ریسک و ربا

🔴ریسک شرط وجود انسان است. آدمی که مواجه با ریسک نیست، آدم نیست، آدمک است. از این حیث از حیوان هم پستتر است، چون زنده‌گی ندارد. آدمک از ریسک بیزار است. «امنیت»، آن کمربند محافظتی آدمک است که او را در برابر ریسک محافظت می کند.

🔴ریسک را در یک جامعه نمی توان به کلی حذف کرد. بنابراین تنها راه آنست که توزیع برابر و طبیعی آنرا به هم زد و آنرا از طبقات بالا به طبقات پایین راند. حاصل آن چیزی است که بارها درباره آن نوشته ام: حکومت «همیشه برندگان» بر «همیشه بازندگان»

🔴از پایه ای ترین اقسام عدالت، مساوات در مواجهه با ریسک است. یک جامعه سالم، یک جامعه بی طبقه، یک جامعه الهی، یک جامعه اسلامی، یک جامعه ایده آل، جامعه ایست که «همه همیشه به طور مساوی در معرض ریسک برابر قرار داشته باشند». نقطه مقابل آن، جامعه ربوی است. جامعه ای که آنقدر طبقات بالا «حاشیه امنیت» خود را بالا می برند و ریسک را به پایین هل می دهند که در هر حال در هر بازی ای همه هزینه ها را پایینی ها خواهند داد. مهم نیست قیمت دلار چه بشود، مدارس دولتی بشوند یا خصوصی، کدام قانون تصویب شود، سرمایه ها از کدام بازار به کدام بازار منتقل شود، چه کسی رأی بیاورد، بنزین و یارانه چه بشود، اصلا سیل بیاید یا زلزله، هواپیما به موشک بخورد یا موشک به هواپیما، در هرحال این طبقات «مستضعف» آنقدر به بازی دیر و ناآشنا می رسند که باید کلی هزینه کنند که تازه به جای اول خود بازگردند.

🔴آدمک طبقه بالا در جامعه ربوی اما اصلا چه می داند که ریسک چیست. همیشه طعم پیروزی را چشیده. در مدرسه، در سربازی، در ازدواج، در اداره، در بازار، در انتخابات و حتی در رفتن به قبرستان قبل از هر آزمونی پیروز بوده. استرسی نداشته هرگز. «سرمایه های آغازین» او مداوماً دارند رشد می کنند و «سیستم، هرگز به چالش کشیده نشدنِ این موجودات شیاد قلابی را تضمین کرده» تنها کافیست در زمانهای مناسب سرمایه هایشان را در حوزه های جدید به جریان بیندازند تا ربای اقتصادی در ربای مذهبی و فرهنگی و سیاسی به طور کامل ضرب شود.

🔴اشرافیت صرفا یک طبقه نیست، یک وضع وجودی ضد بشری مشمئز کننده آدمکهایی است که در آسانسور متولد شده اند و در آسانسور می میرند و برای «آدم»های این پایین دست تکان می دهند. مثل آن آدمک ناچیز که کاندیدای نمایندگی مجلس از تهران است و توییت زده «کسی که پشتکار و مهارت و غیرت داشته باشه و در این تهران کمتر از ماهی ده تومن دربیاره عیب از خودشه»... مبتذل تر از آنند که درباره شان چیزی بنویسیم. مسأله ما چیز دیگری است.

🔺پی نوشت :
ریسک شرط وجود خدا هم هست. آدمک و حکومت و جامعه ربوی که امنیت دارد و ریسک ندارد، خدا هم ندارد‌. شاید بعدها در اینباره هم چیزی نوشتم.

✅نبرد با آمریکا؛ ایران یا شوروی؟

🔶بررسی تفاوت ها و شباهات‌های ایران و شوروی سابق و سیر اصلاحات گورباچف

زمان: شنبه ۱۹ ساعت ۱۲ تا ۱۴
مکان: دانشکده ادبیات سالن شریعتی

@anjomanfum

📣 مناظراتی درباره آزادی و اسلامِ سیاسی، قانون حجاب، امنیت و آزادی، شورای نگهبان

✅ اساتید: بازرگان، خسروپناه، سروش، عبدالکریمی، سوزنچی، وسمقی، شجاعی‌زند، سیدجوادی

🎦 حضوری+مجازی(آنلاین)
📍دانشگاه تهران

#مدرسه_آزادفکری

✅ ثبت‌نام(ظرفیت محدود):
🌐 AzadFekriSchool.ir
🆔 @AzadFekriSchool

#فایل_صوتی

✅نبرد با امریکا؛ ایران یا شوروی؟

#نامه بسیج دانشجویی دانشگاه امیرکبیر خطاب به رهبر معظم انقلاب پیرامون نقش شورای نگهبان در روند احراز صلاحیت‌های نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی

🔶 با صلوات بر محمد و آل محمد-علیهم السلام- و تبریک فرا رسیدن بهار چهل و یکم انقلاب اسلامی خدمت حضرتعالی. مسائل و اتفاقاتی در آستانه انتخابات مجلس یازدهم رخ داده که ما را بر آن داشته تا چند خطی طرح نظر و دغدغه خود را خدمت امام جامعه و نظام اسلامی مرقوم نماییم.

🔷 با قبول اصل وجود این ساختار قانونی کشور و با دغدغۀ بهبود عملکرد این نهاد، علی‌رغم اقدامات انقلابی و قابل تقدیر شورای نگهبان در رد صلاحیت برخی نمایندگان فاسد فعلی مجلس که نامزد این دوره از انتخابات نیز شده بودند، عملکرد شورای نگهبان در حوزۀ تأیید صلاحیت نامزدهای انتخاباتی، عموم مردم به خصوص دلبستگان به انقلاب اسلامی را دچار سؤالاتی چند کرده است.

#ادامه_دارد

🆔 @basijaut

در ستایش فرهنگ؛ سخنی با جوانان ایرانی

بگذارید تلویزیون را خاموش کنیم و صندلی ها را به سوی هم برگردانیم

 

🔴ابتذال سیاست را باید باور کنیم و بیش از این خون خود را کثیف نکنیم. نوروز ۹۷ نوشتم که در ایران دیگر دولت نهاد پیشرو و مترقی نیست. بوی کهنگی از دولت و بوی تازگی از جامعه ایرانی به مشام می رسد و دولت باید خود را بازسازی کند تا از صحنه تحولات کنار نرود. حالا دیگر ابتذال سیاست به منتها درجه خود رسیده. چه باید بکنیم؟ آیا درست است که بیش از این خون خود را کثیف کنیم؟ آیا درست است که همه چیز را رها کنیم و دوباره خود را مشغول سیاستی کنیم که روز به روز سقف آن کوتاه تر می شود؟ روز به روز رجال آن کوتوله تر می شوند؟ روز به روز هوای آن متعفن تر می شود؟ خودمان را دوباره درگیر مباحثی کنیم که صدها بار بحث شده و از فرط اندراس گفتمانی به تهوع منجر می شود؟ لحظه ای تلویزیون و روزنامه ها و منابر را ببینید. در مقایسه با گفتگوهای فکری و مذهبی و فرهنگی و اقتصادی چهل سال پیش ایران بیشتر از چهار صد سال عقب رفته ایم. آن هم نه بحثهای فاخرتر دوره شاه اسماعیل و شاه عباس، بلکه فضای سیاسی و الهیاتی دوره شاه سلطان حسین احتمالا!

 

🔴از هزاران جوان و نوجوان اهل فکر و مطالعه و صاحب نظر هموطنم می خواهم بیایید بیش از این وقتمان را با این ابتذال رسمی تلف نکنیم. درست است که دولت در ایران همه چیز است و اقتصاد و فرهنگ و دانشگاه و سیاست و امنیت همه قبضه دست دولت است، اما آیا واقعا از این سقف کوتاه نمی شود فراتر رفت؟ اگر تن ما اسیر این زندان تحقیرکننده و حماقت بار است آیا «ذهن» ما نیز لاجرم باید در این چارچوب تنگ باقی بماند؟ متوجهم که بر خلاف افکار سابقم دارم از موضع عینی فاصله می گیرم و موضعی ایده آلیستی اتخاذ می کنم. سالها علیه این نوشتم که امر سیاسی عینی چگونه در چند دهه اخیر به امر فرهنگی ذهنی مستحیل شده و سپس توسط گفتمان رسمی به شکل ایدئولوژی و تبلیغات و کلام دولتی مصادره شده و با اهرم آن عینیت را به هر شکلی که خواسته مقدس نمایی کرده و هیچ جنسی از آگاهی عینی را در صحنه باقی نگذاشته. اما دفاع امروزم از فرهنگ از جنس دیگری است. در شرایطی که همه راه ها پیش روی امر سیاسی بسته است، «فرهنگ» می تواند آن روزنه ای باشد که روح ما را زنده نگه دارد. به شرطی که فرهنگ، فرهنگ امروز نباشد. اسیر ساختارهای امروزین ما نباشد. فرهنگ فردا باشد. ذهن رهاشده ما جوانان ایرانی باشد که به سوی فردا پر می کشد. سیمرغی باشد که در گفتگوهای ما بال می گشاید تا شاید امروز ما را به فردایی دیگر متصل کند.

 
🔴این تنها یک ایده آل نیست بلکه یک ضرورت اجتماعی است. جامعه مدنی ایرانی اگرچه به لحاظ عینی  امکان برپا ایستادن ندارد اما اگر به لحاظ ذهنی هم رؤیاپردازی نکند به کلی می میرد و زهی کفتارها و گرگهایی که برای تاراج همه چیز این ملت از سالها پیش دندان تیز کرده اند و بانگ شادیشان برای دریدن فرزندان ما از همیشه بلندتر شده است. امکانات ما برای سیاست ورزیدن اگرچه هیچ است، اما برای «گفتگوی فرهنگی» امکانات پراکنده هم کافی است و تنها همدلی و همکاری لازم است. دولت در ایران به دلایل خارجی (تحریم) و داخلی (برنامه استحاله نولیبرالی) رو به زوال است و الیگارشی آقازادگان سرمایه دار وطن فروش و ضدانقلابی که در جای آن در حال زایمان است، به رغم سبعیت اقتصادی و امنیتی ای که دارد، به هر حال نمی تواند در برابر صدای فروخفته سه نسل از جوانان و نوجوانان ایرانی به این راحتی بی اعتنا باقی بماند. ایدئولوژی و الهیات رسمی از صحنه کنار خواهند رفت و آنچه باقی می ماند نزاع میان دموکراسی و نولیبرالیسم مسلح به امنیت ملی و تکنوکراسی وابسته است که فریبکارانه خواهد کوشید دموکراسی را به دست خود ولی با نقاب رژیم پیشین تا چهل سال بعد خفه نگه دارد. امروز روز برخاستن جامعه مدنی ایرانی به دست دهه شصتی ها، هفتادی ها و هشتادی هایی است که باید از این دیگ در حال جوشیدن سیاست رسمی ایرانی که نهایت آن یا مرگ تدریجی است، یا مهاجرت از ایران و یا مبدل به جوکر شدن، بیرون بیایند و جهانی دیگر ولو در عالم «فرهنگ» بیافرینند. فرهنگِ فردایی که امروز متولد می شود و امّید که به لطف الهی راهی به سیاست فردا و پس فردا خواهد یافت.

 

🔻 انجمن اسلامی دانشجویان ( دفتر تحکیم وحدت ) برگزار می کند :

جلسه گفتگو پیرامون "استحاله گام به گام انقلاب اسلامی" با حضور دکتر محمد حسین بادامچی

۱. آیا انقلاب اسلامی دچار انحراف در ارزش ها و آرمان ها شده است ؟
۲. چگونه می توان در مورد نسبت میان انقلاب و نظام اندیشید ؟

🕰 دوشنبه ۲۸ بهمن ماه ساعت ۱۴:۳۰
🏢 طبقه ی سوم سلف مرکزی، تالار اندیشه

❗❗ظرفیت کارگاه محدود است

🆔️ @TahkimAdmin | آی دی ارتباط برای ثبت نام

📱 @Tahkimvahdat_mui

🔸🔹عدالت آموزشی
🔴 بررسی عملکرد حاکمیت در حوزه آموزش

👤با حضور :
دکتر محمّد حسین بادامچی؛ مدیر اندیشکده مهاجر و فارغ التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف

📆 سه شنبه ۲۹ بهمن ماه
🕢 ساعت ۱۵:۰۰
🏢 ساختمان نصر ، دفتر تشکل آرمان
@ArmanIUT

🔺چندی پیش گفتگویی داشتیم با عده ای از فارغ التحصیلان بسیج دانشگاه شریف در نقد انحرافی به نام «اکوسیستم استارت آپی» که در ده سال گذشته فضای نخبگانی دانشگاه های اصلی کشور و فضای ارزشی تشکل بسیج را آلوده کرده است و سوداگری اقتصادی را به جای آرمانگرایی سیاسی ترویج میکند. امروز که برخی افراد شاخص این خط انحرافی یا آنچه من در این گفتگو «نسل سوم سرمایه داری در جمهوری اسلامی» نامیدم در حال گسترش حوزه نفوذ خود از معاونت علمی و ستاد اجرایی امام و برخی بخشهای سپاه به مجلس هستند و «نیروی جوان اصولگرایی» و «جوان مومن حزب الهی گام دومی» معرفی می‌شوند ، فکر میکنم توجه انتقادی بیشتر به این خط انحرافی لازم به نظر می‌رسد.
گفتنی است که کل این اتفاق را من در چارچوب پوست اندازی الیگارشی در مقطع استحاله و گذار تحلیل میکنم که در اینجا در بررسی تحولات الیگارشی شوروی بیشتر به آن پرداخته ام.

🔺کارگاه ارائه و گفتگو با موضوع «استحاله؛ آفت نظام های انقلابی»/ به دعوت دفتر تحکیم دانشگاه علوم پزشکی اصفهان/ ۲۸ بهمن ۹۸

▫️گفتنی است شورای نظارت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مجوز برگزاری این کارگاه را لغو نمود، فلذا این جلسه بصورت داخلی و غیر عمومی برگزار شد.

🔺گفتگویی در نقد فربگی امر فرهنگی در ایران بعد از انقلاب و تغییر استراتژی از «امر سیاسی» به «فرهنگ انتقادی و آوانگارد» در شرایط ابتذال سیاست برای جریان چپ انقلابی/ جلسه هفتگی روضه اجتماعی/ در جمع برخی فعالان فرهنگی شهر اصفهان/ ۲۸ بهمن ۹۸

🔺صوت نشست «عدالت آموزشی، بررسی عملکرد حاکمیت در حوزه آموزش» / تشکل آرمان دانشگاه صنعتی اصفهان/ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸


📍عدالت آموزشی معمولا از جنبه دسترسی مساوی همه طبقات به آموزش باکیفیت مطرح می شود، اما من در این جلسه عدالت آموزشی را از منظر دیگری بررسی کردم: آیا رابطه ای میان چرخش نخبگان و تحصیلات علمی وجود دارد؟
بررسی مفهومی و ساختاری و تاریخی نشان میدهد که ما با یک دوگانگی ساختاری در مسأله نخبگان مواجهیم و میان خروجی‌های ممتاز سیستم آموزشی رسمی (نخبگان اسمی) و طبقه الیت قدرت (نخبگان رسمی) هیچ رابطه ای وجود ندارد. بنابراین علی رغم تمام بی عدالتی ها در دسترسی به آموزش رسمی، بی عدالتی اساسی تری در سطح بنیادها و هدف وجودی نظام آموزشی ما در حال وقوع است.

چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۸

ساعت ۱۰ الی ۱۹
سالن حکمت

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

@seyedjavadmiri

چرا انقلاب ها به ایجاد یک طبقه اشرافیت جدید منجر می شوند؟
مقایسه ای میان کتاب «جهتگیری طبقاتی اسلام، نوشته علی شریعتی» و «طبقه جدید، تحلیلی از تحول جامعه کمونیست؛ نوشته میلوان جیلاس»

محمدحسین بادامچی، دکترای جامعه شناسی و پژوهشگر اندیشکده مهاجر دانشگاه شریف

چگونه انقلابی که برای رهایی توده ها از سلطه و استثمار اقلیت حاکم به پیروزی می رسد، خود به روی کار آمدن یک الیگارشی جدید و طبقه جدید اشرافیت منجر می شوند و الهیات رهایی بخش چپ گرای آن به سرعت به الهیات راست گرای محافظه کار و مدافع حریم اقتدار و مالکیت طبقه حاکم مبدل می شود؟ این پرسشی اساسی پیش روی هر نظام بر آمده از یک انقلاب مقدس است و علی شریعتی در کتاب «جهتگیری طبقاتی در اسلام» به شدت دلمشغول پاسخ دادن به این پرسش است و از آنجا که این نوشته از آخرین محصولات فکری اوست، به نحوی دقیقتر در آن کوشیده که موقعیت یک شیعه علوی را در یک نظام صفوی تبیین کند.
چند سال پیش از این سخنرانیهای شریعتی، میلوان جیلاس از اعضای مخلوع و زندانی حزب کمونیست شوروی اقدام به نگارش کتابی می کند تحت عنوان «طبقه جدید؛ تحلیلی از تحول جامعه کمونیست» که دقیقاً به پرسشی مشابه در چارچوب نظام شوروی می پردازد و اتفاقاً در سال 1352 نیز توسط انتشارات دانشگاه تهران به فارسی ترجمه می شود. مقایسه میان این دو اثر نشان می دهد که اندیشه شریعتی دچار خلأ اساسی در فهم مکانیزم تحقق این فرآیند انحرافی است. به تعبیر دقیقتر شریعتی درباره نقش اساسی ساختار «دولت ایدئولوژیک» به عنوان مرحله گذار از انقلاب مقدس به اشرافیت جدید تأملی نداشته است و حال آنکه تحلیل جیلاس از فرآیند ظهور طبقه جدید در شوروی بصیرتهای فوق العاده ای در اینباره در اختیار ما می گذارد.


@seyedjavadmiri

🔺این همایش به دلیل مسأله ویروس کرونا لغو گردید و صوت سخنرانی ها بصورت مجازی منتشر خواهد شد .

نشست "بازخوانی خوانش شریعتی از جهت گیری طبقاتی"


محمد حسین بادامچی


چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۸


پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی



@seyedjavadmiri

انقلاب و نوسازی از بالا: سیکل بازتولید اشرافیت
توضیحی درباره فایل صوتی مقاله «چرا انقلاب ها به ایجاد یک طبقه اشرافیت جدید منجر می شوند»


🔴همانطور که در چکیده مقاله اشاره کردم، در این مقاله شفاهی کوشیدم نشان دهم که علی شریعتی در کتاب «جهتگیری طبقاتی در اسلام» با یک مسأله اساسی مواجه است و آن «مشکل موقعیت طبقاتی یک شیعه علوی در یک نظام صفوی» است. به زعم من شریعتی سه موقعیت را مطرح می کند:

 1⃣اول ادامه پیوند با خرده بورژوازی بازار و روحانیت که از نظر او دستگاه الهیاتی منحط فقهی-کلامی سنتی را تداوم می دهد که مدافع اشرافیت صفوی قدیم و پشتوانه مثلث مسجد-بازار-حکومت است.   

2⃣دوم گسست از فئودالیسم و خرده بورژوازی (روستا و بازار) و الحاق به سرمایه داری صنعتی بعنوان نیروی تولید جدیدی که مرحله بعدی اقتصادی-اجتماعی تاریخ بشر است و ادامه مبارزه به شکل مقاومت منفی در کنار این طبقه پیشرو.

3⃣سوم از جاکندگی طبقاتی که به معنای نادیده گرفتن منطق اقتصادی، و ورود به سطح سیاسی است و آن چیزی است که از نظر شریعتی مستلزم یک پرش هستی شناختی از مذهب و ساخت تمدنی و فرهنگی کنونی و نوعی سوسیالیسم مترقی به لحاظ اقتصادی است.


🔴شریعتی در دفتر اول کتاب جهت گیری طبقاتی اسلام، از راهبرد دوم و در دفتر دوم این کتاب از راهبرد سوم دفاع می کند و در دفتر سوم کتاب نیز بر راهبرد سوم صحه می گذارد و هرگونه از جاکندگی طبقاتی را برای شناخت بهتر اسلام تمجید می کند. راهبرد سوم به لحاظ سیاسی «انقلاب» و تشکیل نظام «امت و امامت» بعنوان دوره گذاری است که از نظر شریعتی پس از آن «دموکراسی راستین» فراخواهد رسید.


🔴اما در اینجا یک پرسش اساسی وجود دارد که اتفاقاً شریعتی به آن نمی پردازد ولی برای میلوان جیلاس که بیست سال قبل از شریعتی و در چهلمین سال انقلاب شوروی مشغول بررسی تحولات نظام انقلابی شوروی است بسیار اساسی است. جیلاس با بررسی دو انقلاب انگلیس و فرانسه نشان می دهد که انقلاب در این دو کشور آخرین مرحله از تحولات اجتماعی بوده است و در واقع پس از پیروزی طبقه بورژوا در متن اقتصاد و جامعه، انقلاب تنها پوسته باقی مانده از رژیم قدیم در حکومت و نهاد پادشاهی را کنار می گذارد اما در مورد روسیه می پرسد «اگر شرایط لازم برای جامعه نو هنوز در جامعه کهن شکل نگرفته و قوام نیافته است، در آن صورت انقلاب چگونه می تواند ممکن و میسر باشد؟ وقتی روابط تولیدی نو هنوز در درون جامعه کهن پدید نیامده باشد، چگونه انقلاب می تواند پیروز شود؟»


🔴در واقع آنچه انقلاب ۱۹۷۹ ایران را به انقلاب ۱۹۱۷ روسیه شبیه می کند همین مسأله است که در شرایط عقب ماندگی طبقاتی، اقتصادی و اجتماعی، نیروی سیاسی رادیکالی در نقد کلیت رژیم قدیم قیام می کند و چون پس از پیروزی مستظهر به هیچ طبقه ای نیست و از قیام سیاسی توده ها به رهبری یک حزب انقلابی برخاسته است، به تشکیل دولتی اقدام می کند که در مرحله اول به حذف تمام طبقات قدیم و گروه های سیاسی رقیب اقدام می کند و در مرحله دوم دست اندرکار ساختن جامعه ای نو با محوریت دولت می شود. جیلاس که مرحله اول را دوره حکومت لنین و مرحله دوم را دوره حکومت استالین در شوروی معرفی می کند نشان می دهد که در مرحله دوم ایدئولوژی تنها روبنا و پوشش تمام اقدامات است و نه تنها حرکتی به سمت سوسیالیسم، جامعه بی طبقه و احقاق حقوق طبقه کارگر حس نمی شود، آنچه در عمل اتفاق می افتد تلاش دولت برای جبران عقب ماندگی اقتصادی و اجتماعی از طریق ایجاد یک «طبقه جدید» خودساخته است. به عبارت دیگر استالین از دل لنین و الیگارشی جدید از دل دولت ایدئولوژیک جوان زاییده می شود.


♦️از نظر من این مشکل طبقاتی هنوز هم در ایران وجود دارد و بسیار جدی است. جامعه و اقتصاد و آموزش و فرهنگ ایران بسیار عقب مانده است و بواسطه استیلای کامل دولت بر همه نهادهای موجود، امکان حرکت سیاسی در داخل متن تحولات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی وجود ندارد و در نتیجه حرکت جامعه با انباشت اعتراضات با یک پرش هستی شناختی به مجاهدت رادیکالهای آزاد سیاسی مبدل می شود که ایده های ایدئولوژیکی فراسوی امکانات تاریخی ایران را به شکلی اتوپیایی در ذهن می پرورانند. ناکجا آبادهایی که تحلیل ما نشان می دهد در نهایت تنها به برکشیدن یک طبقه الیگارشی تازه به پشتوانه یک دولت سیاسی جوان منجر می شوند. سوال اساسی اینجاست: چگونه می توان از این سیکل تاریخی «انقلاب، نوسازی و اشرافیت جدید» در ایران رهایی یافت؟

 

خلاصه خوبی از بخش مربوط به شریعتی این سخنرانی به همت خبرگزاری بین المللی قرآن تدوین شده است. (اینجا) با تشکر از ایکنا و دکتر سیدجواد میری ترتیب دهنده این همایش.

شریعتی نظریه امت و امامت را بعنوان راهبرد سیاسی دوره گذار از انقلاب به دموکراسی راستین و سوسیالیسم واقعی و اسلام ناب پیشنهاد می کند و جا دارد امروز خیلی جدی این پرسش را مطرح کنیم که آیا این دوره انتقالی ما را به آن هدف نزدیکتر کرده است؟

برای پاسخ به این پرسش از تحلیل میلوان جیلاس کمک گرفتم که در چهلمین سال پیروزی انقلاب روسیه با پرسش مشابهی درباره دوران گذار به جامعه بی طبقه از طریق دیکتاتوری پرولتاریا و استیلای حزب کمونیسم پس از لنین و استالین مواجه است. توضیحات بیشتر را در فایل صوتی و متن مکمل بشنوید و ببینید.


.

بر کدامین در می کوبیم؟
کرونا و قطع امید از نهاد دولت


🔴کرونا علاوه بر مرگ و میر، پریشانی فکری و تشویش روانی را دو چندان کرده است و گویی زنجیره بمباران ذهنی و روانی ایرانیان که از نوروز امسال با خبر سیل گلستان آغاز شد تا همین نوروز سال ۹۹ باید به طور ممتد ادامه یابد. استعاره «ویرانی» بعنوان وضع کنونی ما، از فروپاشی ساختمان پلاسکو در ذهن خود من پدیدار شد و همچنان در حال پیشروی است. مگر مسائل کلان نابرابری و فساد اقتصادی، بی پناهی قضایی، انحصار سیاسی، ورشکستگی آموزشی، بی صداقتی رسانه ای، مهاجرت نخبگان، مرگ تدریجی آلودگی هوا و ده ها مورد نظیر اینها کدامیک به سوی بهبود رفته که تصور کنیم مورد کرونا تفاوتی خواهد داشت؟ همه می دانیم و می دانند که کار مثل همیشه از کنترل خارج است و منتظریم که با شروع فصل گرما دوره اوج اپیدمی هم بگذرد و تنها دغدغه خاطر مقامات حفظ «امنیت» و جلوگیری از «سیاسی شدن» یا به تعبیر روشنتر «مسئول شمرده شدن» افراد مهم است.


🔴بر پایه تحلیل کلان تحولات تاریخی و نهادی در ایران باید گفت که به واسطه انقلاب و جنگ در ایران، دولت تمام نهادهای اجتماعی وعمومی را بلعید. دولت ایدئولوژیک و جوان انقلابی هنوز روحیه ای جهادی داشت و چون طوفان مردم از یکسو و انجماد کوه یخ لویاتان دولت از سوی دیگر در رأس بی نظیری چون حضرت امام خمینی به هم می رسید همه گرم بودند و بی توجه به آنچه در حال رخ دادن. تفکیک تعهد و تخصص در آن روزهای آغازین بی معنا بود چون تکانه آغازین انقلاب، بوروکراسی دولت ایدئولوژیک جوان را پرقدرت و کارآمد می ساخت و شکل تازه ای از «اداره جهادی امور» را می آفرید که متخصصین در برابر آن کرنش می کردند و این همان چیزی است که بیش از همه در حوزه نظامی و در ظهور «سپاه» در برابر «ارتش» خود را نشان داد.


🔴اما مطابق تحلیلی که در این مقاله کردم، این وضعیت خود آبستن انحطاط دیگری بود که اکنون شاهد آنیم. دولت مقتدر مرکزی در ایران «نظام روحانیت»، «نظام آموزشی»، «نظام پزشکی»، «نیروهای مسلح»، «کارخانه ها» «نظام دادگستری»، «مساجد و هیئات»، «شهرداری ها» و حتی «نظام بازرگانی»، «اصناف و اتحادیه ها و تعاونی ها» و «نظام رسانه ای» را با هاضمه پرقدرت برهه انقلابی-جنگی آغازین خود بلعید اما امروز به جای همه اینها چه باقی مانده است؟ از همه این نهادها به زعم من سه چیز باقی مانده است:
1⃣گروه کوچکی از الیگارشی در رأس این نهادها که انحصار مطلق کنترل و هدایت آن نهاد را بر عهده دارند وامروز بیش از هرچیز دلمشغول دو چیزند: یکی «خصوصی سازی مالکیت» های ملی و دوم مساله «ارث»
2⃣گروه بزرگی از روحانیون خرده پا، پاسداران، پلیس ها، سربازان و درجه داران ارتشی، کارمندان شهرستانی، انترن های بیمارستانی، معلمان مدارس و اساتید دانشگاه، دکان داران خرد، کشاورزان، کارگران و حقوق بگیران دون پایه ومطیعی که در قدرت و ثروت مقامات بالا «ذی نفع» نیستند و با حقوقی ناچیز گذران امور می کنند اما همه چیز را به عینه دیده اند و با حسی از استثمارشدگی دائمی تنها راه پیش پای خود را «به هر نحو ممکن» بالا رفتن از مدارج و ملحق شدن به رانت طبقه الیگارشی تلقی می کنند.
3⃣یک بوروکراسی ناکارآمد و فشل که آنقدر مورد بهره کشی ایدئولوژیک و امنیتی و منافع طبقه بالا قرار گرفته که هیچ عقلانیت صوری و تخصص و استقلال نظر و اراده و انگیزه ای در آن نیست و فقط به فکر فرار کردن از مشکلات است.


🔴در چنین شرایطی سؤال اساسی نه از دولت که از خود ملت است. حقیقتاً بر کدامین در می کوبیم؟ آزموده را آزمودن خطاست. در خانه اگر کس است یک حرف بس است. نهادهای ما ویران شده اند و تنها چیزی که از خاکستر آنها بیرون آمده است مشتی مالک و دلال و سوداگر کاسب کار و طماع است که در سکوت خبری و خفقان، اموال مرغوب عمومی را به نام آقازادگانشان سند زده اند و قوانین را به نفع خود نوشته اند و نگاهبانان دینی و امنیتی را بر دربهای ساختمانهای مجللشان گماشته اند و در مواقع خطر درب ستادهایشان را سفت می بندند وهمان کارمندان مطیع طبقه پایین را لب تیغ هل می دهند.


♦️اکنون باید در اندیشه شد از راهی که آمدیم. نومیدی از دولت، آغاز اعتماد به نفس است. مشکل از جایی آغاز شد که در همان روزهای اول مردم «اختیارات را تفویض» کردند و کناری نشستند و نظاره گر شدند و حکومت هم اینرا پسندید. ما دچار این وضع ویرانیم اما آیا می توان از این خشم آسمان سوز گذر کرد و آنرا به انرژیِ درانداختن طرحی نو، روی پای خود ایستادن جامعه مدنی و شهروندان ایرانی و پایان وابستگی به دولت مرکزی تبدیل کرد؟

قحطی ماسک در جامعه پرایدی-موشکی و یک استثنا
تحلیلی از کارکرد تکنولوژی در ایران


🔴سالهاست که فلسفه تکنولوژی و جامعه شناسی تکنولوژی بخشی از مطالعات و تأملاتم محسوب می شود اما آنچه در تحلیل تکنولوژی در ایران به آن رسیدم، به هیچ وجه مطابق یاوه های فلسفی-الهیاتی و تقلیدهای اقتصادی- مدیریتی ای که معمولاً در این حوزه گفته می شود نیست. در راستای تحلیلی که در یادداشت قبل ارائه کردم معتقدم که ما در ایران با سه نوع تکنولوژی مواجهیم:

1⃣ یکی تکنولوژی ای که یادگار ظهور امر سیاسی و جهش انقلابی ۵۷ است که به جای اینکه درون جامعه و اقتصاد بماند و تاریخ آینده ما را بسازد، بلافاصله پس از انقلاب به فرم «حکومت» و «سازمان» و «ایدئولوژی رسمی» و «حزب واحد حاکم» در آمد و پس از آن به شکل گلخانه ای راه زوال تدریجی خود را پیمود. نماد این تکنولوژی در جمهوری اسلامی «موشک» و «انرژی هسته ای» است. از آنجا که «دولت انقلابی» فرمی ناپایدار است، این تکنولوژی ها نیز به تدریج تنها وجهی «شعائری» و تبلیغاتی برای نمایش اقتدار، می یابند و بعنوان زائده هایی بر سیستم، برای بقای دولت وجه المصالحه مذاکرات دیپلماتیک قرار می گیرند.

2⃣دومی همان چیزی است که از نمودار استحاله بوروکراسی انقلابی به الیگارشی باقی می ماند. لاشه مرده ای از تکنولوژی که می توان آنرا «صنعت برندگان» و «سیستم تکنیکی استثمار عوام» دانست. تکنولوژی در این معنا ساختار انقیاد توده مردم است که مرکز را از دسترس مردم فرودست پیرامونی حفظ می کند و تقسیم منافع میان گروه های مختلف الیگارشی را بر عهده دارد. مرزهای دولت و امنیت ملی از این صنعت و بازرگانی مکمل آن حفاظت می کنند و توده مردم که در یادداشت قبل بعنوان کارمندان این نهادهای ویران معرفی شدند، کار تهیه این محصولات را بر عهده دارند بدون آنکه از ارزش افزوده فروش آن منتفع شوند.

🔺 واقعیت این است که ما در اینجا با هیچ چیزی که بتوان آنرا «تولید» یا «تکنولوژی» نامید مواجه نیستیم، بلکه تمام طیفی که از «واردات کامل - مونتاژ - سرهم بندی در داخل - تأمین قطعات و تعمیر و نگهداری داخلی – احداث خط تولید- انتقال تکنولوژی به داخل - صنعت ملی –صادرات به منطقه- شرکت دانش بنیان» با افتخار درباره کالاهای مختلف فنی در رسانه ها بیان می شود، همه و همه از یک منطق واحد تبعیت می کنند و آن اینکه «کالای اضطراری و مورد نیاز مردم در یک بازار انحصاری در یک بوروکراسی فشل زیر نظر یک الیگارشی تجاری-امنیتی تهیه می شود و ارزش افزوده اصلی آن نه از رقابت و تولید بلکه از ناحیه انواع رانت منابع طبیعی، منابع مالی، منابع انسانی؛ انواع اشکال کنترل بازار و تعرفه ها؛ نفوذ در قوانین و مقامات اجرایی و قضایی؛ و مستأصل و مضطر و مجبور نگه داشتن مصرف کنندگان بوجود می آید.»

🔺نماد این نوع تکنولوژی پراید است اما منطق آنرا می شود درباره انواع و اقسام کالاها و خدمات بنجل آموزشی (وضع مدارس و دانشگاه ها)، پزشکی (وضع سلامت) سیاسی (وضع رجال سیاسی) شهری (وضع آلودگی هوا و بافت شهری) قضایی (وضع حقوقی)، رسانه ای(وضع صداوسیما) و... به کار برد. احتکار و کنترل عرضه و رانتخواری آسیبهای عارضی این ساختار اقتصادی-تکنیکی نیستند، بلکه شالوده اصلی آنند و همانطور که گفته شد جامعه را همیشه در حالت محرومیت و قطحی زدگی نگه می دارند تا هیچگاه از این سیستم بی نیاز نشود، و حتی برای بدست آوردن کالای بنجل آن سر و دست بشکند. ما با استقبال از پراید و پوشک و امروز ماسکِ با قیمت گزاف بسیار آشناییم اما کمتر متوجهیم که «کنکور» و «انتخابات» و «تلویزیون» هم عیناً همین رفتار را در ما ایجاد کرده اند.

3⃣سومین نوع تکنولوژی در ایران چون یاقوت نایاب است و آن محصولی است که از معدود انسانهای مختار و مستقل و به قول علی شریعتی «زاهدی» که آلوده و معتاد این سیستم نشده برمی خیزد که چون منفعت خویش نمی جوید، برنامه کل این سیستم ربویِ الیگارشی-بورکراتیک-استثماری را بر هم می زند و روزنه ای از «امکان جور دیگر زیستن» را به روی جهان باز می کند. در این روزها که کرونا بر ما هجوم آورده است و بار دیگر این مردمان همیشه بازنده اند که دارند هزینه می دهند و طبقات بالا به کتمان، احتکار و کنترل امنیتی و رسانه ای و مراقبت از مالکیت و ارث خویش مشغولند؛ مردان بزرگی در شرکتی به نام بهیارصنعت اصفهان هستند که در راستای مقاومتشان برای انسان بودن و آلوده نشدن به منطق اقتصاد و تکنولوژی موجود، در ۴۸ ساعت خط تولید ماسک در کارخانه خود ایجاد کرده اند. من در سفری که اخیرا به اصفهان داشتم با این مردان و این نهاد نو دیداری داشتم و تصور می کنم به طرزی عجیب تکنولوژی برای آنها معنایی دیگر یافته است. نوع دیگری از تکنولوژی که اینبار نه مقوم سیستم استثماری موجود، بلکه به لطف الهی گشاینده راهی نو برای حرکت آزاد و عادلانه ی مهندس، کارگر و مصرف کننده زیرآوار مانده ایرانی خواهد بود.