فانتازیا: پرستش بهار

هشتاد سال پیش در چنین روزی (۱۳ نوامبر ۱۹۴۰) شرکت دیزنی سومین پویانمایی بزرگ خود را (پس از «سفیدبرفی…» و «پینوکیو») با نام «فانتازیا» منتشر کرد. فانتازیا دربرگیرنده هشت قطعه از آثار موسیقی کلاسیک است که ارکستر فیلادلفیا به رهبری لئوپولد استوکوفسکی و میزبانی و گویندگی جوزف تیلر اجرا کرده و پویانمایی‌هایی متناسب نیز موسیقی را همراهی کرده‌اند.
چهارمین قطعه گزیده‌ای از باله «پرستش بهار» اثر ایگور استراوینسکی (۱۹۱۳) است و چنانچه تیلر در مقدمه آن توضیح می‌دهد، چون «پرستش بهار» در وصف پیدایش حیات بوده، پویانمایی این قطعه نیز نمایشی است از پیدایش و تکامل حیات اولیه و زندگی و انقراض دایناسورها.
این پویانمایی که با تصویر زیبایی از کسوف خورشید رو به زوال به پایان می‌رسد، هنوز هم بسیار دیدنی و الهام‌بخش است و البته بازنماینده تصویری که هشتاد سال پیش از دایناسورها وجود داشت.

🦄

‏آورده‌اند که خون تک‌شاخ سیماب‌فام است و هرکه از آن بنوشد، هم اگر به دم بازپسین رسیده باشد، بقای عمرش باشد و اگر ضعیف باشد، قوی گردد و اگر جبونی در طینتش آمیخته باشد، قوی‌دل گردد.

رساله «نوادر الحیوان فی معابر البعدان» نوشته طالح ابن فرجشور دیبوبی، سده نهم هجری

بعدالتحریر:

تصور می‌کنم رساله مزبور جزؤ آثاری از قبیل دیوان معزی و کاپوس‌نامه کذایی بوده که ریچارد فرای به بهای معتنی با مساهمت مؤسسه گوورکیان و موزه صنایع جمیله سین‌سیناتی در ایران خریده بود، یا می‌خواست بخرد، یا خرید ولی اداره بیوتات وزارت دارایی خروجش را از کشور قدغن کرد یا خرید و برد و بعدها موزه صنایع جمیله سین‌سیناتی سهم خود از آن را به مؤسسه گوورکیان هبه کرد و مؤسسه مزبور هم آن را به کتابخانه ملی هند سپرد، چون تصور می‌کرد اصل نسخه را نادر از هند به ایران آورده ولی در هند، متأسفانه به تک‌شاخ جادویی باور نداشتند و در نگهداری‌اش سهل‌انگاری کردند و نسخه مزبور طعمه حریق چهار-پنج سال پیش موزه تاریخ طبیعی بمبئی شد. رحمه‌الله.

https://www.instagram.com/p/CHv6MqjAfxO/?igshid=13i6zf5vz6bz4

روز فیبوناچی
و مارپیچ‌های غیرطلایی

‏۲۳ نوامبر ‎#روز_فیبوناچی است. لئوناردو فیبوناچی از تأثیرگذارترین ریاضی‌دانان سده سیزدهم میلادی است. او رشته‌ای از اعداد را معرفی کرد که در آن اعداد، غیر از دو عدد اول، با محاسبه‌ مجموع دو عدد قبلی ایجاد می‌شوند و در صورت امتداد این دنباله تا بی‌نهایت، نسبت میان اعداد آن به عدد طلایی یا φ میل می‌کند. بسیاری از پدیده‌های طبیعی از دنباله فیبوناچی و عدد φ پیروی می‌کنند، اما نه همه آن‌ها!

یکی از مشهورترین پدیده‌های طبیعی که خلاف قول مشهور و شهود عامیانه، هیچ ربطی به دنباله فیبوناچی و نسبت طلایی ندارد، مارپیچ آمونیت‌ها و نوتیلوس است. فراموش نمی‌کنیم که در ریاضیات محاسبه عدد و رقم بر شهود و حدس تقدم دارد! در اینجا درباره این موضوع به تفصیل توضیح داده‌ام:
t.me/paleogram/944

‎#روزها
‎#FibonacciDay

تذکره ذی‌نوسوری
اثر مولانا زمانی ملقب به حجت‌الحق:
نامش را عرفان نوشته‌اند. از طایفه خسرویان. ملحدی را سرمشق کرده به حرف‌های حکیمی انگریزی از صراط مستقیم دورافتاده می‌گوید آدمیان از نسل بوزینه اند. حضرت خاقانی ظرافت کرده فرمودند لابد آن حکیم نسل خودش را می‌گفته.
از طفولیت عصافیر و ماکیان از دستش به گریز بودند و دواب و بهایم از دیدارش به پرهیز. در بیت شریفشان استخوان جانور نگاه می‌دارند. ‏به جماعتی از جانوران قدیمه موسوم به ذی نوسور (این نوسور معلوم فقیر نشد که کجاست) تعلق خاطر دارد. می‌گوید طیور نیز از ایشانند. کتب بدیعه و عتیقه نیز بسیار دارد.
حضرت خاقانی فرموده‌اند که رییس وحشخانه همایونی شود. رفته و دیده در وحشخانه فقط وحشت و حیوانی نیست. ‏حضرت صاحبقرانی فرمود: خودت صید کن و باز همه خندیدند. متغیر شده گفته از این مملکت می‌رود.
از راه بادکوبه و تفلیس و ادسا و والاشی به مملکت نمسه رفته آنجا به تحقیق مشغول شده استخوان جانوران را دقت می‌کند. ‏فی‌الحال همانجا با هومبولت نامی از حکمای جرمانیه مربوط است و همچنان به کفر و الحاد مشغول. خداوند اسلام را به دل‌های تاریک عرضه نمی‌کند. داعی دعایش می‌کند.

نقد کتاب/ مورد عجیبِ ترقی معکوس در ترجمه

شناسا نیکنام

«تاربافت حیات: درک و دریافت حیات برپایه دانش نوین»
نویسنده: فریتجوف کاپرا
ترجمه بیژن دوستی
ناشر: شما و بهجت
504 صفحه، 65000 تومان
#زیست‌شناسی #تشزبهجت #نشرشما #نقدکتاب

این کتاب را «نشر شما» با همکاری «انتشارات بهجت» منتشر کرده است. نویسنده کتاب، فریتیوف کاپرا (یا آن‌گه که نامش را در زبان انگلیسی تلفظ می‌کنند: فریچیوف) فیزیکدانی علاقه‌مند به نظریه سیستم‌ها، نیم‌نگاهی به اکولوژی (به عنوان روایتی سیستمی از زیست‌شناسی) و سابقه کتاب‌های پرفروش دیگری است، از قبیل Tao of Physics (۱۹۷۵؛ ترجمه: حبیب‌الله دادفرما، کیهان، ۱۳۶۸/شکوفه غفاری، هرمس ۱۳۹۹)، Turning point (۱۹۸۲؛ ترجمه: علی‌اکبر کسمائی، خانه فرهنگ اسفار، ۱۳۶۸/ محمد گوهری نائینی، روشنگران و مطالعات زنان، ۱۳۸۵) و The hidden connections (۲۰۰۲، ترجمه محمد حریری اکبری، نشر نی، ۱۳۸۶). کتاب حاضر او نیز، چنان که از نگاه او که برآمده از نظریه سیستم‌هاست، انتظار می‌رود، پیرامون نگاهی به شبکه در هم تنیده عناصر زنده است. کاپرا در این کتاب می‌کوشد به جای تأکید بر عنصرهای زیستی، روابط میان آن‌ها را به ما نشان دهد و از این طریق به سراغ پرسش‌هایی بنیادین از قبیل ماهیت ذهن و آگاهی می‌رود. در این مسیر او از نظریات جذابی از قبیل نظریه سامانه‌ها، نظریه پیچیدگی، نظریه گایا، نظریه آشوب و سایر ابداعات نظری جدید برای توصیف روابط میان جانداران در زیست‌بوم‌ها و سامانه‌های زنده استفاده می‌کند. نگاه او به نظریه تکامل زیستی بیشتر از آن‌که نزدیک به تحویل‌گرایان نوداروین‌گرای امروزی باشد، به نگاه میکروب‌شناسانی مثل لین مارگولیس (واضع نظریه مهم درون‌هم‌زیستی و نویسنده کتاب مشهور the Five Kingdoms) نزدیک است. از نظر او تکامل میکروب‌ها بسیار بیشتر از تکامل جانوران در گشایش شاهراه‌های نوآوری زیستی نقش داشته و عمده تکامل‌گرایان نوداروینی که از بستر جانورشناسی با تکامل آشنا شده‌اند، درک درستی از سازوکار تکامل میکروب‌ها طی چهار میلیارد سال نخست حیات و اهمیت نگاه سامانه‌ای به تکامل حیات ندارند. همه این‌ها باعث می‌شود که این کتاب را نیز مانند سایر آثار نویسنده جنجالی و مهم بدانیم و خواندن آن را به شما توصیه کنیم.

اما مترجم و ناشر فعلی در ترجمه این اثر مسیری را رفته‌اند که باعث می‌شود هرگز خواندن این ترجمه را به شما توصیه نکنیم. مشکل از روی جلد کتاب آغاز می‌شود. نام نویسنده که علی‌القاعده باید به تلفظ زبان مادری نویسنده «فریتیوف» نوشته می‌شد (با به تلفظ انگلیسی، زبان دوم نویسنده: «فریچیوف») به نحو ناشیانه‌ای تبدیل به «فریتجوف» شده است. در فرهنگی که عادت دارد نام‌هایی مثل «ایزک نیوتون» و «ایزک آسیموف» را به «اسحاق نیوتون» و «اسحاق عاصم‌زاده» تبدیل کند، شاید این اشکال بزرگی ننماید؛ اما این روند اعصاب‌خردکن تغییر در ثبت اعلام به جلد این کتاب محدود نمی‌شود. در نخستین خط از پیش‌گفتار کتاب، نام «شرودینگر» (فیزیک‌دان مشهور و تأثیرگزاری که کوشید با نظریه ترمودینامیک ماهیت زندگی را وصف کند) تبدیل شده به «شرودنیگر». کتاب را بختانه ورق می‌زنیم. به فصل ۱۰ می‌رسیم. نام «گرگور مندل» را می‌بینیم که نه تنها به صورت «جرج مندل» آمده، بلکه در پانویس نیز به جای «Gregor» نوشته‌اند «George». مترجم به همین‌جا بسنده نکرده و چند خط بعد که که درباره «ویلیام بتسون» (مبدع نام «ژنتیک» و مروج نظریه مندل) صحبت می‌کند، نام پسر بتسون را نیز از «گریگوری» به «جرج» تغییر داده است. ثبت چندگونه اعلام مشکل جدی دیگری است که خواننده را مدام سردرگم می‌کند؛ مثلا یک‌جا از «بولزمن» نام رفته و چند صفحه بعد از «بولتزمان» و دوباره چند صفحه بعد از «بولزمن». برای راقم این نقد مشخص نیست چرا کسی که حتی در حد تحصیلات دبیرستان با نام «گرگور مندل» و «اروین شرودینگر» آشنایی ندارد، باید دست به ترجمه کتابی میان‌رشته‌ای درباره فیزیک و زیست‌شناسی بزند.

ناکاردانی مترجم در نقل فارسی متن کتاب محدود به ثبت مکرر اعلام نادرست نیست. اصطلاحات بین و روشن زیست‌شناختی نیز در این کتاب تبدیل به کلماتی جادویی شده‌اند.
ادامه...
https://www.alef.ir/news/3990909096.html

یک مسابقه با سه جایزه
امروز داشتم روی نمونه جالبی کار می‌کردم که به این ساختار عجیب برخوردم. زیر میکروسکوپ ازش عکس و فیلم گرفتم تا به شما هم نشان دهم. اول خواستم راست و مسلم برایتان بگویم که چیست، ولی فکر کردم موضوع خوبی است برای برگزاری مسابقه‌ای علمی، واقعی، به نسبت سخت و کاملا جدی. اولین نفری که بتواند بگوید ۱- این ساختار چیست، ۲-در چه گروهی از جانوران دیده می‌شود و ۳- به چه کار می‌آید، برنده اصلی خواهد شد.
طبعا جایزه متعلق به کسی خواهد بود که پاسخ کامل را زودتر از دیگری پای همین فرسته (فرقی نمی‌کند، در اینستاگرام، تلگرام یا توییتر) بنویسد. پاسخ‌های ناقص، دوپهلو یا توأم با پرسش جنبی و استفهام و تردید پذیرفته نیستند. مهلت مسابقه فعلا یک هفته خواهد بود.
سه جایزه مسابقه هم ۱- یک نمونه جمجمه تمیزشده از کارهای «موزه هنر جمجمه و اسکلت» ۲- یک نقاشی پرنده از «خانه هنر افرا» و ۳- یک جلد کتاب علمی از نوشته‌های خودم.
منتظر پاسخ‌های شما (در قسمت نظرات پالئوگرام یا پای فرسته اینستاگرام) هستم.
پ‍.ن‍. اگر صفحه‌ای دارید و محصولی علمی یا هنری تولید می‌کنید، می‌توانید حامی مسابقات بعدی ما باشید.

نقد و معرفی کتاب بیم امواج سهم‌گین را به قلم شناسا نیکنام در ترعه الف کتاب بخوانید.

بخشی از متن:
سال ۲۰۱۶ که این کتاب منتشر شد، صحبت کردن از تغییرات اقلیمی و امواج بلاخیز آن واقعا شجاعت و جسارت می‌طلبید. برآمدن راست‌گرایان افراطی در اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی که تغییرات اقلیمی را دروغ می‌نامند و هرچه در توان دارند به کار می‌برند تا محدودیت فعالیت‌های اقتصادی مضر به حال زمین متوقف یا کمینه شود، دقیقا در همین سال آغاز شد. عده‌ زیادی از مردم جهان که به این راست‌گرایان باور و امید دارند، مانند منکران نوح نبی ‌هستند که تا آخرین لحظه عذابی را که قرار بود نازل شود، باور نکردند […] بیم امواج سهمگین نه تنها شجاعانه و با اهمیت است، بلکه متنی جذاب و بلیغ دارد. خانم فیلسوف مثل پرده‌خوان‌ها، گوسان‌ها، بخشی‌ها و عاشیق‌های قدیمی است که جماعت را میخکوبِ روایت می‌کنند و محضری گرم دارند. هنر نویسندگی او و شناختن مزه دهان مخاطب در این کتاب حتی برای کسی که علاقه‌ای به طبیعیات و فلسفه ندارد، آموزنده و مسحورکننده است؛ این را در کنار ارائه اطلاعات دقیق و درست و به‌جایی بگذارید که نویسنده خوب می‌داند کجا باید خرجشان کند.