به تازگی مستند Unknown: Cave of Bones محصول سال 2023 شبکۀ نتفلیکس را تماشا کردم. این مستند کشفیات اخیر دربارۀ انسان نالِدی (homo naledi) را به تصویر می‌کشد که در غار Rising Star در سایت "گهوارۀ بشریت" افریقای جنوبی یافت شده است. پژوهشگرانی که در مستند شرکت دارند، تلاش می‌کنند تا از طریق به تصویر کشیدن آنچه "قدیمی‌ترین قبرستان جهان" می‌نامند دو موضوع اصلی را اثبات کنند. یکی اینکه h. naledi آگاهانه مردگان خود را دفن می‌کردند و برای انجام این کار مراسمی داشتند و دیگر آنکه h. naledi به طور گسترده از آتش استفاده کرده است. با توجه به اندازۀ مغز h. naledi هردوی این ادعاها برایم تازگی داشت.

وقتی پس از تماشای مستند، به دنبال مقاله یا مقالات مرتبط با آن گشتم، متوجه شدم که آنچه در مستند بیان می‌شود شدیداً محل منازعۀ اهل فن است (نگاه کنید به این منبع و این و این و این و این). نتایج این پژوهش نه تنها تا امروز در هیچ نشریۀ داوری همتا (peer review) منتشر نشده، بلکه داورانی که دست‌نویس اولیۀ مقاله را خوانده‌اند نسبت به دقت شواهد و علمی بودن مدعیات آن شدیداً ابراز تردید کرده‌اند (نگاه کنید به اینجا). البته هیچ بعید نیست که با یافتن شواهد بیشتر در آینده، هر دو ادعای فوق مورد تایید قرار گیرند. اما تا آن زمان، بهتر است شرط احتیاط را حفظ کرد و فراموش نکنیم آنچه در مستند می‌آید، صرفاً فرضیات اثبات نشده است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

Unknown: Cave of Bones (2023)
📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

تکامل حروف الفبای لاتین
حروف الفبای زبان انگلیسی - و بسیاری از زبان‌های دیگر اروپایی - محصول هزاران سال تکامل است. ریشه‌های قدیمی‌ترین این حروف به الفبای نیا-سینایی (3800 سال پیش) باز می‌گردد که مبتنی بر حروف هیروگلیف مصری بود. از آنجا به بعد انباشت تغییرات بزرگ و کوچک، حروف الفبای لاتین را به شکلی درآورده که امروزه شاهد آن هستیم. نمودار تغییرات تکاملی حروف الفبای لاتین را می‌توانید در این پوستر زیبا مشاهده کنید (کیفیت بهتر آن در کانال تلگرام موجود است).

The Evolution of The Alphabet
📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

موجودی که در فیلم می‌بینید احتمالاً به گونۀ Cirrothauma magna تعلق دارد. طول جانور در حدود 1.3 متر است و این فیلم در عمق 1600 متری سطح دریا در شمال جزیرۀ بیکر (Baker Island) گرفته شده. Cirrothauma magna اغلب در عمق بیش از 2000 متر زندگی می‌کند، جایی که نور خورشید به آن نمی‌رسد. به همین جهت، حتی لحظه‌ای دیدن این موجود زیبا خالی از لطف نیست.
📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

تکامل انسان از پروتوسل تا حال و آینده ...

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

مشغول مطالعۀ کتاب رابرت ساپولسکی - استاد زیست‌شناسی و عصب‌شناسی دانشگاه استنفورد - هستم. این اثر دوهفته قبل با عنوان Determined: Life Without Free Will وارد بازار شد. ادعای ساپولسکی این است که ما انسان‌ها تماماً در قید جبر هستیم و هیچ ارادۀ آزادی نداریم (بله به همین قطعیت). وی تلاش می‌کند با استفاده از شاخه‌های مختلف علمی آن را ثابت و پیامدهای آن را بیان کند.

اما دیروز انتشارات دانشگاه پرینستون اطلاع داد که در این هفته کتابی منتشر خواهد کرد با نام Free Agents: How Evolution Gave Us Free Will به قلم کوین میچل استاد ژنتیک و علوم اعصاب در ترینتی کالج دابلین. بر اساس توضیح ناشر، استدلال اصلی میچل این است که شاخه‌های مختلف علمی نشان می‌دهند که ما انسان‌ها دارای ارادۀ آزاد هستیم و این بخشی لاینفک از وجود ماست.

با این حال، نکتۀ مهم برای ما خوانندگان این است که تا وقتی ابزارهایی دقیق برای آزمون آنچه گفته شد در اختیار نداریم، باید هر دو ادعا را به چشم فرضیه نگاه کرد و نه فکت علمی. و از آن مهم‌تر، نباید فرضیه را با فکت علمی اشتباه گرفت (چرا یاد نوح هراری افتادم؟)

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

به عنوان اشرف مخلوقات، ۶۰ درصد با موز و مگس سرکه شباهت ژنتیکی داریم.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

روانشناسان، جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم اعصاب همگی معتقدند که ارزش‌ها، رفتار افراد را تعیین می‌کنند. برخی ارزش‌ها، مثل اهمیت خانواده، تقریباً از مقبولیت جهانشمول برخوردارند اما درخصوص بعضی دیگر ارزش‌ها، مثل اهمیت صبوری یا داشتن استقلال، شاهد تفاوت‌های چشمگیری میان جوامع مختلف هستیم.

این پوستر 56 ارزش اصلی را نام می‌برد که محصول بیش از نیم میلیون نظرسنجی به 152 زبان دنیاست. همچنین نشان می‌دهد که برخی از این ارزش‌ها در کدام مناطق تا چه میزان از اهمیت برخوردارند.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

در مباحث مربوط به روانشناسی تکاملی، باید از دو اشتباه مهلک پرهیز کنیم. یکی مغالطۀ طبیعت‌گرایانه (naturalistic fallacy) است و دیگری مغالطۀ اخلاق‌گرایانه (moralistic fallacy). عبارت «مغالطه طبیعت‌گرایانه» را فیلسوف انگلیسی جی. ای. مور در اوایل قرن بیستم مطرح کرد اما پیشینۀ آن به نظریات فیلسوف اسکاتلندی دیوید هیوم باز می‌گردد. مغالطۀ طبیعت‌گرایانه یعنی پریدن از «است» (is) به «باید» (ought)، یعنی گمان بریم آنچه به صورت طبیعتی وجود دارد و «هست» از لحاظ اخلاقی هم خیر است و «باید» باشد. برای مثال، کسی که می‌گوید «انسان‌ها از لحاظ ژنتیکی با هم متفاوت‌ هستند، پس نباید در منظر قانون یکسان باشند» دچار مغالطۀ طبیعت‌گرایانه شده است.

مغالطۀ اخلاق‌گرایانه را برنارد دیویس، زیست‌شناس دانشگاه هاروارد مطرح کرد. مغالطۀ اخلاق‌گرایانه، عکس مغالطۀ طبیعت‌گرایانه است، یعنی پریدن از «باید» به «است». در اینجا «باید» اخلاقی به جای «هست» واقعی می‌نشیند. برای مثال، کسی که می‌گوید «باید انسان‌ها در منظر قانون یکسان باشند، پس اختلاف ژنتیکی میان آنها وجود ندارد» دچار مغالطۀ اخلاق‌گرایانه شده است.

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

حیوانات مختلف چه زمانی توسط انسان اهلی شدن؟

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

A) شامپانزه معمولی
B) جنوبی‌کپی آفریقایی (تقریبا 2.6 میلیون سال پیش)
C) جنوبی‌کپی آفریقایی (2.5 م. س)
D) انسان ماهر (1.9 م. س)
E) انسان ماهر (1.8 م. س)
F) انسان رودولفی (1.8 م. س)
G) انسان راست‌قامت (1.75 م. س)
H) انسان کارورز (1.75 م. س)
I) انسان هایدلبرگی (300 تا 125 هزار سال پیش)
J) انسان نئاندرتال خردمند (70 ه. س)
K) انسان نئاندرتال خردمند (60 ه. س)
L) انسان نئاندرتال خردمند (45 ه. س)
M) انسان خردمند خردمند (30 ه. س)
N) انسان خردمند خردمند (امروز)

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من

نمی‌دانم مستند Planet Earth III را تماشا کرده‌اید یا نه؟ باید اعتراف کنم من نسبت به مستند‌هایی که راوی آنها دیوید اتنبرو است علاقۀ ویژه‌ای دارم. صدای اتنبرو به گونه‌ای است که به موضوعات نوعی شکوه، ارزش و عمق می‌بخشد. اما در چند سال اخیر این صدای گیرا به لرزه درآمده آن هم نه به دلیل کهولت سن بلکه به دلیل ناکامی در متوقف کردن (یا کند کردن) روند تخریب زیست‌بوم به دست انسان.

من برای مدتی کوتاه در دانشگاه لستر تدریس می‌کردم. در آن ایام متوجه شدم چندین ساختمان دانشگاه، به ویژه برجی بسیار بلند در مرکز آن، نام اتنبرو را بر خود دارند. با کمی جستجو دریافتم که خانوادۀ اتنبرو پیوندی عمیق با دانشگاه لستر دارند. پدر دیوید اتنبرو در این دانشگاه تدریس کرده و دیوید و دیگر برادرانش برای چندین سال در کمپ دانشگاه حضور داشته و علی‌رغم سن کم، چندین جایزه دانشگاه را به خود اختصاص داده‌اند. سال 2017، دانشگاه لستر میزبان دیوید اتنبرو بود و من هم افتخار حضور در آن مراسم را داشتم. اتنبرو در آن مراسم گفت، تنها چند سال فرصت داریم تا جلوی نابودی زیست‌بوم را بگیریم. صدای اتنبرو آن روز هم می‌لرزید اما معتقد بود با همکاری یکپارچه جهانی، می‌توان کاری کرد. امروز اما، گویی چندان از آن امید خبری نیست. به قول یکی از اساتید، شاید نام مناسب برای گونه ما Homo Rapiens باشد (انسان متجاوز) نه Homo Sapiens (انسان خردمند).

📎 کانال تلگرام اشتباه میمون
🖥 اینستاگرام من