یک نفر به داد مجله‌های پر مخاطب همشهری برسد!
مصاحبه پایگاه خبری داتیکان با بنده به عنوان دبیر تحریریه اسبق و دبیر علمی سابق دانستنیها

https://www.instagram.com/p/BoouvI_BFJE/

http://www.datikan.com/news/view/id:7098

کشف فیل‌های پرنده

این عنوان خبری‌ست غلط‌اندرغلط که در تازه‌ترین شماره دانستنیها منتشرشده؛ لطفا گزارش من از اشتباهات علمی در نخستین شماره دانستنیهای نوکیسگان را به دست همه برسانید!

t.me/paleogram/835

اظهار لطف و توضیحات بزرگوارانه آقای عبدالرضا شهبازی در ترعه ارزنده دیرینه‌نگار درباره سرنوشت اندوهبار دانستنیهای اشغالی

t.me/dirinenegar/528

اظهار لطف و توضیحات بزرگوارانه آقای سپنتا نوروزیان در ترعه ارزنده دانش همگانی درباره سرنوشت اندوهبار دانستنیهای اشغالی

t.me/daneshhamegani/245

🗞چطور یک مجلۀ محبوب را نابود کنیم؟
@ehsanname
درستیِ هشدارهایی که اهالی رسانه نسبت به واگذاری فله‌ای مجلات همشهری می‌دادند، با انتشار شماره‌های جدید این مجلات خودش را نشان می‌دهد. مجلاتی که نسبت به محصول تحریریه‌های قبلی مجلات همشهری (که همگی یکباره اخراج شدند) کاملاً افت کیفیت دارد. جایی که بهتر از همه این تفاوت سطح را می‌شود دید، مجله «دانستنیها» است که موضوعش علم و مطالب علمی است. خودتان نظرات سه روزنامه‌نگار علم را در مورد شماره ۲۱۴ «دانستنیها» (اولین شمارۀ پس از واگذاری فله‌ای مجلات همشهری) بخوانید و از شدت غلطهای موجود در یک شماره، حیرت کنید:

🔸دکتر عرفان خسروی، زیست‌شناس و دبیر علمی سابق «دانستنیها» اینجا گزارشی از غلطهای عجیب و مضحک شمارۀ جدید این مجله ارایه کرده:
https://news.1rj.ru/str/paleogram/836
🔹سیاوش یالپانیان، دانشجوی دکتری تنوع‌زیستی اینجا یک پروندۀ ۸صفحه‌ای «دانستنیها» (در مورد گوزن زرد) را بررسی کرده و غلطهای ریز و درشت آن را مشخص کرده:
https://www.instagram.com/p/BoqqnBnAJn1/
🔸سیاوش صفاریان‌پور، تهیه‌کننده و مجری معروف برنامه‌های علمی تلویزیونی هم به سبک همشهری جوان (سابق) به «دانستنیها»ی جدید تمشک طلایی داده است:
https://www.instagram.com/p/BorKItIg6xM/

سخنی با دشمنان و دوستان

ابلها مردا!
عدوی ِ تو نیستم من! انکار ِ توام…

وقتی تهدیدها و تطمیع‌های دشمنان دوست‌نما و ناصحان ِ عافیت‌طلب شروع شد، مطمئن شدم که جای درستی را نشانه رفتم و آب در خوابگه مورچگان ریخته‌ام. شعر شاملو را به خاطر می‌آورم و منش آنانی را که گویی در جهانی دیگر می‌زیَند و هرگز از خون خود نهراسیدند. من که هم‌آن خون را هم ندارم. خون مرا خون‌آشامی مکیده که خود را ناجی قلمداد می‌کند.

در جهان ِ پیرامُنَم هرگز،
خون
عریانی ِ جان نیست
و کبک را هراسناکی ِ سرب
از خُرام 
بازنمی‌دارد.

افشاگری من درباره محتوای دانستنیهای ِ اشغالی هنوز در راه است. خطاهای پریشان علمی، حرفه‌ای، صفحه‌آرایی، ویرایشی و نگارشی این مجله هنوز مانده که در صحیفه‌ای جمع شود. مطمئنم صداقت و راستی من و دوستانم، ضامن سلامت ما از خوف و خطر در این دعوی نابرابر خواهد شد. فعلا همین را که مقدور بوده، لطفا دست به دست کنید تا برسد به دست همه مخاطب‌های دانستنیهای اشغالی.

https://www.instagram.com/p/Bov2RuwhbsA/

پیوند در یوتیوب:
https://youtu.be/3ZO_qzzQVRg

پیوند در IGTV:
https://www.instagram.com/tv/BoupEOdh2l5/

پیوند در تلگرام:
t.me/paleogram/836

پیوند در فیس‌بوک:
https://facebook.com/story.php?story_fbid=10218064044818539&id=1409468316

📝 عرفان خسروی: سکوت همکاران‌مان دردناک است

دکتر عرفان خسروی، زیست‌شناس و دبیر علمی سابق مجله‌ی «دانستنی‌ها» از مجموعه مجلات همشهری، یادداشتی برایم فرستاده است که پاره‌هایی از آن را برای شما هم می‌گذارم.

"این روزها نخستین شماره‌های مجلات تخصصی همشهری با مدیریت جدید منتشر می‌شوند. نخستین شماره‌ی دانستنیها نیز، بدون ما، چند روزی است منتشر شده و من به عنوان دبیر و ویراستار علمی دانستنیها، بیش از همه زخمی و مصدوم این فاجعه هستم.

می‌دانم که کار ما در دانستنیها از سلیقه و انتخاب بسیاری از فرهیختگان علاقه‌مند به حوزه‌های جدی‌تر دور بود، اما تلاش من و دوستانم حفظ دقت ادبی و سلامت فکری و صداقت علمی مجله برای مخاطبان عمدتاً نوجوانی بود که شاید سال‌های آینده می‌خواستند به جای دانستنیهای ما، مخاطب نوشته‌های فرهنگی و ادبی و سیاسی و اجتماعی همکاران دیگر ما شوند.

وضع مجلاتی که مدیریت جدید آن‌ها از آب درآورده، مصداق فریب و تدلیس و خطا و دروغ و وقاحت است. این روزها تا جایی که من و دوستان مروج علم در توان داشتیم، کوشیدیم خبر خرابی مجله‌مان را به مخاطبان دانستنیها و علاقه‌مندان ادبیات ترویج علم برسانیم.

اما من فکر می‌کنم مخاطب این خبر فقط نوجوان‌هایی نیستند که سابقاً مشتری نوشته‌های ما در دانستنیها بودند. سکوت اغلب همکاران روزنامه‌نگار ما در این ماجرا بسیار دردناک است.

شاید این سکوت به خاطر حمایت از حامیان اقتصادی کارزارهای سیاسی باشد و شاید هم ناشی از خنکی دل‌هایی که ما را مأموران مأجور در مأمن شهردار سابق می‌دانستند؛ احتمال اول مخل حق است و احتمال دوم خلاف حقیقت. شاید هم هیچ‌کدام نیست و بسیاری صرفاً بی‌خبر ماندند..."
@KhabGard

گزارشی از غلط‌های شماره‌ی جدید این مجله👇
https://news.1rj.ru/str/paleogram/836

خبر تلف شدن ۵ راس گورخر آسیایی در پارک ملی کویر را شنیدید؟ اینها گونه‌های در معرض خطر انقراضند. اما یک پرسش،معنی «گونه»در زیست‌شناسی چیست؟ با عرفان خسروی در این باره صحبت کردیم.

گونه چیست؟
و
موجودات زنده را چطور رده‌بندی می‌کنیم؟

پژمان عزیز از من دعوت کرد تا میهمان او و رادیو راز شوم و درباره مفهوم گونه صحبت کنیم. البته پژمان میکروب‌شناس است و من پیش او درس پس دادم. بعد از ضبط رادیو راز ۵۶، پژمان دستی به قلم برد و از محیط دوست‌داشتنی کافه مانا، طرحی زیبا پرداخت.
الیوم، کافه مانای کوچه شاهد، به لطف دوستان عزیزی که محیط آن‌جا را گرم و دلپذیر ساخته‌اند، بهترین جای این شهر است تا چند ساعتی در آن جمع شد و به آرامش گذراند.

https://www.instagram.com/p/BpBus05hczg/

این قسمت رادیو راز را از ترعه پالئوگرام هم می‌توانید بشنوید:

t.me/paleogram/843

دکل/ پخش آزمایشی

سیب‌زمینی از کجا آمده؟ سرخ‌پوست‌ها چطور و چرا سیب‌زمینی را طی هزاران سال اصلاح نژاد کردند؟ سمی است؟ سرطانزا است؟ بخوریم؟ نخوریم؟

https://www.instagram.com/tv/BpKNRbPgYQ8/

چرا فراحقیقت جذاب است؟

فیس‌بوک دیروز پیام داد که «مشکلات فراریاضیاتی ببرها» پرخواننده‌ترین و پرنظرترین نوشته من (از خلال سال ۲۰۱۶ تا امروز) بوده است. چرا این‌طور است؟
شاید رفته‌رفته حقیقت جذابیت خود را از دست می‌دهد. اما هرچه که هست، ما نویسندگان علمی حتی اگر دروغ هم بنویسیم، می‌توانیم آن را به عنوان «داستانک تخیلی» به مخاطب بی‌اندازیم و این به خاطر احترامی است که نام «علم» نزد مخاطب دارد.

https://news.1rj.ru/str/paleogram/559
اصل مطلب را این‌جا بخوانید: http://telegra.ph/Paleogram-10-21
و فرع آن را این‌جای دیگر: http://telegra.ph/Paleogram-10-21-2

فلسفه اعلام روزی به نام سنگواره‌ها
سوم آبان از سوی انجمن دیرینه‌شناسی ایران «روز ملی فسیل ایران» نامیده شد

عرفان خسروی | جانورشناس و دیرینه‌شناس

چیزهای متناقض و عجیبی در کشور ما هست که ذکر برخی مایه افتخار است و برخی مایه اندوه. مثلا ایران یکی از بهترین کشورهای دنیاست برای پژوهش در حوزه دیرینه‌شناسی؛ به قولی «ایران بهشت دیرینه‌شناسان است»؛ اما برعکس، دیرینه‌شناسی یکی از مهجورترین و شاید مغضوب‌ترین رشته‌های پژوهشی در کشور ماست.
حتی مفهوم دیرینه‌شناسی هم در ایران ناشناخته‌ است و اغلب مردم به خطا تصور می‌کنند دیرینه‌شناسی نام دیگر باستان‌شناسی است! میان مردم کشور ما تفاوت سنگواره‌ها (که بقایای به جا مانده از زندگی جانداران پیش از انسان هستند) و اشیای باستانی (که بازمانده‌هایی از دوران زندگی انسان‌ها هستند) موضوعی است مبهم و تفاوت سنگواره‌ها با دیگر پدیده‌های زمین‌شناختی، بحثی است موهوم.

منتشر شده در روزنامه جام جم

ترویج علم و روز ملی سنگواره
عرفان خسروی | دیرینه‌شناس
روزنامه شرق، سوم آبان ۹۷
امروز، سوم آبان، دومین روز ملی سنگواره در ایران است. سال گذشته این روز به همت انجمن دیرینه‌شناسی ایران نام‌گذاری و معین شد تا میعادی باشد برای ملی‌شدن دانش دیرینه‌شناسی در ایران. شاید مهم‌ترین کارکرد چنین روزی ایجاد حساسیتی علمی میان مردم کشور نسبت به سنگواره‌ها باشد؛ کاری از جنس ترویج علم. طی این یک سال، بارها شاهد علاقه و پی‌گیری مردمان علاقه‌مند نقاط مختلف کشور بودم و همین نشان می‌دهد باید به مردم علم‌جوی میهن و دوستان انجمن دیرینه‌شناسی دست‌مریزادی حسابی بگوییم! اما چگونه می‌توانیم در این مسیر پیش‌تر برویم؟
نگاهی به کارنامه سال اخیر برخی نهادهای علمی و ترویجی در کشور می‌تواند الگوی خوبی برای همه ما باشد. مثلا موزه علوم ایران یکی از درخشنده‌ترین کارها را در این حوزه طی سال اخیر انجام داد و با برگزاری رویدادی تابستانی به نام «آب، باد، خاک، آتش، باد و عنصر پنجم» هم‌زمان توجه بسیاری از بازدیدکنندگان پرشور تابستانی را به موضوع محیط زیست، حفاظت از زمین، آب، انرژی‌های نو و دیرینه‌شناسی جلب کرد.
https://www.instagram.com/p/BpWJwy3BDAX/

به بچه ایکتیوسور چه باید بگوییم؟
دکل/ پاتک/ پخش آزمایشی

نظر من این است که این موضوع بحثی در چهارچوب علم نیست، بلکه وابسته به بافتار زبان است و من پیشتر در متن‌های مختلفی، از جمله این روایت اینستاگرامی، «گوساله» را به قرینه گوساله وال و دلفین، انتخاب کرده‌ام. ضمنا توضیحاتی مختصر هم درباره زندگی ایکتیوسورها (Ichthyosauria) یا همان خزندگان دلفین‌مانند آبزی و تفاوت آن‌ها با دایناسورها افزوده‌ام.

از این پیوند به IGTV آقای سیاوش صفاریان‌پور بروید و نظر خود را بنویسید!

https://www.instagram.com/tv/BpxHXLug4ME/

درآمدی بر تکامل انسان از منظر انسان‌شناسی زیستی
دکتر محمدحسین کازرون - دانشگاه کالج لندن

این دوره در پنج جلسه نیم ساعته طراحی شده، که دکتر کازرون طی هر جلسه به یکی از موضوعات مهم در تکامل انسان می‌پردازد و به سراغ نمونه‌هایی موزه‌ای و آزمایشگاهی درباره تکامل انسان می‌رود تا موضوع را بیشتر و دقیق‌تر برای مخاطب بشکافد. در یکی دو جلسه اول، کازرون به جایگاه انسان در طبیعت و نسبت ما با سایر موجودات زنده در درخت تکاملی می‌پردازد و پس از آن به ظهور ویژگی‌های منحصربه‌فرد بشر در طول تاریخ تکاملی‌مان، از پنج میلیون سال پیش به این سو می‌پردازد. این دوره بی‌نظیر با تلاش شخصی دکتر محمد حسین کازرون و با کمک و همکاری دانشگاه کالج لندن برای مخاطب فارسی‌زبان تهیه شده است.

مکتبخونه
https://goo.gl/wLrTs6

اختلاف خلق از نام اوفتاد
کاربرد نام‌ های علمی و عامیانه جانداران در متن های فارسی

عرفان خسروی | رشد آموزش زیست‌شناسی، ۱۰۹، پائیز ۱۳۹۷، صص. ۱۱-۱۳

سنت‌های علمی از این جهت اهمیت دارند که کنار نهادن آن‌ها موجب هرج و مرج و آشفتگی می‌شود، هرچند محتوای این سنت‌ها نسبتی با حقیقت علمی نداشته باشد. علامت‌های ریاضی و فرمول‌های شیمی دو نمونه از سنت‌های علمی هستند که وابسته به شیوه نگارش چپ به راست لاتین هستند، اما ضرورت رعایت آن‌ها حتی در نگارش متن زبان‌هایی مثل فارسی که از راست به چپ نگاشته می‌شوند، بدیهی و پذیرفته‌شده است. در دنیای زیست‌شناسی نیز سنت‌های علمی مشابهی رایج است که بد نیست درباره آن بیشتر بدانیم و میان نگارش واژگانی که باید به صورت علمی نگاشته‌شوند، با واژگانی که کاربرد عامیانه آن‌ها اشکالی ندارد، تمایز قائل شویم.
این مقاله کوشیده شیوه‌نامه‌ای مدون و خلاصه باشد تا تکلیف ما را با نگارش نام‌های علمی به خصوص در متن‌های عامه‌فهم ترویج‌علمی روشن کند، بنابراین مطالعه آن به‌خصوص برای مروجان علم و معلمان زیست‌شناسی می‌تواند مفید باشد.

نظرات خود را در تارنمای رشد ثبت کنید:
samanketab.roshdmag.ir/fa/article/21249

چالش‌های ترویج علم


دوستان لطف دارند، انشالله هفته آینده، دوشنبه ۲۸ آبان، عصر خدمت شما و خانم قدیمی هستم. محاکات و ماجرا در این فقره فراوان داریم که امیدوارم فرصت عرضه پیدا شود. تشریف بیاورید، شلوغ بشود، شلوغ بکنیم. می‌خواهیم هرچه فریاد داریم، بکشیم!

https://www.instagram.com/p/BqCHx1dgwM-/

مجله علمی بالتازار:
«به دنیای بالتازار خوش آمدید
بالتازار یک مجله ترویجی در حوزه علم و تکنولوژی هست که به‌جای اینکه اون رو بخونید، می‌تونید ببینید و بشنویدش...
در آپارارت ببینید:
https://www.aparat.com/v/5EJaC

مجلس شبیه در ذکر مصائب دیرینه‌شناسی

دیروز برای بچه‌هایم در البرز، میانه درس تکامل زیستی، از داستان اکتشاف سنگواره و توصیف آن گفتم و نمونه‌های نویافته گونه‌ای جدید از خرچنگ‌های سنگواره در رسوبات اقیانوس تتیس را نشانشان دادم که الیوم، مشغول توصیف آن‌هایم. در مرحله آخر، تصویر سه‌بعدی یکی از خرچنگ‌ها را هم به آن‌ها نشان دادم و بچه‌ها که برای اولین بار با تصویری استریوگرام روبه‌رو شده بودند، سعی کردند آن را سه‌بعدی ببینند. ورق بزنید تا تصویر استریوگرام را ببینید!

راهنمایی اینکه چشم‌هایتان را چپ، لوچ، احول یا هر جور دیگری بکنید که می‌دانید، طوری که به جای دو خرچنگ، سه خرچنگ ببینید! خرچنگ میانی را که ممزوج از دو تصویر جانبی است، سه‌بعدی خواهید دید.

از بچه‌ها پرسیدم به نظر شما چرا مملکت به دیرینه‌شناس نیاز دارد؟ این پرسش را اگر از علمای سیاست‌گذار در عرصه علم بپرسیم، با طرح مهملاتی مثل مسئله‌محوری یا نیازهای راهبردی کشور، سر و دم دیرینه‌شناسی و نجوم و در یک کلام، علوم محض را چنان به سنگ انکار می‌کوفند که از پرسیدن پشیمان شوی! دیده‌شده، عده‌ای هم تلاش کردند مثلا دیرینه‌شناسی را به صنعت و معدن بچسبانند؛ لایتچسبک!

اما بچه‌های من که به ایشان افتخار می‌کنم، از تعهد علمی و کنجکاوی ذاتی بشر گفتند و البته از اهمیت راهبردی معرفی گونه‌های بیشتر به نام ایران؛ گونه‌هایی که اگر امروز ما پیداشان نکنیم، فردا همسایه‌های ما در جنوب خلیج فارس پیدا خواهند کرد؛ به نامی که خود می‌پسندند و ما نمی‌پسندیم. حیفم می‌آید که نخبه‌هایی مثل این‌ها هوش و گوش و کوشش خود را به جای علوم پایه، علوم انسانی یا هنر، مصروف پزشکی کنند.

پ.ن. از البرز که برمی‌گشتم، در همین حیرت‌ها بودم که یکی صدایم کرد. سلام کردیم و خودش را معرفی کرد؛ یکی از بچه‌های قدیمی‌ام بود که سال‌ها پیش در فرزانگان سه کرج، خدمت ایشان بودم. گفتم پزشکی تهران هستی؟ گفت نه! به حرف شما گوش کردم، در دانشگاه تهران جانورشناسی خواندم و خوشحالم. حس کردم این فرشته کوچک آمده بود تا به من مژده دهد به رغم روزگار، که سال‌ها تلاش من برای ترویج و تشویق بچه‌هایم به تحصیل علومی مثل زیست‌شناسی، حاصلی حسابی یافته است.

#سنگواره #شوریدگی_برای_سنگواره #شوریدگی_برای_سنگواره‌ها #فسیل
#فسیل_ایران #ترویج_علم_ایران
#بستک #هرمزگان

Galene sp.
Mishan Fm., miocene, Zagros
Bastak area, Hormozgan province, Iran

#Fossil_crab #decapoda #crab #brachyura
#mishan_formation #Miocene
#fossil_frenziness #fossil #Iran_fossil #stereographic #stereogram #3D
https://www.instagram.com/p/BqMP6rpnuQb/

جایزه‌ای برای انجمن ترویج علم

برندگان #جایزه_ترویج_علم امسال، دکتر هادی خانیکی، دکتر علی‌اکبر صبوری، دکتر محمدرضا توکلی صابری، حافظ آهی، ثریا قزل‌ایاغ، پوریا واعظ‌نیا، موزه ملک و هیئت تحریریه اخراجی مجله #دانستنیها بودند.

جایزه ترویج علم بهمن‌بیگی نیز به دو معلم مروج علم در مناطق محروم، علی مرادی و امرالله یوسفی تقدیم شد.

به دکتر خانیکی، به خاطر شخصیت درجه یک علمی ایشان ارادت دارم و البته به خاطر رفاقت دیرینه پدرم با ایشان و دکتر معین، بسیار دوستشان دارم و دیشب از دیدار هر دو گرامی، بسیار خوشوقت شدم.

دکتر توکلی صابری را به خاطر کتاب‌های متعددی که طی چهل سال اخیر ترجمه‌کرده و نگاشته‌اند، همواره به عنوان هوادار کوچکی از راه دور تحسین کرده‌ام. حافظ آهی که رفیق قدیمی و صمیمی من است و البته پوریا واعظ‌نیا نیز.

سال‌هاست که افتخار رفاقت با پوریا واعظ‌نیا را دارم. شوریده و دیوانه‌ای درجه یک که با همین دنده، بی‌وقفه رانده، موزه‌های بسیاری بنیان‌گذاری کرده و آثار علمی-هنری ساخته دست او، گواه دقیقی است بر این مثل که: عاقل به لب جوی پی پل می‌گشت/ دیوانهء پاپیاده از رود گذشت!

از اسکلت‌هایی بی‌نقص و زیبا بگیرید تا آکنده‌سازی‌های هنرمندانه بدن جانوران، تا نقاشی‌ها چشم‌نواز و مجسمه‌هایی از جانوران وحشی و البته سنگواره‌هایی که از سراسر ایران یافته و گردآورده، همگی گواه جمع آمدن توأمان علم و هنر در دستانی است که بسیار بیشتر از سن صاحبشان، کار کرده و پینه‌بسته‌اند.

پوریا که خبر برنده‌شدن جایزه ترویج علم را به من داد، خبر نداشت که من هم، گرچه یکی دو سال اخیر، کمتر با انجمن ارتباط داشته‌ام، اما امسال، خودم هم در کنار سایر دوستان تحریریه دانستنیها، از برندگان این جایزه هستم. من هم چیزی بروز ندادم و فقط گفتم شیرینی من فراموش نشود! گفت برایت #سنگواره #آمونیت می‌آورم و این #Forbesiceras را برای من آورد که خودش از سازند #آیتامیر در خراسان یافته.

خلاصه اگر به خاطر جایزه خودمان هم نمی‌خواستم به مراسم بروم، به خاطر همه این عزیزان، به خصوص لطفی که پوریا همیشه به من داشته، باید می‌رفتم. آمونیت عزیز را به همه دوستان نشان دادم و گفتم خوشحالی امروز من بابت این است، وگرنه جایزه‌ای که سبب اهدای آن، مدتی پیش با اخراج ما به پایان رسیده، نوشدارویی پس از مرگ سهراب است.

جایزه‌های امسال انجمن ترویج علم البته که به دست افراد بسیار شایسته‌ای مثل دکتر خانیکی و پوریا و دکتر توکلی صابری و حافظ آهی رسید و این حسن انتخاب، در حقیقت جایزه‌ای است که یاران گرامی انجمن ترویج علم، به اعتبار این انجمن بخشیدند.

https://www.instagram.com/p/BqPXOu5ndY4/