این نوشتار بازخوانی‌ای انتقادی از گفتار #پرویز_صداقت با عنوان «سرگردانی نظری در چپ ایرانی» در وبینار مجله‌ی #کریتیک به سردبیری #یاسمین_میظر است که نسخه‌ای از آن در مجله‌ی اینترنتی #نقد_اقتصاد_سیاسی منتشر شده بود. این یادداشت به معنای دقیق کلمه یادداشتی شتاب‌زده است و به همین دلیل امیدوارم در آن به بی‌راهه نرفته باشم.

@interventions

نسخه‌ی تلگرامی یادداشت «بداهت‌زدایی از سرگردانی نظری چپ در ایران»

این نوشتار بازخوانی‌ای انتقادی از گفتار #پرویز_صداقت با عنوان «سرگردانی نظری در چپ ایرانی» در وبینار مجله‌ی #کریتیک به سردبیری #یاسمین_میظر است که نسخه‌ای از آن در مجله‌ی اینترنتی #نقد_اقتصاد_سیاسی منتشر شده بود. این یادداشت به معنای دقیق کلمه یادداشتی شتاب‌زده است و به همین دلیل امیدوارم در آن به بی‌راهه نرفته باشم.

https://bit.ly/3xorI39

@interventions

در اینجا نسخه‌ی تلگرامی یادداشت یا به عبارت دیگر «پیش‌طرح یا طرح اولیه»ی «چپ ادبی و چپ سیاسی در سرزمین شعر» را گذاشته‌ام که پیشتر از انتشارش در مجله‌ی #وزن_دنیا گفته بودم. اگر بخواهم استدلال این متن را در یک عبارت نادقیق خلاصه کنم باید بگویم که در این متن از جدایی چپ سیاسی و چپ ادبی دفاع کرده‌ام. به هر حال همان‌طور که گفتم امیدوارم اشارات انتقادی دیگران بتواند راهی به دقیق‌ترشدن آن و ایجاد فرصتی دیگر برای تکمیل آن ـ شاید در قالبی جدی‌تر از یک جستار یا یادداشت ـ بگشاید. باز هم باید از دوستان نازنین در مجله‌ی وزن دنیا تشکر کنم که امکان انتشار آن را فراهم کردند.

#ادبیات
#درباره_شعر

https://bit.ly/left-poetry


@interventions

درباره‌ی نوبل اقتصاد

دقیقاً همین حس را بعد از دادن نوبل اقتصاد به #ریچارد_تالر، واضع نظریه‌ی تلنگر، داشتم. داستان مکرر و جالبی است!
اما نکته‌ای مهم درباره‌ی این نظریه‌ها و رابطه‌شان با نظریه‌ی مارکس وجود دارد که در یادداشتی درباره‌ی آن می‌نویسم.

#اشاره‌ها

@interventions

به پیشنهاد #کتاب_روزآروز مروری بر کتاب #انقلاب_آلمان نوشته‌ی #پی‌یر_بروئه (ترجمه‌ی #حسن_مرتضوی) نوشتم که در شماره‌ی چهار آن منتشر شد. نسخه‌ی کنونی که پیش روی شماست نسخه‌ی کامل‌تری از آن متنی است که در کتاب روزآروز منتشر شد.
از #متین_غفاریان ممنونم به‌خاطر راهنمایی‌های روشنگرانه‌اش درباره‌ی این‌که یک مرور کتاب استاندارد چه شکلی باید داشته باشد و راهنمایی‌هایش درباره‌ی برجسته‌کردن این یا آن روند یا رویداد تاریخی.
امیدوارم این مرور کتاب بتواند از یک سو چشم‌اندازی دقیق و درست از کلیت اثر بروئه ارائه دهد و از سوی دیگر شما را به خواندن خود این کتاب گیرا ترغیب کند.

#مرور_کتاب
#تاریخ_نگاری


https://bit.ly/407JQdt


@interventions

امروز ۱۲ آذر #محمد_مختاری را کشتند و شش روز بعد در ۱۸ آذر #محمدجعفر_پوینده را. این #شعر را به هر دو آن‌ها تقدیم می‌کنم که چراغ راه بودند و هستند و امید راستین به انسان. نمی‌دانم به کدام علت، بخش سانسور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دستور به حذف کامل آن از مجموعه شعرم «اسفار کلمه و رویا» داد.

کدام «یأس مخملینه» محمد؟
«غبار فقر بر استخوان‌»هامان نشسته است و
فضیلت؛ فضله‌ای نابهنگام از آسمان

تو رفتی با طناب‌هایت
با دوزاری تهِ جیبت
و «نگاه ممنوع»ات در بوی همه نانوایی‌ها پیچیده است

زندانی در چشم‌انداز یا دانشگاه
تنها «صدای تاریکی» را می‌شنود
و مسیح، نسخه‌بدل صلیبش را
اینجا و آنجا به قیمت روز می‌فروشد

دنیا هیچ وزنی نداشت دیگر
وقتی دهانِ فاجعه گشود و
«حشره‌ی سکوت»
در رگ‌های تو لانه کرد

کدام «یأس مخملینه» محمد؟
چشم را
چرک و خونابه انباشته است
و جمجمه را
شکست
@interventions

نسخه‌ی تلگرامی موبایلی یادداشت «روداری آزادانه و برابرانه»

@interventions

https://bit.ly/3A0eeqR

دو بستر و یک رویا؟

در این یادداشت به دوگانه‌ای پرداخته‌ام که به بهترین شکل در تصویر پست بالا بازنمایی شده است این‌که چگونه برخی یافته‌های علم اقتصاد نتایج منطقی یا پژوهشی نظریه‌ی مارکسیستی را به یاد می‌آورند.

@interventions

http://bit.ly/43Axjku

نه به اعدام!

مسیرهای حکم‌رانی در دوران پسامشروطیت

همان‌طور که در مقدمه و نتیجه‌گیری این جستار تأکید کرده‌ام، بحث‌های مطرح‌شده در آن مسأله‌دار و به عبارت بهتر بحث‌برانگیزند. طبیعتاً کوشیده‌ام دلایلی را در دفاع از ایده‌ی این جستار بیان کنم و گمان می‌کنم می‌توان آن را جدی گرفت.
این جستار در سال ۱۴۰۱ در #رادیو_زمانه با نام مستعار منتشر شد. از آن‌جایی که دست کم نزد خودم دلایل انتشار آن به آن صورت از میان رفته‌ است، در این‌جا آن را با تغییراتی بازنشر می‌کنم.

@interventions

این یادداشت اولین از مجموعه‌ای از یادداشت‌ها درباره‌ی موضوعات گوناگونی است که در دوران مهاجرت با آن‌ها مواجه شده‌ام. زبان خام و ناپروردگی ایده در این اولی به چشم خودم هم آمده است. آن را بر من ببخشایید و بگذارید پای فرصت کوتاه و خستگی فرساینده‌ی کار.

#مهاجرت #گزارش_شخصی #اقتصاد_سیاسی #یادداشت

http://bit.ly/4mAtFxV

@interventions

قضیه‌ی فردوسی

هزل[۱] خرده‌سلبریتی اینستاگرامی، زینب موسوی، درباره‌ی فردوسی گستره‌ای از موضوعات را به بحث روز تبدیل کرد: از رابطه‌ی میان طنز و مظاهر ملی گرفته تا شکل داستان‌سرایی آثار ادبی تا سانسور و آزادی بیان. آن‌چه به نظرم می‌تواند جنبه‌ای دیگر از موضوع را روشن کند، فهم فردوسی/شاهنامه همچون عنصری گفتمانی است. فردوسی/شاهنامه عنصری مهم در کشاکش‌های گفتمانی یک سده‌ی گذشته در ایران بوده است. هر چند به طور دقیق نمی‌دانیم که در پیشامشروطه شاهنامه/فردوسی به چه صورتی فهمیده می‌شده است، اما کم‌وبیش می‌توانیم این روند گفتمانی را در دوران پسامشروطه، دست کم به شکلی نادقیق در این یادداشتی که می‌خوانید، بازآفرینی کرد.
فردوسی/شاهنامه در گام نخست همچون عنصری از گفتمان ناسیونالیستی مشروطه‌خواه بازسازی شد، از خانه‌های مردمان بیرون کشیده شد و پا به عرصه‌ی سیاست ملی گذاشت. این را باید از آن فردوسی/شاهنامه‌ای که دوران پهلوی اول به‌ویژه همچون مظهر گفتمان پادشاهی‌خواهی شکل یافت جدا کرد. اولی به آن شکل معتدلی از ملی‌گرایی غیرتهاجمی بی‌تفاوت نسبت به شکل حکومت (پادشاهی یا جمهوری) تعلق دارد که داستان‌های شاهنامه را همچون آثاری در شکل‌دهی به حکمرانی عادلانه درک می‌کند اما دومی به ناسیونالیسم تهاجمی و اقتدارگرا متعلق است که شاهنامه برای او چیزی نیست جز کتاب مقدس تاریخ اسطوره‌ای شاهنشاهی پیوسته و متداوم ایران‌شهری. این دو گفتمان تا همین امروز ما نیز با وجود درهم‌روی‌ها و سازگاری‌ها و نوشدن‌های مفهومی و بازسازی‌های سیاسی دوام داشته‌اند. در سطحی دیگر هر دو این‌ها شاهنامه را همچون «متن بنیان‌گذار» زبان فارسی همچون زبان ملی می‌بینند.
پیوند اندام‌وار این دو گفتمان با دو حکم‌رانی متأخر در ایران یعنی پهلوی و جمهوری اسلامی ـ چه در متن چه در حاشیه‌ی آن‌ها ـ به شکل‌گیری گفتمان سومی انجامید که تلاش کرد فردوسی/شاهنامه را از چنبره‌ی تعلق اختصاص‌یافته ناسیونالیستی برهاند و آن را همچون متنی چندسویه‌تر بخواند. این رویکرد مشخصاً از سوی نویسندگان چپ‌گرا پی گرفته شد از فرج‌الله میزانی (جوانشیر) و مصطفی رحیمی با رویکرد حزبی‌سیاسی مشخص تا شاهرخ مسکوب و باقر پرهام که آن‌ها را می‌توان مشخصاً غیرحزبی اما از نظر سیاسی چپ‌گرا در نظر گرفت.
اسلام‌گرایان هرگز نخواستند و، آن‌جا که خواستند، نتوانستند شاهنامه/فردوسی را به عنصری سازنده در گفتمان خود بدل کنند اما با تشکیل حکومت ملی در سال ۱۳۶۱ وارد رابطه‌ای پرکشاکش و پرفرازونشیب با این اثر کلاسیک زبان فارسی شدند که خود آن داستانی دیگر است.
فهم فردوسی/شاهنامه همچون عنصری گفتمانی کمک می‌کند که به نقش اساسی گفتمان‌های مسلط به برجسته‌سازی یا کم‌رنگ‌سازی این یا آن پدیده‌ی فرهنگی یا اجتماعی توجه نشان دهیم و بخشی از هیستری عمومی نسبت به این یا آن پدیده را به کارکرد گفتمانی آن‌ها مربوط بدانیم و کمتر در مسیرهای ایدئولوژیک گم‌وگور شویم.

پانوشت +++++++++++++
[۱] طنز شکل‌های گوناگونی دارد، از هزل و هجو تا تمسخر و نقیضه‌سازی و کاریکاتور و لطیفه و مانند این‌ها.
[۲] بگذارید در همین جا پژوهش‌های ادبی اکثراً دانشگاهی درباره یا حول شاهنامه را در جایگاهی جدا بنشانم. آن‌ها، با وجود سوگیری‌های محتمل گفتمانی‌شان، فراورده‌های پژوهش‌های علمی‌اند و باید آن‌ها را در جایگاهی جدا از متون و برداشت‌هایی نشاند که گرایش گفتمانی مشخصی را پی می‌گیرند.

#مطالعات_فرهنگی #یادداشت #فردوسی

@interventions

مواجهه‌ی طنزآلود با شاهنامه

متأسفانه مواجهه‌ی طنازانه با شاهنامه چندان جایی در آثار ادبی فارسی نداشته است. معمولاً عناصر داستانی شاهنامه گاهی در کاریکاتورهای روزنامه‌های مدرن ایران بازنمایی می‌شده‌اند ـ در چارچوب طنز شسته‌رفته و محترمانه‌ای که درخور آن شخصیت‌ها می‌دانسته‌اند ـ اما کمتر جایی را در متون ادبی می‌توان پیدا کرد که شخصیت‌های شاهنامه در موقعیتی طنزآلود وارد شده باشند. یک نمونه‌ی خلاف آن رمان «رستم در قرن ۲۲» عبدالحسین صنعتی‌زاده کرمانی (منتشره در سال ۱۳۱۳) است که می‌توان آن را درواقع اولین رمان طنز علمی‌تخیلی با حضور چشم‌گیر شخصیت‌های شاهنامه در نظر گرفت. شاید برای اولین بار در تاریخ ادبیات فارسی باشد که شخصیت‌های اسطوره‌ای شاهنامه در قالب داستانی طنز جانی دوباره می‌یابند. البته چه بسا بتوان از آثار دیگری نام برد که دست به چنین کاری زده باشند.

@interventions

مردم سرباز نیستند

گویا باید همواره به یاد عده‌ای آورد که مردم سرباز نیستند.
این یادداشت با اینکه درباره‌ی اتفاقی دیگر نوشته شده است، می‌تواند به فهم حرف‌وحدیث‌های این‌روزها درباره‌ی #کنسرت_شجریان کمک کند.

@interventions

https://bit.ly/2ME2vbs

این یادداشت چند سال قبل (به گمانم سال ۱۳۹۸) در پرونده‌ای که دوستی نازنین در روزنامه‌ای گرد آورد، منتشر شد. قرار بود درباره‌ی #رویای_ایرانی و این‌که چه چیزی می‌تواند باشد نوشته شود. این یادداشت اگر بتواند کمک کند وقتی داریم درباره‌ی «ایران آزاد و آباد [آینده]» رویا می‌پردازیم، دقیق‌تر باشیم سهم خودش را ادا کرده است.

@interventions

http://bit.ly/3IaUiug

جستار «امپریالیسم یا دیکتاتوری: طرحی اولیه برای یک مسأله» در سال ۱۳۹۹ در پی بحث‌وجدل‌هایی که حول دو موضع «چپ محور مقاومتی» و سپس «چپ برانداز» فجازی و نوشتارها را پر کرد، در #رادیو_زمانه با نام مستعار منتشر شد. گمان می‌کنم بتوان آن را مداخله‌ای دانست که هنوز اهمیت خودش را از دست نداده است.

@interventions

http://bit.ly/3K2zcPl