NEW BOT Телеграм, страница

Forwarded from خرمگس

فرهاد قنبری
صدای ایران

عمدهٔ روشن‌فکران عصر مشروطه و عصر رضاشاه تفاوت بنیادی و عمده‌ای با روشن‌فکران عصر پهلوی دوم و دهه‌های اخیر ایران داشتند.
روشن‌فکر عصر مشروطه و قبل‌از شهریور ۱۳۲۰، دغدغه‌اش ایران است. اگر قدمی (به درست یا اشتباه) برمی‌دارد، برای ایران است. روشن‌فکر آن دوران اهل خطر کردن است. در کنج عافیت ننشسته و اهل غرزدن نیست. هر جا که توسط سیستم و حاکم فراخوانده می‌شود [لعن و نفرین مردم را به جان خریده] و مشغول خدمت می‌شود و چه‌بسا در بسیاری جاها خود را به حکومت تحمیل می‌کند. (فروغی و بهار و داور و امین‌الدوله و ملکم خان و مستشارالدوله و... هر جا که دعوت به همکاری می‌شوند بی هیچ منتی و با جان و دل می‌پذیرند). روشنفکر عصر مشروطه دنبال مبارزه نیست و اصلا چنین ادبیاتی ندارد. روشنفکر عصر مشروطه نه دنبال ویرانی بلکه دنبال ساختن و گشودن دریچه ای نو است.

عمدهٔ روشن‌فکران آن عصر نه به فکر اداهای انتلکتوئلی و استفاده از جملات دهان‌پرکن و فلسفی «هگل چه گفت» و «مارکس چه گفت» و «آرنت چه گفت» بودند و نه جبهه دانشجویان مبارز و روحانیون مبارز و روشنفکران مبارز داشتند و نه راه آزادی و اعتلای وطن را در تشکیل گروههای چریکی و گنگستری و تروریستی مشاهده می کردند. در آن عصر نه کافه‌ای به این صورت بود که در آن جلوس کنند و ساعت‌های پس از نشئگی‌شان را با موشکافی آدورنو و بنیامین و لنین برای زیبارویانِ عشق چگوارا، بگذرانند و نه اهل متلک پراکنی و تمسخر عقب ماندگی وطن بودند و نه چنین کنش‌های مبتذلی را کنش روشنفکرانه قلمداد می کردند.

روشن‌فکر عصر مشروطه عافیت‌طلب نبود. اهل تمسخر نبود. خود را تافته‌ای جدا‌بافته از جامعه نمی‌دانست. سنگ شوروی و انگلیس و آمریکا را به سینه نمی‌زد. کاسه‌لیس تئورسین‌های آدمکش روسیه و چین و آمریکای جنوبی نبود و با هوای بارانی مسکو در تهران چتر برنمی‌داشت.
روشن‌فکر مشروطه هم و غمش ایران و ایرانی بود. دربه‌در دنبال این بود که دبستان و مدرسه بسازد. دربه‌در دنبال این بود که فردوسی و حافظ و سعدی و بیهقی را از پستوهای گَرد گرفتهٔ تاریخ بیرون کشیده و با معرفی آنها به توده‌ها، پایه‌های فرهنگی جامعه را استوار کند. با به جان خریدن تمام خطرات، دنبال آگاهی‌بخشی به جامعه بود. در آن سوی دنیا روزنامه چاپ می‌کرد و مخفیانه به کشور ارسال می‌کرد و نه با صدای انگلیس و صدای آمریکا و صدای اسرائیل بلکه با یک صدا سخن می‌گفت و آن صدای ایران بود.

پس از تشکیل حزب توده جریان روشن‌فکری ایران دچار انحراف شد. پس از آن دیگر دغدغه بسیاری از روشن‌فکران، وطن نبود. عمده روشن‌فکران پس از شهریور ۱۳۲۰ جسمشان ایران بود و قلب و روحشان در شوروی و چین و آلمان شرقی سیر می‌کرد. دنبال ویران کردن بودند تا ساختن. ادبیاتشان ادبیات مبارزه بود نه آبادانی. به نام خلق با خلق سر ستیز داشتند. یک روز پادوی شوروی بودند و یک روز در خدمت و خیانت روشن‌فکران می‌نوشتند. از ابوذر و سلمان سوسیالیست و مارکسیست می‌تراشیدند و دنبال جامعهٔ بی‌طبقهٔ توحیدی بودند. فردوسی را دهاتی و بی‌سواد و ستایشگر شاهان معرفی می‌کردند و ضحاک را آزادی‌خواه می‌دانستند. عنصری و منوچهری و فرخی را با انگ درباری بودن می‌راندند و در هوای رژی دبره و چگوارا تنفس می‌کردند. روشن‌فکران و اساتیدی بی‌حاشیه [به‌مانند زریاب خویی و بدیع‌الزمان فروزانفر و خانلری و...] را که به‌دنبال ساختن و خدمت به فرهنگ ایرانی بودند را به اسم کهنه‌پرستی و وابستگی به دربار تحقیر می کردند. هر کسی که چریکیسم و خشونت و مبارزه را تقبیح می کرد لجن مال می کردند. در برج عاجی نشسته بودند و همه را با یک چوب می‌راندند و به جای پهلوانان و قهرمانان اساطیری و تاریخی سرزمین خود، مائو و لنین و استالین و هوشیمن را می‌نشاندند.
این روشن‌فکری یک تفاوت عمده با روشنفکری قبل داشت و آن اینکه صدای هر کسی بود جز صدای ایران.
@kharmagaas

906 views10:14