ℹ️ آیا شما هم آدم‌هایی اطراف‌تان دارید که «سگ دوست» یا «گربه دوست» باشند؟ من همیشه احساس می‌کردم که ویژگی‌های شخصیتی این افراد از یکدیگر متمایز است اما هیچ وقت گمان نمی‌کردم که پژوهشی در این باره انجام شده باشد. اما از قرار، بیش از نیم قرن است که پژوهش‌های متعددی درباره ویژگی‌های شخصیتی افراد و ارتباط آن با «گربه دوست» یا «سگ دوست» بودن آنها صورت گرفته است. در یکی از مهمترین پژوهش‌های این حوزه آمده است که از میان پنج جنبۀ بزرگ شخصیت (روان‌رنجوری، برونگرایی، تجربه‌پذیری، خوشایندی و وظیفه‌شناسی) افراد «سگ دوست» به صورت میانگین بیشتر برونگرا، خوشایند و وظیفه‌شناس هستند در حالی که افراد «گربه دوست» بیشتر تجربه‌پذیر و روان‌نجورند (منبع). این الگو به یک میزان در میان زنان و مردان وجود دارد. همچنین پژوهشگران توانسته‌اند نشان دهند که میان «سگ‌ دوستی» و انعطاف‌پذیری و برون‌گرایی از یک جهت و «گربه‌ دوستی» و روان‌رنجوری و خلاقیت افراد همبستگی وجود دارد (منبع و منبع).

⬅️شاید این یافته‌ها ما را به این نتیجه برساند که انتخاب میان سگ یا گربه چیزی فراتر از یک علاقۀ ساده است؛ گویی این انتخاب بازتابی است از شخصیت و جهان‌بینی ما. حال شما در جمع پرشور سگ‌دوستان جای دارید یا همنشینی با گربه‌های اسرارآمیز را ترجیح می‌دهید؟

تصویر: سریال گربه‌سگ (۲۰۰۵-۱۹۹۸)

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

⬅️ متنی که در زیر می‌آید ترجمۀ بخشی است از این منبع:

📖 Cat Bohannon; Eve: How the Female Body Drove 200 Million Years of Human Evolution. Penguin and Random House, 2023. Pp. 390-391.

🚫 هرج و مرج جنسی نیاکان کَپی ما یک استراتژی ضروری بود نه فقط عادتی لذتبخش. نخستی‌سانان نر نه تنها برای یکدیگر خطرناک‌اند، بلکه تهدیدی جدی برای نوزادان‌ هم هستند. در میان نزدیک‌ترین عموزادگان نخستی‌سان ما – یعنی شامپانزه‌، بونوبو و حتی اورانگوتان‌ – هرج و مرج جنسی دارای هدفی است روشن برای ماده. ماده از داشتن رابطۀ جنسی با نرهای گوناگون تنها لذت نمی‌برد بلکه همچنین مطمئن می‌شود که هیچ‌کدام از نرهای اطرافش ندانند پدر کدام فرزند هستند. در زیست‌شناسی به این موضوع «عدم‌قطعیت پدری» می‌گوییم. زمانی که پژوهشگران صحبت از تکامل تک‌همسری در انسان‌ می‌کنند، عموماً بر این امر تاکید دارند که زن با اطمینان بخشیدن به مرد که پدر فرزندانش است چه به دست می‌آورد. اما آنچه کمتر بدان پرداخته می‌شود این است که چنین کاری تا چه حد می‌تواند برای زنان و فرزندان‌شان خطرناک باشد.

⚠️ هرچند شامپانزه‌های نر به ندرت بچه شامپانزه‌های دستۀ خودشان را می‌کُشند، اما در هنگام نبرد با دسته‌های دیگر، عموماً نوزادان آنها را از بین می‌برند زیرا فرزندی که محصول اسپرم دشمن است برای آنها فایده‌ای‌ ندارد. آنها همچنین عادت به تجاوز – یا دست کم تحمیل خشونت‌آمیز خود – بر ماده‌های دشمن دارند تا هم سلطۀ خود را مستحکم کنند و هم احتمالاً پدر نوزادان جدید شوند. بنابراین، بسیاری استدلال می‌کنند که عامل اصلی که مانع از به قتل رسیدن نوزادان توسط نرهای همان دسته می‌شود این است که یک نر مطمئن نیست آیا بچه شامپانزه فرزند اوست یا نه.

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

🚫 در هفته‌های اخیر چند مقالۀ بسیار تاثیرگذار منتشر شد. دلیل این تاثیرگذاری نه کشف یافته‌های جدید بلکه نشان دادن اشتباهات گذشته است. از آنجایی که خود من بارها در کلاس‌هایم از اطلاعاتی استفاده کرده‌ام که اکنون باطل شده، به نظرم آمد که نتایج پژوهش‌های جدید را اینجا مطرح کنم تا هم اصلاحیه‌ای باشد برای آنچه در کلاس‌ها گفته‌ام و هم تذکری در مورد آنچه ممکن است در منابعی دیگر خوانده باشید.

1️⃣ تا بحال یکی از بهترین شواهد برای نشان دادن ذاتی‌بودن همکاری در میان انسان‌ها پژوهشی بود که نشان می‌داد نوزادان حتی در ماه‌های نخست پس از تولد بیشتر به افرادی توجه دارند که با یکدیگر همکاری می‌کنند تا آنهایی که مانع از همکاری دیگران می‌شوند (منبع). اما پژوهش اخیر که با مقیاسی گسترده و توسط چند آزمایشگاه صورت گرفته است نتایج آزمایش فوق را تایید نمی‌کند (منبع).

2️⃣ طبق یکی از یافته‌های کلاسیک روانشناسی اجتماعی تعامل میان گروه‌ها به کاهش تعصبات و پیش‌داوری‌های میان اعضای‌شان می‌انجامد. اما پژوهشی که اخیرا منتشر شده حاکی از آن است که اولاً تاثیر تعامل بین گروه‌ها بر کاهش تعصب اعضا گروه بسیار ناچیز است و ثانیاً، تعامل بین گروه‌ها باعث می‌شود که تعصبات افراد یک گروه نسبت به یک فرد مشخص از گروه دیگر کاهش یابند، اما تاثیری در نگاه آنها به کل اعضای آن گروه ندارد (منبع).

3️⃣ اگر شما هم مثل من از علاقه‌مندان فرانتس د وال بوده باشید، حتما آزمایش مشهور او در مورد میمون‌های کاپوچین را دیده‌اید که چطور عدم رعایت عدالت در تشویق دو میمون، باعث خشم میمونی می‌شود که به آن ظلم شده (ویدئو). این پدیده‌ای که آن را «نابرابر گریزی» می‌خوانند (منبع). اما نتایج فراتحلیلی که به تازگی منتشر شده و مشتمل بر ۶,۰۰۰ مشاهده از ۱۸ گونۀ جانوری است نشان می‌دهد که به طور میانگین، شواهد چندانی از «نابرابر گریزی» در دیگر گونه‌های جانوری وجود ندارد (منبع).

4️⃣ امروزه می‌دانیم که فرهنگ مختص به انسان نیست و می‌توان اشکال مختلف آن را در میان دیگر گونه‌های جانوری مشاهده کرد. با این حال، همواره تصور بر این بوده است که «فرهنگ انباشتی» - انتقال رفتارهای پیچیده در خلال نسل‌ها و تغییر و بهبود آن در طی زمان – مختص به انسان است. شواهد جدید اما ادعای فوق را زیر سوال می‌برد و نشان می‌دهد که دیگر گونه‌ها نیز دارای «تکامل فرهنگ انباشتی» هستند (منبع).

5️⃣ و بالاخره. در گذشته دانشمندان تصور می‌کردند که انتخاب هندوانه خوب تاثیری در شانس بقاء افراد ندارد. اما شب یلدا نشان داده که یک هندوانه بد نه تنها می‌تواند جان فرد را به خطر بیندازد بلکه ممکن است یک شب طولانی را نیز خراب کند. از این جهت همۀ ما فرزندان کسانی هستیم که در گذشته تکاملی‌مان هندوانه خوب خریدند 😅 شب یلداتون شاد!🎉

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

چند ثانیه از روزهای کاری خلوت آخر سال من!

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

🔻 مغز بزرگ ما و تکامل دگروالدینی

🤰 در فرهنگ ما مرسوم است هنگامی که فردی صاحب فرزند می‌شود، دوستان و آشنایان برای تبریک و شادباش به منزل‌ او می‌روند. در چنین مواقعی اغلب میهمانان، نوزاد تازه متولد شده را در آغوش گرفته و نوازش ‌می‌کنند. این شیوۀ رفتار را می‌توان به اشکال گوناگون در میان فرهنگ‌های دیگر نیز یافت. در تمام فرهنگ‌هایی که می‌شناسیم خویشاوندان و آشنایان به مادر در پرورش نوزاد کمک می‌کنند (منبع). این رفتار به ظاهر عادی ما از منظر تکاملی بسیار متفاوت از دیگر گونه‌هاست.

🔍 برای روشن شدن موضوع اجازه دهید نگاهی بیندازیم به نزدیک‌ترین خویشاوند زندۀ تکاملی ما: شامپانزه‌. شامپانزه‌های ماده پس از زایمان، توجۀ وسواس‌گونه‌ای به نوزاد خود دارند و -دست‌کم تا چند ماه اول- حتی به خویشاوندان نزدیک‌ اجازه نمی‌دهند که به نوزاد نزدیک شده یا آن را در آغوش بگیرند. دلیل این رفتار، میزان هورمون اکسی‌توسین در بدن شامپانزه مادر است. در میان پستانداران هورمون اکسی‌توسین در هنگام زایمان به فرآیند انقباض عضلات برای بیرون راندن نوزاد از رحم کمک می‌کند. علاوه بر این، اکسی‌توسین تاثیر بسیار مهمی بر روی مغز مادر در شکل‌دهی به هیجانات او دارد. اکسی‌توسین باعث ایجاد پیوندی نیرومند میان مادر و نوزاد تازه متولد‌شده می‌شود (منبع و منبع و منبع). این هورمون در هنگام تولد در بدن انسان‌های مادر نیز وجود دارد. اما میزان آن حتی در میان دلسوزترین انسان‌های مادر قابل مقایسه با شامپانزه‌های مادر نیست (منبع و منبع) زیرا همانطور که گفته شد انسان‌ها اجازه می‌دهند خویشاوندان، آشنایان، دوستان، ماما و پزشک نوزاد را در آغوش بگیرند و لمس کنند. اما شامپانزه مادر نوزادش را تمام و کمال برای خود می‌خواهد. کسی که جرات کند به نوزاد شامپانزه نزدیک شود باید حملۀ شدید یک مادر خشمگین را به جان بخرد. اما چرا چنین تفاوت فاحشی میان انسان‌ها و شامپانزه‌ها وجود دارد؟ به نظر می‌رسد که پاسخ این پرسش را باید در پرهزینه‌ترین عضو بدن جست: مغز.

🧠 مغز در انسان بالغ تقریبا دو درصد از کل وزن بدن را تشکیل می‌دهد اما حدود بیست درصد انرژی روزانه صرف آن می‌شود (منبع). طبق یک برآورد، نوزاد از لحظۀ تولد تا رسیدن به مرحله استقلال غذایی، بین ده تا سیزده میلیون کالری نیاز دارد (منبع). نوزاد انسان در بدو تولد کاملا درمانده است و در مقایسه با نوزدان گونه‌های دیگر، به زمان بسیار بیشتری برای رشد نیاز دارد. این یعنی در بخش عمدۀ تاریخ تکاملی گونۀ ما، مادر به تنهایی نمی‌توانست کالری مورد نیاز برای پرورش کودک را تامین کند. بر خلاف شامپانزه‌های ماده (و همینطور دیگر کَپی‌ها)، انسان‌های مادر برای پرورش نوزاد خود نیازمند کمک هستند (منبع و منبع). بخشی از این کمک توسط پدرِ نوزاد تامین می‌شود اما علاوه بر او پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها (به ویژه مادربزرگ‌ها)، فرزندان مسن‌تر (به‌ویژه خواهران)، عمه‌ها وخاله‌ها، عمه‌ها‌ و خاله بزرگ‌ها، دایی‌ها، دوستان مادر، و افراد متفرقه دیگر در فرزندپروری به مادر یاری می‌رسانند (منبع و منبع و فصل یازده این منبع). این پدیده‌ای است که به آن دگروالدینی (Alloparenting) می‌گویند.

💡 دگروالدینی زمانی رخ می‌دهد که افرادی غیر از مادر، در پرورش نوزاد کمک کنند. این پدیده را می‌توان در درجات مختلف در میان گونه‌های گوناگون یافت (منبع). مثلا گزارش‌هایی دربارۀ رفتار دگروالدی در میان شامپانزه‌ها نیز وجود دارد. اما این رفتار هم به ندرت مشاهده شده و هم اینکه شامپانزه مادر برای پرورش نوزاد خود به کمک دیگران نیازمند نیست (منبع). با این حال به نظر می‌رسد که در میان نخستی‌سانان، انسان تنها گونه‌ای است که برای پرورش نوزاد با مغز بزرگ نیازمند به کارگیری شیوۀ دگروالدینی است (منبع و منبع). در طول تاریخ تکاملی انسان، همکاری افراد با یکدیگر به منظور پرورش فرزندان به عنوان یک فشار انتخابی به نحوی به ویژگی‌های زیست‌شناختی و روانشناختی ما شکل داده که انسان‌های مادر نه تنها جلوی نزدیک‌شدن دیگران به نوزاد را نمی‌گیرند، بلکه با آغوش باز از یاری دیگران استقبال می‌کنند.

❗️ از این پس، هربار که نوزادی را در آغوش فردی غیر از مادرش دیدید، بدانید که شاهد یکی از عجیب‌ترین رفتارها در دنیای پستانداران هستید. رفتاری که میلیون‌ها سال تکامل بدان شکل بخشیده است.

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

🐜 آسیاب مورچه‌: علم، رفتار جمعی و چرخه‌های مرگبار

😖 مورچه‌های سرباز برای اینکه جایی بروند، دنبال رَد فرومون مورچه‌های دیگر را می‌گیرند. اما گاهی به صورت تصادفی حلقه‌ای درست می‌شود و مورچه‌ها در این «مارپیچ مرگ» قرار می‌گیرند و آنقدر دنبال هم حرکت می‌کنند تا از خستگی تلف شوند. این پدیده را «آسیاب مورچه» می‌نامند.

❓ آیا این فقط یک اتفاق ساده در طبیعت است یا درسی عمیق‌تر در دل این تکرار بی‌پایان نهفته است؟

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

به تازگی پژوهشگران دانشگاه علم و فناوری چین (USTC) با الهام از خرطوم فیلم و بازوی هشت‌پا، روباتی را طراحی کرده‌اند که نه تنها بسیار انعطاف‌پذیر بلکه قدرتمند نیز هست. این روبات علی‌رغم طراحی ساده خود می‌تواند توپ تنیس در حال حرکت را به راحتی بگیرد و سطل آب را به آسانی از جای خود بلند کند.

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

♾ بازی کردن نقش خدا در زیست‌شناسی

🔻 متن زیر ترجمه و تلخیص بخش کوتاهی است از کتاب «اتفاق: شانس، آشوب و چرا هرآنچه می‌کنیم مهم است» (2024) نوشتۀ برایان کلاس (Brian Klaas). محور اصلی کتاب کلاس تاثیرات رخدادهای کوچک و به ظاهر ناپیدا در شکل‌دهی به روندهای بزرگ است. گزیدۀ زیر دربارۀ یکی از طولانی‌ترین آزمایش‌های زیست‌شناسی است که در آن دانشمندان با مطالعۀ ده‌ها هزار نسل از باکتری ای. کُلی (E. coli) در محیط آزمایشگاهی تلاش می‌کنند تا نشان دهند چه میزان از تغییرات در دوازده سویۀ این باکتری حاصل اتفاق است و چه میزان حاصل همگرایی.

🔗 مطالعۀ متن در وب‌سایت صدانت

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

🎬 پنج جنبۀ بزرگ شخصیت و پسند ژانرهای سینمایی

🔻 پژوهشی که به تازگی صورت گرفته به ارتباط میان پنج جنبۀ بزرگ شخصیت (تجربه‌پذیری، وظیفه‌شناسی، برونگرایی، خوشایندی و روان‌رنجوری) بر انتخاب ژانرهای مختلف سینمایی می‌پردازد. در تصویر پیش‌رو در برابر هر ژانر سینمایی می‌توانید اعداد مرتبط با پنج جنبۀ بزرگ شخصیت را مشاهده کنید. مقادیر بیشتر از صفر یعنی طرفداران در ویژگی مورد نظر بالاتر از حد میانگین و مقادیر کمتر ازصفر یعنی کمتر از حد میانگین‌ هستند (منبع).

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

🔹 همانطور که پیش از این گفته شد، پنجشنبه ۲۵ بهمن در همایش جهانی روز داروین در مورد «روانشناسی تکاملی رقابت درون-جنسی» صحبت خواهم کرد. در ادامه می توانید چکیدۀ سخنرانی من را مطالعه کنید.

🔻 روانشناسی تکاملی رقابت درون-جنسی

اغلب در میان حیوانات شاهدیم که یک فرد برای کسب منابع، متحدان و جفت با دیگر اعضای جنس خود به رقابت می‌پردازد؛ پدیده‌ای که به آن «رقابت درون-جنسی» گفته می‌شود. از منظر تکاملی زمانی یک جاندار در رقابت درون-جنسی پیروز است که شانس موفقیت تولیدمثلی آن افزایش یابد. در میان ما انسان‌ها نیز رقابت درون-جنسی به شکل گسترده‌ای وجود دارد. داروین در کتاب تبار انسان (۱۸۷۱) به تشریح این موضوع پرداخت اما همچون بسیاری از دانشمندان زمان خود معتقد بود بخش اعظم رقابت درون-جنسی میان مردان صورت می‌پذیرد و زنان – در بهترین حالت – تنها دست به انتخاب می‌زنند.

تصویری که امروزه از رقابت درون-جنسی انسان‌ در اختیار داریم بسیار متفاوت از قرن نوزدهم است. اکنون می‌دانیم که رقابت درون-جنسی نه تنها منحصر به مردها نیست بلکه زنان نیز به اندازۀ مردان – و گاه بیش از آنها – با همجنسان خود ستیز می‌کنند. با این حال در طول تاریخ تکاملی گونۀ ما سازوکارهای روانی متمایزی در ذهن زنان و مردان شکل گرفته که برای آن جنس از اهمیت سازشی برخوردار است. از این رو، هرچند زنان و مردان هر دو به رقابت درون-جنسی می‌پردازند اما تاکتیک‌هایی که برای شناسایی، هدف قرار دادن و کنار زدن رقیب و کسب منابع به کار می‌برند از یکدیگر متمایز است. در اینجا به برخی از مهمترین تمایزهای رقابت درون-جنسی میان زنان و مردان می‌پردازم و تبیینی تکاملی از آنها ارائه خواهم کرد.

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام

❤️‍🩹 انتیکاینس: عاشقی که از بی‌خوابی جان می‌دهد!

◀️ انتیکاینس (یعنی همین عزیزی که در تصویر می‌بینید با نام علمی Antechinus) یک نوع جانور کیسه‌دار در استرالیاست که هر چند به اندازۀ موش معمولی است اما در میان کیسه‌داران بخاطر رفتار خاصی شهره است: در فصل جفت‌گیری، انتیکاینس‌های نر قید خواب را زده و تمام وقت خود را صرف رابطۀ جنسی می‌کنند. اما بعد از دوران فعالیت جنسی دیوانه‌وار، از ضعف ناشی از آن غش کرده و می‌میرند. طبق پژوهشی که اخیراً درباره این ویژگی عجیب و غریب صورت پذیرفته، رفتار خود-آسیب‌رسان انتیکاینس‌های نر – همچون بسیاری دیگر از چنین رفتارهایی در دنیای جانوران- حاصل افزایش ناگهانی هورمون تستوسترون است. آنطور که نویسندگان مقاله می‌گویند «در معادلۀ میان الزامات فیزیولوژیک-عصبی خواب از یک سو و ضرورت‌های تولیدمثلی از سوی دیگر، احتمالاً سازوکار انتخاب جنسی قدرتمند، نرها را واداشته تا به منظور افزایش دسترسی به ماده‌های بارور و نهایتاً بیشینه کردن شایستگی خود، خواب را قربانی کنند». (منبع)

✍️ عارف عبادی

📱 اشتباهِ میمون

📱 اینستاگرام