از اونجایی که خیلی‌ها معتقدن کریسمس زمان عشق و محبت هست، خواستم بگم پژوهش‌های علمی یادآور می‌شن که بد نیست در بعضی موارد جانب احتیاط رو رعایت کنیم. چطور؟ از قرار در ایام کریسمس میزان شکستگی آلت تناسلی آقایان به شدت افزایش پیدا می‌کنه. یا دست کم در آلمان، که این مطالعه اونجا صورت گرفته، اینطور هست. اما دلیلش؟ گویا در این ایام زوجین روابط جنسی «دیوانه‌وار» دارن و خب گاهی این روابط کار دست آقایون میده! پژوهشگران آلمانی 3421 نفر رو که بین سال‌های 2005 تا 2021 دچار این عارضه شدن رو بررسی کردن و به این نتیجه رسیدن که بین کریسمس و افزایش میزان شکستگی آلت تناسلی آقایان همبستگی وجود داره.

مطالعۀ دیگه‌ای هم نشون میده که در هفتۀ اول سال نو میلادی، فروش قرص‌های ضدبارداری اضطراری شدیدا افزایش پیدا می‌کنه. با کنار گذاشتن این دو تحقیق (یکی در آلمان و دیگری در امریکا) به نظر میاد که در ایام تعطیلات کریسمس و سال نو نه تنها روابط جنسی عجیب و غریب بین زوجین حاکم میشه، بلکه این روابط محافظت نشده هم هست.

البته خوشبختانه ما در کشورمون دچار هیچ‌یک از این مشکلات نیستیم و از تمام مناسبت‌ها جان سالم به در می‌بریم.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

به تازگی مستند Sonic Sea محصول 2016 را تماشا کردم که در مورد تاثیرات آلودگی صوتی دریاها بر زندگی نهنگ‌هاست. برای نهنگ‌ها حس‌ شنوایی بیش از حس بینایی و بویایی از اهمیت برخوردار است. پیام‌های صوتی به نهنگ‌ها اجازه می‌دهد تا محل خوراک را به یکدیگر اطلاع داده و همدیگر را در فواصل طولانی ردیابی کنند. علاوه بر این، صدا از اهمیتی حیاتی در یافتن جفت و طراحی استراتژی‌های مناسب برای حمله یا گریز برخوردار است. حتی برخی نهنگ‌ها -همچون نهنگ‌ گوژپشت- صرفاً برای لذت آواز می‌خوانند.

با این حال، در چند سال اخیر این شبکۀ گسترده و ظریف از صداها مورد هجوم انسان‌ قرار گرفته است. امروزه عوامل اصلی آلودگی صوتی دریاها کشتی‌های باری غول پیکر، شرکت‌های نفتی و ارتش‌ها هستند. پروانه و موتور کشتی‌های باری هجم وسیعی صدا را به اقیانوس‌ها منتقل می‌کنند. به طور میانگین، در هر لحظه شصت هزار کشتی بر سطح دریاها در حرکت‌اند و تقریبا هیچ نقطه‌ای در اقیانوس نیست که از سر و صدای آنها در امان باشد. سکوهای نفتی برای ترسیم کف اقیانوس، در فواصل معین از بمب‌های هوایی (Air bombs) استفاده می‌کنند. و در نهایت نیروی نظامی بسیاری از کشورها برای جستجوی دشمن از سونار بهره می‌برند. تمام این موارد یعنی اقیانوس دیگر جای آرامی نیست.

تصور کنید چقدر دشوار خواهد بود اگر بخواهید در رستورانی شلوغ یا وسط کنسرت موسیقی با دوست خود صحبت کنید. البته ما انسان‌ها به راحتی می‌توانیم جای خلوت‌تری را برای گفتگو برگزینیم. اما نهنگ‌ها از چنین موهبتی برخوردار نیستند. تاثیرات سونار نیروهای نظامی و بمب‌های هوایی تا حدی مخرب است که به مغز و دستگاه‌ شنوایی نهنگ‌ها آسیب جدی وارد می‌کند و باعث می‌شود تا دست به خودکشی بزنند.

مستند Sonic Sea که برندۀ چندین جایزۀ معتبر است، نه تنها تصاویر زیبایی از نهنگ‌ها و دنیای رنگانگ صدای آنها را به نمایش می‌گذارد، بلکه از طریق مصاحبه با افراد گوناگون، تبیینی روشن و زنده از حیات نهنگ‌ها به دست می‌دهد. و در نهایت، برای کاهش سر و صدای ما انسان‌ها راه‌حل‌هایی عملی ارائه می‌کند.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

ُSonic Sea (2016)
📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

سال 2005 دیوید فاستر والاس در کالج کِنین اوهایو سخنرانی کرد که با این عبارات شروع می‌شد: «دو ماهی جوان شنا کنان میرفتن که برمیخورن به ماهی پیری که از روبرو میاد. ماهی پیر سری براشون تکون میده و میگه «صبح بخیر پسرا، آب چطوره؟». دو ماهی جوان به مسیرشون ادامه میدن تا اینکه بالاخره یکیشون برمیگرده به اون یکی میگه «آب دیگه چه کوفتیه؟».

این سخنرانی بعد‌ها به صورت جستار کوتاهی با عنوان This is Water منتشر شد. طی سال‌ها من بارها و بارها این سخنرانی را گوش کردم تا حدی که الان تمام سخنرانی را از بر هستم. به نظرم این سخنرانی/جستار یکی از ساده‌ترین و در عین حال عمیق‌ترین چیزهایی هست که می‌توان در کمتر از نیم ساعت شنید یا خواند. پیشنهاد می‌کنم حتما گوش کنید.

پ‌.‌ن 1: چند ترجمه از جستار والاس دیدم اما به نظرم هیچ‌کدام حق مطلب را ادا نکردند، اگر ترجمۀ خوبی سراغ دارید لطفا بگید.
پ.ن 2: والاس سه سال بعد از این سخنرانی خودکشی کرد.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

تا بحال برای‌تان سوال شده که چرا در شمارش تعداد تلفات یک حادثه، شمار زنان و کودکان را با تاکید بیشتری می‌گویند؟ مثلا گفته می‌شود «در حادثهٔ زلزله، فلان نفر جان خود را از دست دادند که در میان آنها بهمان عدد از زنان و کودکان بودند» یا «در حملهٔ هوایی فلان عدد کشته شدند که بهمان عدد را زنان و کودکان تشکیل می‌دادند». حتی در ارتش‌هایی که هر دو جنس در آن حضور دارند، ابراز تعداد تلفات زنان نظامی با واکنش شدیدتری مواجه می‌شود تا تعداد تلفات مردان. مگر جان زنان و مردان به یک اندازه مهم نیست؟ باید بگویم که خیر؛ از منظر تکاملی (و تاکید می‌کنم فقط از منظر تکاملی) نرها به اندازهٔ ماده‌ها مهم نیستند.

اما علت این نابرابری در کجاست؟ مهمترین عامل را می‌توان در مفهوم سرمایه‌گذاری والدین جست. در میان جانداران فرزندپرور و به ویژه در میان پستانداران و باز هم به شکل ویژه‌تر در میان نخستی‌سانان، بیشترین بار پرورش فرزند بر دوش ماده‌ها قرار دارد. در گونه‌هایی که بیشترین شباهت ژنتیکی را به ما دارند (مثل شامپانزه و گوریل)، سهم نرها در تولید زادگان، تنها محدود به فراهم آوردن اسپرم است. اما ماده‌ها علاوه بر تحمل دوران بارداری و شیردهی، اغلب نگهداری از نوزاد را تا رسیدن به سن بلوغ بر عهده می‌گیرند. این یعنی، برای تولید زادگان و انتقال ژن به نسل بعد، ماده‌ها باید چندین سال وقت و انرژی خود را صرف فرزندشان کنند در حالی که نرها تنها چند دقیقه (یا شاید چند ساعت) زمان می‌گذارند.

این عدم تقارن در سرمایه‌گذاری والدین، به نتایج بسیار متنوع و گوناگونی در رفتار جانوران منجر شده است که یکی از پیامدهای آن را می‌توان اینطور بیان کرد: از آنجایی که ماده‌ها بیش از نرها بر تولید زادگان سرمایه‌گذاری می‌کنند، آنچه عامل مهم‌تری در انتقال ژن از نسلی به نسل دیگر است، وجود ماده‌های بیشتر است. اجازه دهید برای روشن شدن موضوع مثالی بزنم. فرض کنید جمعیتی نخستی‌سان داریم که از ۲۰ نر و ۲۰ ماده بارور تشکیل شده ‌است. با فرض ثابت بودن بقیه موارد، اگر به هر دلیلی، ۱۵ نر از بین بروند، همچنان ۵ نر در اختیار داریم که می‌توانند با ۲۰ ماده جفت‌گیری کرده و به تولیدمثل ادامه دهند. در چنین شرایطی سرعت زاد و ولد و تنوع ژنتیکی جمعیت ما به شکلی خواهد بود که انتظار می‌رود این جمعیت باقی بماند. به عبارت دیگر، از دست رفتن ۷۵ درصد نرهای بارور، شانس بقاء و انتقال ژن‌ها به نسل بعد را از بین نمی‌برد. اما اگر ۷۵ درصد جمعیت ماده‌(یعنی ۱۵ مادهٔ بارور) را از دست بدهیم چه؟ در آنصورت، یعنی ۷۵ درصد نیرویی را از دست داده‌ایم که بیشترین سرمایه‌گذاری را بر زادگان انجام می‌دهد. در چنین شرایطی، زمان کافی برای انتقال موفقیت‌آمیز ژن به نسل بعد و بازسازی جمعیت وجود ندارد و چه بسا، جمعیت ما آرام‌آرام کاهش یافته و نهایتاً منقرض شود. البته این تمام ماجرا نیست و عوامل مهم دیگری (مثل اینکه در طبیعت تمام نرها شانس تولیدمثل ندارند اما تمام ماده‌ها دارند) نیز دخیل‌اند. با این حال، موارد دیگر اغلب تشدیدکننده سازوکاری است که تا اینجا توضیح دادیم.

ممکن است بگویید آنچه گفته شد در مورد جانوران است نه ما. اما همانطور که استاد وهاب‌زاده در پیشگفتار خود بر کتاب مقدمه‌ای بر اکولوژی رفتار آورده‌اند:

هربار که خواسته‌ایم دارویی را در مورد خویش تجویز کنیم، ابتدا به جانوران خورانده‌ایم، با قبول ضمنی این نکته که اثرش بر ما و آنان یکسان است؛ یعنی اینکه تن‌های ما از یک جنس مشترک و کارشان به هم شبیه است. اما پذیرش آن اشتراک در عرصۀ حس، درک و رفتار و تعمیم آن، از جانوران دیگر به انسان و بالعکس، تا این اواخر حتی در محافل علمی نیز مورد مخالفت بوده است چه رسد به پذیرش عامه.

تکامل بر رفتار ما همانطور اثر می‌گذارد که بر رفتار دیگر جانداران و بعضاً آنچه به عنوان «عواطف والای انسانی» می‌دانیم چیزی نیست جزء بیان مکانیزم‌های زیستی. یکی از تفاوت‌های اساسی گونه ما با دیگر نخستی‌سانان این است که مردهای گونه ما بسیار بیش از گوریل یا شامپانزه در پرورش فرزندان خود کمک می‌کنند (موضوعی که عامل اصلی گزینشی عمل کردن مردها در انتخاب همسر است) اما ما نیز همچون گونه‌های دیگر برای انتقال ژن، بیشتر نیازمند ماده‌ها/زنان هستیم تا نرها/مردان. این موضوع در طول تاریخ تکامل، بی‌آنکه خود آگاه باشیم، ذهن ما را به نحوی شکل داده که از دست دادن زنان را سنگین‌تر از دست‌دادن مردان می‌شماریم.

پی‌نوشت: به عنوان یک مرد با تمام مردانی که این نوشته را خواندند ابراز همدردی می‌کنم 🫠

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

✅ دانستن بعضی از مطالب زیست‌شناسی مثل خواندن کتاب‌های علمی-تخیلی هست، اما در واقع هیچ تخیلی در کار نیست!

اگر به موضوعی که در این ویدئو آمد علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنم این کتاب را مطالعه کنید:

📚 Nicklas Brendborg; Jellyfish Age Backwards: Nature's Secrets to Longevity. Little, Brown and Company, 2023.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

در ادامهٔ مطلب اخیر در مورد طول عمر جانداران، این پوستر طول عمر ۵۰ جانور را به تصویر کشیده است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

دوستان عزیز
آقای رابین دانبار به زودی در یک وبینار راجع به موضوع ارزشِ دوستی سخنرانی خواهند کرد. آقای دانبار یکی از روانشناسان تکاملی صاحب‌نظر هستند و کتاب‌ها و مقالات متعددی در این حوزه منتشر کرده‌اند. علاقه‌مندان می‌توانند به صورت رایگان در این وبینار شرکت کنند.

👨‍🏫 سخنران: رابین دانبار
❇️ موضوع: ارزشِ دوستی
📅 تاریخ: ۱۷ اسفند ۱۴۰۲
🕣 زمان: ۱۹:۳۰ به وقت ایران
🔗 لینک ثبت‌نام

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

خواندن بعضی کتاب‌ها آدم را می‌ترساند. این کتاب ۱۰۲۳ صفحه دارد که ۴۲۰ صفحه‌اش را یادداشت‌ها و منابع نویسنده تشکیل می‌دهد. تا اینجا که خوانده‌ام، نویسنده بارها و بارها به مواردی اشاره کرده و می‌گوید هنوز تبیین آن برایمان روشن نیست.

به نظرم اعتراف به ندانستن یا دستِ‌کم تردید نسبت به آنچه می‌دانیم شیرین‌ترین ثمرهٔ دانش است.

Russell H. Tuttle; Apes and Human Evolution. Cambridge, Harvard University Press, 2014

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

چرا اسم کانال «اشتباه میمون» است؟

در زبان فارسی «میمون» هم به معنای «خجسته»، «فرخنده» و «مبارک» است و هم نام نوعی جانور. در انتخاب اسم کانال، به هر دو معنا نظر داشتم.

نخست، میمون به معنای خجسته و فرخنده: می‌دانیم که مادهٔ خام تکامل، تنوع است. یعنی اینکه اعضا یک جمعیت کاملا مشابه یکدیگر نیستند و تفاوت‌هایی (ولو تفاوت‌های ناچیز) میان‌شان وجود دارد. از منظر ژنتیک علت این تفاوت‌ها، اشتباهاتی است که هنگام کُپی کردن ژن‌ها رخ می‌دهد. برخی از این اشتباهات اصلاح می‌شوند، برخی دیگر مهم نیستند، یعنی در بقا و تولیدمثل جاندار تاثیری ندارند. بعضی از آنها مهلک‌اند و به نابودی جاندار می‌انجامند. اما درصد ناچیزی از اشتباهات هستند که برای بقای جاندار مفیدند، یعنی باعث می‌شوند که جاندار نسبت به بقیهٔ اعضا از شانس بیشتری برای بقا و تولیدمثل برخوردار باشد. این اشتباهات، اشتباهِ خجسته یا «اشتباهِ میمون» هستند و به عبارتی تکامل چیزی نیست جز انباشت همین اشتباهات میمون در خلال زمان.

دیگر، میمون به عنوان اسم نوعی جانور: عده‌ای گمان می‌‌کنند که تکامل انسان‌ و تمام مشکلات و گرفتاری‌هایی که با حضور آن بر زیست‌بوم تحمیل شده حاصل لحظه‌ای است که اجداد ما شش و نیم میلیون سال پیش از درخت پایین آمده و شروع به قدم زدن کردند. اگر آن «میمون‌»ها چنین نمی‌کردند، شاید همه‌چیز به شکل دیگری پیش می‌رفت. آنچه ما هستیم و تاثیر ما بر محیط‌زیست محصول آن «اشتباهِ میمون» است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من