی که به حوزه تجارت بین‌الملل علاقه‌مند است، صحبت می‌کردم. برگشت گفت که در دروس‌شان تنها درمورد نحوه عقد قرارداد تجاری و مانند آن می‌خوانند و هیچ اشاره‌ای به شیوه سیاست‌گذاری تجاری نمی‌شود.

از طرفی، در دانشکده‌های اقتصاد هم میزان تدریس در حوزه تجارت کم است و آن‌چه که هست، تنها محدود به مبانی نظری مقدماتی این حوزه است.

سوالی که برایمان در آن مکالمه پیش آمد این بود که پس کجا باید این حوزه سیاست تجاری یا استراتژی تجاری آموخته/تدریس شود؟

به‌نظرم جایی خالی برای آموزش در این حوزه در آموزش عالی وجود دارد. شاید دوره‌های کوتاه‌مدت بتوانند شروع خوبی باشند.

درخواست:

این مطلب را با دانشگاه محل تحصیل خود در میان بگذارید و اگر می‌توانید برای طراحی دوره یا اجرای آن کمک کنید، آن را دریغ نکنید.


-----

برای تدریس این حوزه، می‌توان از دانشگاه‌هایی چون دانشگاه ژنو و موسسه تجارت جهانی برن ایده گرفت:

پیوند به صفحات دانشگاه ژنو:

https://internationaltrading.unige.ch/index.php/general-information/the-university-of-geneva

https://www.unige.ch/gsem/en/programs/masters/commodity-trading/

پیوند به موسسه تجارت جهانی برن:

https://www.wti.org/


@trade_notes

#data



بانک داده قراردادهای تجاری ترجیحی بین کشورها در حدفاصل سال‌های ۱۹۵۸ تا ۲۰۱۵:


https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/700771487791538589/horizontal-depth-a-new-database-on-the-content-of-preferential-trade-agreements

لیست مقالات و کتاب‌هایی که از این بانک داده استفاده کرده‌اند:

https://scholar.google.com/scholar?cites=7845238393478034228&as_sdt=800005&sciodt=0,15&hl=en
------------

درمورد قراردادهای تجاری ترجیحی (خوب است یک نفر ترجمه فارسی صفحه را تهیه کند):

https://en.wikipedia.org/wiki/Preferential_trading_area



@trade_notes

نظرات مخاطبان پادکست دغدغه ایران (قسمت دوم)
جنسیت و تحصیلات شنوندگان پادکست

✅ پرسشنامه‌ای به مدت یک ماه برای نظرخواهی از مخاطبان #پادکست_دغدغه_ایران در دسترس ایشان قرار گرفت. تعداد ۱۲۰۰ نفر از مخاطبان به این پرسشنامه پاسخ گفتند. نتایج این نظرخواهی در چند قسمت با مخاطبان به اشتراک گذاشته می‌شود.

قسمت دوم: میزان تحصیلات مخاطبان پادکست

🔹 ۸۵.۵ درصد شنوندگان پادکست مرد و ۱۴.۵ درصد زن هستند.

🔹 ۹۳.۲ درصد شنوندگان پادکست دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر هستند.

🔹 ۶۱ درصد پادکست دارای تحصیلات فوق‌لیسانس و بالاتر هستند.

⭕️ بسیار علاقمندیم که زنان بیشتری شنونده #پادکست_دغدغه_ایران باشند.

⭕️ بسیار علاقمندیم که درصد بیشتری از شنوندگان ما از گروه‌های تحصیلی پایین‌تر از لیسانس باشند.

🤔 ایده شما برای افزایش شنوندگان زن و گروه‌های تحصیلی پایین‌تر از لیسانس چیست؟

حمایت از پادکست دغدغه ایران

شنیدن روی کست‌باکس

شنیدن روی شنوتو

شنیدن روی گوگل پادکست

@dirancast

در این رابطه باید بگم که زنان عضو در کانال تجارت هم در اقلیت هستند.

#ایده
#environment



درمورد نقش بخش روابط عمومی سازمان‌ها در کمک به حل مسایل حوزه توسعه:


چند وقت پیش دوستی فعال در حوزه مدیریت دسترسی به آب‌‌های زیرزمینی، داشت از تجربه کاری‌اش در این‌جا می‌گفت: این که به‌عنوان پژوهشگر، وظیفه رصد کردن و تهیه گزارش از سطح آ‌ب‌های زیرزمینی و الگوی تغییر آن را در روزهای مختلف سال و ساعات مختلف روز برعهده دارد.

نتیجه این گزارش‌ها به‌همراه پیشنهاد برای حل مسایل، در اختیار روابط عمومی سازمان قرار می‌گیرد. سپس بخش روابط عمومی، این برنامه‌ را در قالب مراجعه به شهروندان و شیوه‌های مختلف آموزش عمومی، در اختیار جامعه قرار می‌دهد.

مثال ایشان این بود که پیش‌تر متوجه شده‌بودند که هر آخر هفته حدود ساعت چهار بعد از ظهر، سطح آب های زیرزمینی به شدت کاهش می‌یابد. در تحقیق خود متوجه شده بودند که این زمانی است که شهروندان عموما برای آبیاری محوطه سبز محل زندگی خود استفاده می‌کنند. بعد از ارائه گزارش به روابط عمومی، برنامه‌ای برای تقسیم روزهای آبیاری در طول هفته در شهروندان در مناطق مختلف داده‌شده تا تنش بر منابع آب زیرزمینی تقسیم شود. به این ترتیب، مساله کاهش ناگهانی سطح آب زیرزمینی در بازه‌های منظم را رفع کرده‌بودند.

صحبت ایشان این بود که در ایران کارهای پژوهشی بسیار خوبی در همین رابطه انجام می‌شود، ولی حلقه گم‌شده، ارتباط بین حاصل کارها و اجرای نتایج آن‌هاست. #ایده ایشان این بود که بخش روابط عمومی سازمان‌ها می‌توانند با توجه به مهارت‌ها و امکاناتی که در حوزه ارتباط جمعی در اختیار دارند، به حل این مساله کمک کنند.

انجام چنین کاری نیازمند ارتباط نزدیک بین سازمان‌ها و دانشکده‌هایی است که در حوزه‌های مرتبط با فعالیت آن‌ها کار می‌کنند. مثال:

سازمان محیط زیست و دانشکده‌های محیط زیست و اقتصاد
وزارت بهداشت و دانشکده‌های سلامت و اقتصاد
سازمان آب‌وفاضلاب و دانشکده‌های مهندسی عمران و اقتصاد
سازمان تامین اجتماعی و دانشکده‌های علوم اجتماعی و اقتصاد
وزارت صنعت، معدن و تجارت و دانشکده‌های حقوق و اقتصاد
اتاق‌های بازرگانی و دانشکده‌های حقوق و اقتصاد

درخواست:

اگر می‌توانید به برقراری یا تقویت این ارتباط‌ها کمک کنید، تلاش خود را بکنید و از دیگران هم کمک بگیرید.



@kennedy_notes

#ایده
#sypa


جدیدا متوجه شده‌ام که تعداد اساتید اقتصاد ایرانی در خارج از کشور که در حوزه تجارت کار می‌کنند، به‌نسبت بیشتر از دیگر حوزه‌هاست. این فرصتی است برای یادگیری از ایشان.

به نظرم کار خوبی که دانشجویان علاقه‌مند به این حوزه می‌توانند بکنند، این است که یک تصویر کلی از کارهای پژوهشی این اساتید تهیه کنند و ببینند آن افراد در حال چه کاری هستند. سپس با آن اساتید تماس بگیرند و از تجربه کاری‌شان در این حوزه بپرسند.

به این ترتیب، می‌توان بهتر درمورد نحوه ورود به حوزه تصمیم گرفت. چرا که مسیرهای متعددی برای کار در حوزه تجارت وجود دارد.

علاوه بر این، خوب می‌شود اگر بتوانید از آن اساتید به‌عنوان استاد مشاور/داور پایان‌نامه‌تان دعوت کنید.
----

نام برخی از اقتصاددانان حوزه تجارت را می‌توانید در این آدرس ببینید:

http://www-personal.umich.edu/~alandear/tree/INDEX.HTM



@trade_notes

#معرفی
#کتاب


در میانه خواندن فصل ششم این کتاب، با منشور اطلس یا Atlantic Charter آشنا شدم. دیدم که مقدمه ایجاد «موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت»، موسوم به «گات» یا GATT بوده‌است.

جالب است، چرا که در کتاب‌ها و مقالات اقتصادی، عموما تنها به ذکر این مطلب بسنده می‌شود که مثلا «گات امضا شد»، یا «اثر خاصی بر کشورهای امضاکننده داشت». ولی هرگر ندیدم اصلا گفته‌شود چرا و بعد از چه مقدمه‌ای امضا شده‌است.

درمورد موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (گات):

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA

درمورد منشور اطلس:

https://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_Charter



@trade_notes

#کتاب


یک کتاب خوب برای مطالعه درمورد انواع شیوه‌های رابطه بین دولت و کارآفرینان و اثر آن بر تجارت خارجی در کشورهای مختلف، کتاب سال ۲۰۰۹ نوشته William Baumol است.

ترجمه فارسی کتاب:

https://www.gisoom.com/book/1712968/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%B1%D8%B4%D8%AF-%D9%88-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C/

متن اصلی:

https://www.amazon.com/Good-Capitalism-Economics-Growth-Prosperity/dp/0300158327
------

دو راه برای پیدا کردن مطالب دیگر در این رابطه:

اول، مراجعه به انتهای صفحه در آدرس سایت آمازون،

دوم، بررسی مقالات و کتاب‌هایی که به این کتاب ارجاع داده‌اند:

https://scholar.google.com/scholar?cites=1460998863485582222&as_sdt=800005&sciodt=0,15&hl=en



@trade_notes

#گزارش


مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران، جدیدا شروع به تهیه و انتشار گزارش‌هایی تحت نام «پایش تحولات تجارت جهانی» کرده‌است. تاکنون حداقل پنج نسخه از این سلسله گزارش‌ها تهیه شده‌است.

دسترسی به گزارش‌ها:

https://research.chambertrust.ir/0725-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/072502-%D8%AA%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C/itemlist/user/782-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%82-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86.html



@trade_notes

#ایده
#data
#wto


تحلیل بانک داده شکایات تجاری نزد سازمان تجارت جهانی نشان میده که جهت شرکت در شکایات به‌عنوان کشور ناظر (third party)، الزاما نباید عضو در سازمان بود.

کشورهای چین، ویتنام، تایوان، پاناما و گرانادا، پیش از عضویت در این سازمان، در شکایات تجاری شرکت کرده‌اند.

آورده مهم این اقدام، امکان یادگیری از تجربه دیگر کشورها از نحوه تعامل در سازمان تجارت جهانی، با صرف هزینه کم است. به این ترتیب، پس از عضویت در سازمان، میزان آسیب ناشی از بی‌تجربگی در تعامل با دیگر کشورها، کاهش می‌یابد.

در جدول پیوست، اطلاعات دقیق‌تر درمورد تجربه پنج کشور یادشده، ارایه شده‌است.

ایران هم با وجود عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی، می تواند از چنین رویه‌ای برای یادگیری از تجربه دیگر کشورها استفاده کند. به این ترتیب درصورت عضویت در سازمان، با احتمال بیشتری بتواند موفق عمل‌ کند.


@trade_notes