پادكست فلسفه علم تلاشى از بنياد #جايزه_چراغ است كه براى آشنايى عموم مردم از ماهيت علم ساخته و منتشر مى شود. هدف اين پادكست كاستن از سو تفاهم هاى موجود درباره مفهوم علم در ايران است. بى شك مسير گفتگو بهترين راه است و اين پادكست در مسير تكامل مى كوشد به بيان ديدگاه افراد و صاحب نظران مختلف بپردازد.
در آغاز راه خوشوقتيم كه اميرحسن موسوى يك فلسفه خوانده هم روزگار ما حضور دارد. موسوى در ترويج علم نيز فردى با تجربه است و با او قدم به قدم مسير پيش آمده و مفاهيم فلسفه علم را واكاوى ميكنيم. اين پادكست تلاشى آهسته و پيوسته است كه اميدواريم براى علاقمندان به علم شنيدنى و دانايى بخش باشد.
پس از هر اپيزود منابعى براى مطالعه بيشتر در همين صفحه به شما پيشنهاد مى شود.
لطفا در بازنشر اين پادكست به ما كمك كنيد تا تعداد بيشترى آن را بيابند و بشنوند.
پادكست فلسفه علم هر هفته جمعه در پادگيرها و كانال تلگرامى منتشر ميشود!

پادکست فلسفه علم را در تلگرام هم می‌توانید بشنوید.
قسمت نخست

• آشنایی با انسان‌شناسی زیستی •
گفت‌وگوی عرفان خسروی و محمدحسین کازرون.

@Paleogram
@Evolps

اپیزود سی‌و‌ششم پادکست لوگوس منتشر شد. شما می‌توانید این اپیزود را از طریق اپلیکیشن‌های پادگیر بشنوید یا فایل آن را از طریق این لینک دانلود کنید.

سی‌و‌ششم | تکامل و «برهان» نظم
احتمالا اولین مواجهه‌ی ما با مباحث فلسفه‌ی دین همان چیزی است که به «برهان نظم» مشهور شده: جهان نظم غایت‌مندی دارد؛ پس ناظم هوشمندی در پسِ این نظم ایستاده است. پیش‌رفت‌های علمی، به‌خصوص در قالب نظریه‌ی تکامل، این استدلال را با مشکلاتی مواجه کرده است؛ طوری که داغ‌ترین بحث میان علم و دین به همین تعارض برمی‌گردد. در این اپیزود، شمایی کلی از معرکه‌ی میان این آرا ترسیم می‌کنیم و نحوه‌ی رویارویی دو طرف با هم را بررسی می‌کنیم.


حامی این اپیزود: مجموعه اسم (نشر اسم + فروشگاه کتاب اسم)
سفارش غیرحضوری کتاب و محصولات فرهنگی از فروشگاه اسم با ارسال رایگان به تمام نقاط ایران (تخفیف بیست‌درصدی کتاب‌های نشر اسم)

شماره‌های تماس برای سفارش:
۰۲۱-۶۶۹۷۶۸۷۱
۰۲۱-۶۶۹۷۵۶۷۲
واتس‌اپ:
۰۹۰۲۴۱۱۱۸۳۲

موسیقی متن: بریده‌هایی از موومان چهارم سمفونی نهم آنتونین دورژاک
موسیقی پایانی: بریده‌ای از موسیقی متن فیلم «رستگاری در شاوشنگ» ساخته‌ی توماس نیومن

‏گزارشی ‎تأسف‌آور درباره پدیده‌ای ‎شرم‌آور

مجله ‎دانشمند اولین جایی بود که در آن نوشتم؛ سال ۱۳۸۰ وقتی هنوز حتی دانشگاه نرفته بودم؛ آن هم نه یک شماره، بلکه حدود دو سال بی‌وقفه، در هر شماره و بعد هم گه‌گداری…؛ اگر بگوییم دانشمند خانه اول من در حرفه نویسندگی علمی بود، گزاف نیست.
‏علاقه من به ‎دانشمند و سابقه آن بر کسی پوشیده نیست. تا جایی که می‌دانم، حتی خود مؤسسه دانشمند آرشیو کامل اصیل از سال‌های آغازین انتشار این مجله را ندارد و چه بسا بایگانی شخصی من، تنها بایگانی کامل از مجلدات مصحّفه ‎چهل سال نخست انتشار آن باشد.
‏در سال‌های اخیر به رغم تلاش‌های ارزشمند و فرازین دوستان کاردان در روزنامه‌نگاری علم، روند کیفیت ‎دانشمند با فرودهایی پیشانی‌شکن توأم شد. آنچه فرازنده بود، از دلسوزی کاربلدان آگاه بود و آنچه فرودین، بلکه سقوط، از ناآگاهی مدیران ناسرشناس و ناکاردانی که شایسته سکان‌داری نبودند.
‏تسویه و هدایت آخرین گروه این دوستان به درهای خروجی مجله، در آخرین شماره دانشمند (تیر ۹۹) مشهود است. مدیران ‎بنیاد مستضعفان این بار نه تنها سردبیر، بلکه دبیر تحریریه مجله را نیز با کسانی فاقد تجربه و سابقه و جایگاه روزنامه‌نگاری علم جایگزین کردند؛ تازه‌واردان به حق ‎مستضعف اند. دبیر تحریریه تازه‌وارد مجله، همچون سردبیر، هیچ سابقه و جایگاهی در روزنامه‌نگاری یا ترویج علم ندارد و با این سطح از توانایی املاء و انشاء عجیب نیست که در جایی که نباید، همچنان مصرانه خود را «دکتر» معرفی می‌کند.
‏بدی کار اینجاست که این مستضعفان مستحضر شأن مجله دانشمند را نیز هم‌پایه جایگاه خود فرومی‌کشند. مصداقش، فراتر از املاء و انشاء دبیر تازه‌وارد تحریریه، سرمقاله سردبیر نو به عرصه رسیده است. ‏اشکالش کجاست؟
اینجا را ببینید و با بند اول سرمقاله آقای عظیم‌زادگان قیاس کنید.
‏البته رونویسی آقای ‎سردبیر به همینجا ختم نمی‌شود. بخش اعظم سرمقاله سردبیر دانشمند از اینجا برداشته شده.
‏این کار در عرف روزنامه‌نگاری و نویسندگی ‎سرقت ادبی یا ‎plagiarism نامیده می‌شود و سرنوشت علمی و روزنامه‌نگارانه کسانی که مرتکب چنین خطایی می‌شوند، برای همیشه از طرف جامعه مخاطب تمام‌شده تلقی می‌شود.
‏از مدیرانی که با نشناختن جایگاه ‎دانشمند چنین کسان را بر مقدرات مجله گماردند، انتظار ندارم امروز به اشتباه خود در قبال نشریه و این افراد اعتراف کنند، اما انتظار دارم شأن قدیمی‌ترین مجله ‎ترویج علم ایران را بیش از این نشکنند و دل دلسوزان را بیشتر خون نکنند. خرده‌ای هم دارم، بر همکاران تحریریه دانشمند که کناره‌گیری دوستان خود، به خصوص دبیر تحریریه سابق دانشمند را در بدو ورود خانم دکتر نورسیده دیدند، ولی ندانستند که جایگاه چنین خانه‌ای سست، همچون کارتنک‌های عنکبوت است. کناره‌گیری شما و حذف نامتان از شناسنامه ناسربلند دانشمند، کاش در همین شماره روی می‌داد.

‌‏از همه دوستان و دلسوزان مجله ‎دانشمند، روزنامه‌نگاری، ‎روزنامه‌نگاری علم و ترویج علم تقاضا دارم این نوشته را بازنشر کنند و از مسئولان بنیاد مستضعفان تغییری بنیادی در روند فعلی مدیریت مؤسسه دانشمند مطالبه نمایند.

من واقعاً از برخی واژه‌سازی‌ها سر در نمی‌آورم. کلمه‌ی «تکامل» در متون زیستی فارسی معادل با evolution در متون زیستی انگلیسی بکار می‌رود و حداقل چندین و چند دهه است که این کلمه در متون فارسی استعمال می‌شود. شاید نخستین کسی که «تکامل» را معادل همتای انگلیسی‌اش دانست دقت کافی را نداشت چون اصولاً تکامل، برخلاف تصور بعضی‌ها، حرکت رو به کمال و یا از ساده به پیچیده «نیست»، زیرا در مورد برخی گونه‌های جانوری دقیقاً عکس این جریان اتفاق می‌افتد، مانند برخی انگل‌ها که بسته به شرایط زیستی جدیدی که می‌یابند به‌تدریج از پیچیدگی فیزیولوژیکشان کاسته می‌شود و به سمت ساده‌تر‌شدن تکامل می‌یابند. حتی کسانی که در آغاز در زبان انگلیسی evolution را بکار بردند نیز احتمالاً از این برداشت اشتباه بری نبوده‌اند، چه همین کلمه نیز می‌تواند حتی در زبان انگلیسی گاه گمراه‌کننده باشد و حرکت رو به کمال را القا کند. عرب‌زبان‌ها در اشاره به تکامل از «تطور» استفاده می‌کنند (یعنی طور به طور شدن، دگرگون شدن و …) که به گمان من از دقیق‌ترین تعبیرها در اشاره به این نظریه‌ی زیستی است.
بنابراین، تکامل یعنی دگرگونی صرف. یعنی تغییر صرف. در این دگرگونی نه لزوماً حرکت از ساده به پیچیده منظور است و نه لزوماً حرکت از پیچیده به ساده. بلکه صرف تغییر و دگرگونی مورد نظر است که متأثر از انتخاب طبیعی (natural selection) رخ می‌دهد.
همانگونه که گفتم کلمه تکامل را سال‌های سال است که بکار می‌بریم حتی به رغم اینکه می‌دانیم معادل دقیقی نیست (و حتی ممکن است گاه گمراه‌کننده باشد) ولی چون به اصطلاح جا افتاده است آن را استعمال می‌کنیم ولی مخاطب و خواننده‌ی علاقمند را نیز در کتاب‌ها و یا سخنرانی‌ها آگاه می‌کنیم که مراد از «تکامل»، صرف تغییر و دگرگونی است و نه حرکت رو به کمال چون اصولاً «کمالی» در تکامل مد نظر نیست.
چند سالی است برخی نویسندگان و مترجمان معادل «فرگشت» را پیشنهاد می‌کنند و بکار می‌برند.
فرگشت از دو جزء ساخته شده است: فر+گشت
«فر» به معنی جلو، رو به جلو، رو به پیش … است. و گشت نیز به معنی تغییر و دگرگونی. از ترکیب این دو با هم معنای «تغییر رو به جلو یا رو به کمال» حاصل می‌شود که در نهایت شگفتی همان معنای لغوی و قاموسی «تکامل» است! یعنی مبدعان «فرگشت» صرفاً دغدغه‌ی حذف یک کلمه‌ی عربی را داشته‌اند و ساخت و استعمال کلمه‌ای با ریشه‌های فارسی بجای آن. همین! و البته همان اشتباه کسی را مرتکب شده‌اند که در چندین دهه قبل برای نخستین بار از این پدیده‌ی زیستی با کلمه‌ی «تکامل» یاد کرد و نه با تغییر و دگرگونی و … . یعنی کسی که خشت اول را کج نهاد.
مبدعان «فرگشت» ظاهراً دانش زیستی حسابی هم نداشته‌اند چه با کمی مطالعه درست و عمیق درباره‌ی ساز و کارهای تکامل معنای حقیقی آن را می‌فهمیدند و دیگر دست به چنین واژ‌ه‌سازی بیهوده و اشتباهی نمی‌زدند.
پیش‌ترها نیز عده‌ای به فکر افتادند که معادل «تحول و تبدل» را بجای تکامل بکار ببرند ( و غافل بودند که با این پیشنهادشان سخت می‌توان صفات اشتقاقی ساخت.)
زنده‌یاد دکتر محمود بهزاد که با نگارش کتاب‌های فراوان به حق سهمی به سزا در آموزش مفاهیم نظریۀ تکامل در ایران ایفا کرد در مطلع کتاب عالی خود تحت عنوان «داروینیسم و تکامل» می‌نویسد:
«... گرچه بسیاری از نویسندگان کشور ما تحول و تبدل نیز بکار برده‌اند، اما چون کلمۀ تکامل به اصطلاح «جا افتاده است» آن را بکار می‌بریم، بدون آنکه در مفهوم آن کمالی در نظر بگیریم.»
در پایان دو نکته را متذکر می‌شوم:
اول این که قرار نیست به صرف یک کلمه کل مفاهیم و ملازمات یک نظریه آشکار و به خواننده منتقل شود. این مطمئناً انتظار بیهوده‌ای است.
دوم اینکه اگر کسی به صرف «نام» یک نظریه، و بدون مطالعه درست و دقیق مطالب معتبری که حول آن نظریه نوشته شده است، خواست با شما وارد بحث شود توصیه میکنم اصلاً با او وارد گفتگو نشوید. در نخستین صفحات هر کتاب معتبری دربارۀ نظریه تکامل مفهوم واقعی این نظریه شرح داده شده است. هر گاه کسی با استناد به کلمۀ «تکامل» و معنای قاموسی آن و مفهوم حرکت رو به کمال با شما گفتگو را شروع کرد شک نکنید که حتی چند صفحۀ آغازین یک کتاب خوب دربارۀ این نظریه را نیز نخوانده است. در این صورت بهتر است ابتدا کتاب خوبی در این زمینه به او معرفی کنید و گفتگو با وی را به بعد از مطالعۀ دقیق آن کتاب موکول کنید.
@dirinenegar

🎥 #دایناسورهای_ایران
داستان جانورانی که کامل منقرض نشدند / عصر ایران

▪️ محسن ظهوری
▫️مرداد ۹۹

🔹 کانال گزارش‌های ویدئویی
➡️ @VideoJournalism_Iran

نام این طوطی گریفین است. او اخیراً موضوع پژوهشی درباره‌ی حافظه بوده است که در نشریه‌ی Scientific Reports به چاپ رسید. گریفین توانست در آزمون‌های این پژوهش، چند دانشجوی تازه‌واردِ دانشگاه هاروارد را در بازیِ حافظه شکست دهد.
در این ویدیو بخشی از هنرنمایی‌های گریفین را ببینید. او می‌تواند به سرعت هر صدایی را که از او خواسته می‌شود در حنجره‌اش تولید کند. از صدای حیوانات گرفته تا سفینه‌ی فضایی!

طوطی‌های خاکستریِ آفریقایی با نام علمیِ Psittacus erithacus که در بین عموم مردم به کاسکو هم شناخته می‌شوند، به نظر برخی پژوهشگران صرفاً واژگان را تقلید نمی‌کنند، بلکه حتا می‌توانند مفهوم واژگان را نیز بیاموزند.
این طوطی‌ها در شرایط ایده‌آل حداکثر تا ۵۰ سال نیز عمر می‌کنند.

دانش همگانی
@daneshhamegani

شکارچی بی‌رحم بیشه‌زار

همراه محمد طارمی و محمدحسین کازرون در سفری صحرایی بودیم. سعی می‌کردم هم‌پای ایشان بمانم، اما مدام می‌ایستادم و سرعت حرکت دوستانم را هم کند می‌کردم.
در حالی که نومید از ادامه «عملیات غیرممکن» در مسیر صعب فرود به درون دره، از خستگی و درد و ضعف نقش زمین بودم، آخوندک بال‌کوتاهی (احتمالا Bolivaria brachyptera) یافتم که آشنایی و تماشای بیشتر او چند دقیقه‌ای بهانه درنگ ما شد و نفس‌هامان را تازه کردیم.

روز بعد در مسیر بازگشت، زیر آفتاب نمونه دیگری دیدم که مشغول خوردن ملخ کوچکی بود. ملخ زنده بود و گرچه سر نداشت، دست و پایی می‌زد.
سعی کردم زیاد مزاحم عیش حشره شکارچی نشوم؛ آخوندک هم بی‌خیال غول خسته و گرمازده، غذایش را چسبیده بود و توانستم تصاویر خوبی از غذاخوردنش ضبط کنم. صدای ملچ‌مولوچش را می‌شود شنید. تا آخر ببینید و هر وقت غذایی را دوست نداشتید، ببینید این سلطان بی‌رحم بیشه‌زار شکارش را با چه التذاذی می‌خورد!

نسخه باکیفیت را ازاین‌جا تماشا کنید.

‌
دوره آموزش تئوری-عملی «الگوریتم ژنتیک» که در زمستان سال گذشته روی یارپیز [+] منتشر کرده بودم، تا کنون فقط در یودمی، ۱۴ هزار ثبت نام از ۱۴۱ کشور دنیا گرفته است. متوسط امتیاز دانشجویان نیز ۴/۵ از ۵ بوده است.

همچنین روی کانال یوتیوب یارپیز نیز، بخش‌های مختلف این آموزش، جمعا بیش از ۳۳ هزار بار دیده شده‌اند.

در این دوره آموزشی، پس از مروری بر مبانی تئوری «الگوریتم‌های ژنتیک»، پیاده‌سازی گام به گام و خط به خط آن را در دو زبان برنامه‌نویسی متلب (MATLAB) و پایتون (Python) آموزش داده‌ام.

یک بار، یکی از دانشجویان خارجی‌ام، کامنتی به این مضمون نوشته بود: «من همیشه از یاد گرفتن الگوریتم ژنتیک ترس داشتم. واقعا فکر می‌کردم که نمی‌توانم یاد بگیرم. اما بعد از دیدن این دوره آموزشی، ترسم ریخت.» این جملات، مرا به شدت خوشحال کرد.

از نظر من، یک معلم، دو کار باید انجام دهد؛ یک، باید موضوع را به دانشجو یا دانش‌آموزش یاد بدهد؛ و دو این که، ترس او از یادگیری را، از بین ببرد؛ طوری که فکر نکند چیزی در دنیا وجود دارد که ممکن است نتواند یاد بگیرد.

اگر علاقه‌مند به موضوعات محاسبات تکاملی و/یا الگوریتم‌های ژنتیک هستید، می‌توانید از طریق لینک‌های زیر، به دوره آموزشی «الگوریتم‌های ژنتیک در پایتون و متلب» دسترسی داشته باشید.

🔗 وب‌سایت یارپیز [+]

🔗 یودمی [+]

🔗 یوتیوب [+]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

این مطلب در سایر شبکه‌های اجتماعی:

🔗 لینک مطلب در توئیتر [+]

🔗 لینک مطلب در اینستاگرام

🔗 لینک مطلب در لینکدین

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

سید مصطفی کلامی هریس
وبسایت: kalami.ir
کانال رسمی: @KalamiHeris

کانال پرسش و پاسخ: @Kalami_QA

‌

یادداشت ارزنده آقای شهبازی را درباره احتمال وجود ایرادات علمی و نگارشی، حتی در کتاب‌های معتبر خارجی بخوانید.
در این نمونه، سه اشتباه مهم علمی در یکی از آثار مرتبط با تاریخ طبیعی را مثال زده‌اند که محصول طبیعی بی‌دقتی همیشگی همه ابناء بشر است. این نکته به ما می‌آموزد که باید همواره با متون علمی برخورد انتقادی داشته باشیم، حتی اگر موثق به نظر آیند.

https://news.1rj.ru/str/Englishnutsbolts/729

بریده‌ای از یادداشت «روزها با استاد»
درباره دامنه علائق و دانش طبیعی استاد زنده‌یاد محمدرضا شجریان
نوشته هوشنگ ضیایی، اعتماد، ۴۷۴۶، یک‌شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۹
یک روز دنبال پرنده ای به اسم دم جنبانک کردند و با ریتم پرواز آن، آهنگی را زمزمه می کردند و می گفتند: این هم آهنگ دم جنبانک. در مورد زاغی هم که در خراسان به آن اکه کلاغ می گویند داستان های خنده داری تعریف می کردند. خشک شدن دریاچه ارومیه به علت احداث چندین سد با بالا رفتن غلظت نمک شروع شده بود و تعداد زیادی پرنده به علت چسبیدن کریستال های نمک به پرهای شان تلف شده یا در حال تلف شدن بودند. یکی از برنامه های روزانه من و استاد گرفتن این پرندگان و شستن پرهای آنها با آب شیرین و تماشای پرواز آنها بود که با شادمانی و دست زدن استاد همراه بود.
…
استاد ضمن دلگرم کردن من برای ادامه حضورم در سازمان حفاظت محیط زیست برای چاپ کتاب «راهنمای پستانداران ایران» که مطالب و تصاویرش را در زمان تبعیدم به ماکو تهیه کرده بودم و بسیار مورد پسند استاد قرار گرفته بود مرا تشویق کرد.
متن کامل یادداشت را در کتابخانه پالئوگرام بخوانید

رقص جفت‌یابی ولاسی‌راپتور ببینید!
#velociraptor
#دایناسور #راپتور #پرنده #شکاری #پرنده_نگری #رفتارشناسی #جفتگیری_حیوانات #Dinosaur #Raptor #bird #3D #animation #birdwatching #courtship #animal_behavior
اثر Joanna Kobierska
www.artstation.com/artwork/aRQwQq

@AmirBio
🛑 معرفی کانال تلگرام #زیست_شناسی_به_سبک_رضاامیر

این کانال یک کلاس واقعی و کامل و البته کاملآ رایگانه. در حال حاضر هفته‌ای یک فصل از زیست دوازدهم در این کانال به صورت کامل تدریس میشه: خط به خط متن #کتاب_درسی در فایل‌های صوتی و نکات شکل‌ها و تست‌های کنکور مرتبط با هر فصل در فایلهای ویدیویی. آزمون و روش مطالعه و چیزهای دیگر هم هست. «تست روز» هم مثل سال‌های گذشته خواهیم داشت که به زودی شروع میشه. من واقعاً امیدوارم این کار من برای شما جایگزین کلاس زیست باشه و با استفاده از مطالب این کانال نیازی به ثبت‌نام در کلاس یا خریدن کتاب و سی‌دی و این چیزها نداشته باشید. موفق باشید. #رضاامیر

🔍
می‌دونستید موجودات تک‌یاخته آمیب‌مانندی هستند به نام فورامینیفر که صدف‌هایی گرد و حجره‌حجره دارند؟
می‌دونستید حلزون‌هایی هستند به کوچکی همون آمیب‌های تک‌یاخته؟
می‌دونستید ماسه‌های لب ساحل پر است از صدف این موجودات ذره‌بینی؟
ببینید خودتون!
#microscope #microscopy
#snail #foraminifera #micromollusks

ویراست دوم کتاب درآمدی بر دیرینه‌زیست‌شناسی و سوابق سنگواره‌ای از مایکل بنتون و دیوید هارپر منتشر شد. ویراست نخستِ این کتاب درسی که درآمدی عمومی بر دیرینه‌شناسی است، سال ۲۰۰۹ منتشرشده بود. ویراست جدید کتاب متناسب با یافته‌های دیرینه‌شناسی طی ۱۱ سال گذشته به‌روز شده و چندین فصل آن، از جمله تکامل کلان و منشاء حیات، به‌طور کامل بازنویسی شده‌ اند. می‌توانید نسخه کامل این کتاب را از کتابخانه پالئوگرام دریافت کنید.

آیا این گوراسب است؟

دیشب نخ‌جیکی نوشتم درباره اصطلاح نه‌چندان آشنای «گوراسب» که گاهی برخی تصور می‌کنند نام درستی برای «خر عتّابی» یا همان «خر راه‌راه» آفریقایی است. در پاسخ نوشته من، دو دوست دانشمند و پیش‌کسوت من نکات مهمی را تذکر دادند.

حسین شهرابی که شیخوخیتی بی‌رقیب در تسلط بر متون ادبی و مشکلات و مصطلحات قدیم دارد، اشاره کرد که نام مصطلح فارسی (و عربی) برای «خر راه‌راه آفریقایی»، در متون قدیم «خر عتّابی» (و الحمار العتّابي) بوده است؛ چنان که سعدی می‌گوید:

«ای که پنجاه رفت و در خوابی/ مگر این پنج‌روزه دریابی/ ابلهی صد عتابی ِ خارا/ گر بپوشد، خری‌ـست عتّابی»
که یعنی «…ابله اگر صد لباس [گران‌قیمت] از جنس پارچه عتابی (راه‌راه) بپوشد، [هم‌چنان همان] خر است، اما از نوع عتّابی (راه‌راه).

کاوه فیض‌اللهی نیز که جانورشناسی خبره، تکامل‌دانی اعلم و نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگاری باتجربه و مسلط است، نکات مهمی درباره نام‌های علمی و عامیانه جانوران، به خصوص همین «گورخر» ذکر کرد و در نهایت، پیش‌نهاد کرد که نوشته من در کنار نوشته ایشان، در صفحه فردای سازندگی به شکلی در پی خواهد آمد، منتشر شود.

آیا این گوراسب است؟
عرفان خسروی
و
نام‌ها در گذر زمان
کاوه فیض‌اللهی

سازندگی، سال ۳، شماره ۷۸۵، سه‌شنبه ششم آبان ۱۳۹۹، صـ ۸
متن این مقاله را در کتابخانه پالئوگرام مطالعه کنید.

نوسازی زبان زیست‌شناسی

این آخرین مقاله‌ای است که برای نشریه ارزنده رشد آموزش زیست‌شناسی نوشتم. فصل بهار که این مقاله را می‌نوشتم، حدس می‌زدیم که رشد آموزش زیست‌شناسی دیگر نسخه کاغذی و چاپی نخواهد شد و حجم آن هم بسیار کمتر خواهد بود؛ اما کارشکنی‌هایی که از «بالادست» برای این نشریه به وجود آوردند، حتی بیشتر از این حرف‌ها بود، طوری که انتشار آن تا نیمه پاییز به تعویق افتاد. با توجه به مشکلاتی که در شماره‌های قبل برای مقاله‌های تکاملی به وجود آمد و درنهایت، این مقالات فقط با پی‌گیری و اصرار سردبیر فرهیخته نشریه، آقای دکتر کرام‌الدینی، منتشر شدند، تصمیم گرفتم که دیگر در این مورد مطلبی ننویسم تا موجب تصدع و زحمت بیشتر نباشد؛ به علاوه چون از ورود ناگهانی تعداد بسیاری نوواژه پیشنهادی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به کتاب‌های درسی زیست‌شناسی متوسطه مدت کوتاهی می‌گذرد و موضوع نوواژه‌های فارسی در صفحات بسیاری از شماره‌های این نشریه منعکس شده، تصمیم گرفتم تا با نگاهی تاریخی به این دغدغه بپردازم که نوآوری و نوسازی زبان زیست‌شناسی چه سابقه‌ای در متون فارسی دارد و تجربیات پیشین به کجا منتهی شده است.

شاید تعجب کنید اگر بدانید حتی واژگان جاافتاده‌ای مثل حشرات و خزندگان جزء همین نوواژگان دخیل در زبان زیست‌شناسی هستند که حتی در نخستین کتاب‌های علمی طبیعیات به زبان فارسی، معنا و شکل و کاربرد متفاوتی داشته‌اند. داستان این نوواژگان زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم جریان کاربرد آن‌ها از چند آبشخور متفاوت و موازی سرچشمه گرفته و فراز و فرودهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مختلفی را پشت سر گذاشته است.

متن این مقاله را می‌توانید در کتابخانه پالئوگرام یا تارنمای رشد آموزش زیست‌شناسی مطالعه کنید و نظرات خود را پیرامون این موضوع به اشتراک بگذارید.

فانتازیا: پرستش بهار

هشتاد سال پیش در چنین روزی (۱۳ نوامبر ۱۹۴۰) شرکت دیزنی سومین پویانمایی بزرگ خود را (پس از «سفیدبرفی…» و «پینوکیو») با نام «فانتازیا» منتشر کرد. فانتازیا دربرگیرنده هشت قطعه از آثار موسیقی کلاسیک است که ارکستر فیلادلفیا به رهبری لئوپولد استوکوفسکی و میزبانی و گویندگی جوزف تیلر اجرا کرده و پویانمایی‌هایی متناسب نیز موسیقی را همراهی کرده‌اند.
چهارمین قطعه گزیده‌ای از باله «پرستش بهار» اثر ایگور استراوینسکی (۱۹۱۳) است و چنانچه تیلر در مقدمه آن توضیح می‌دهد، چون «پرستش بهار» در وصف پیدایش حیات بوده، پویانمایی این قطعه نیز نمایشی است از پیدایش و تکامل حیات اولیه و زندگی و انقراض دایناسورها.
این پویانمایی که با تصویر زیبایی از کسوف خورشید رو به زوال به پایان می‌رسد، هنوز هم بسیار دیدنی و الهام‌بخش است و البته بازنماینده تصویری که هشتاد سال پیش از دایناسورها وجود داشت.