بحث‌هایی که حول مدرسه تابستانه #مطالعات_فرهنگی و اجتماعی شکل گرفت، تکرار مکررات بود. برایم مهم شد که دست کم تا حدی که می‌توانم آن را به مسأله‌ای قابل توجه بدل کنم. این یادداشت تلاشی برای این کار است و امیدوارم توانسته باشم موضوع را به‌درستی صورت‌بندی کنم.


@interventions


http://problematicaa.com/summer-school-usc/

امروز #هشت_مارس، #روز_جهانی_زن، است. در این نوشته که لینکش را می‌گذارم، نگاهی انداخته‌ام به جنبه‌هایی از اثر سترگ #سیمون_دوبووار یعنی #جنس_دوم. نوشته‌ای قدیمی (میانه دهه‌ی هشتاد شمسی) که هر چند دوست دارم در قالب کتابی کوچک تکمیلش کنم اما فرصت‌اش فراهم نشده: یک‌جور «چگونه جنس دوم را بخوانیم».

#هشت_مارس

@interventions

https://problematicaa.com/fightingsubject/

به گمانم بهمن سال ۱۳۸۷ بود که این یادداشت کوتاه را برای مجله «سرپیچ» نوشتم؛ یادداشتی قدیمی است اما با ایده‌های اصلی‌اش هنوز هم همدلم، به‌ویژه این‌که شکل برخورد برآیند نیروها در انقلاب با مسأله‌ی زن است که چشم‌اندازهای بعدی آن را تعیین می‌کند.

#هشت_مارس

@interventions

https://bit.ly/3tBSn6I

این هم یادداشتی دیگر که باز هم در میانه‌ی دهه‌ی هشتاد شمسی در مجله «سرپیچ» منتشر شد. به گمانم هنوز هم می‌تواند بینش‌هایی را به دست دهد هر چند که باید از طریق پژوهش‌های تجربی گزاره‌های آن پذیرفته یا رد شوند.

#هشت_مارس

@interventions

https://bit.ly/3vT99Bf

سال ۱۳۸۹ بود که فیلم «زنان بدون مردان» اثر شیرین نشاط (بر پایه‌ی رمان شهرنوش پارسی‌پور) پخش شد. همان زمان این یادداشت را در شرح و نقد آن برای «مدرسه‌ی فمینیستی» نوشتم. هنوز برای خودم نقدی خواندنی است.

#هشت_مارس

@interventions

https://bit.ly/3pNQse6

سال ۱۳۸۱ تازه نوشتن جدی را آغاز کرده بودم. این جستار که در مجله‌ی عزیز «چیستا» منتشر شد، یکی از اولین نقدهای محتوایی به کتاب‌های درسی (دبستانی) بود که تا آن زمان منتشر می‌شد. توجه‌دادن به کلیشه‌های جاافتاده‌ی جنسیتی در کتاب‌های درسی نکته‌ی بااهمیت در آن بود. پیش از اینْ یادداشت کوچکی هم در چیستا منتشر کرده بودم که آن هم به تبعیض جنسی می‌پرداخت.

#هشت_مارس

@interventions

«نظریه‌ی دیدگاه (منظر) فمینیستی» برای من کتاب مهمی است، کتابی که به نظرم مواجهه‌ای خلاقانه با نظریه‌ی دیدگاه پرولتاریای مارکس است یعنی همان نظریه‌ی آگاهی طبقاتی خاص پرولتاریا که دقیقاً جایگاه ساختاری او آن را ممکن می‌کند. نانسی هارتسوک همین کار را با جایگاه ساختاری زنان می‌کند و نتایج درخشانی می‌گیرد. کتاب به لطف انتشارات #خرد_سرخ منتشر شده است.

#هشت_مارس

@interventions

کشاکش‌های گفتمانی و قدرت کارگران

اینْ مقاله‌ای است برگرفته از پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشدم، «کشاکش‌های گفتمانی و قدرت کارگران؛ واکاوی میدان گفتمانیت در اعتصاب کارگران شرکت واحد اتوبوس‌رانی تهران» که با همراهی استادم، دکتر بهرنگ صدیقی، نوشته شده است. فراموش نمی‌کنم هنگامی که این موضوع در جلسه‌ی شورا مطرح شد جدا از مسائلی که حول نظریه‌‌روش‌ام یعنی «تحلیل گفتمان انتقادی» وجود داشت، برخی از استادان حاضر در آن جلسه از این‌که می‌خواهم روی موضوعی مربوط به کارگران کار کنم، متعجب بودند. به‌هرروی با همراهی استادم، دکتر محمد رضایی، عنوان پذیرفته شد و توانستم کار را با دکتر صدیقی پیش ببرم. اما چرا این موضوع؟
در آن زمان (سال ۱۳۹۴) گرایش کلی در رشته‌ی مطالعات فرهنگی در رادیکال‌ترین متمرکز بود بر آن لایه‌ی اجتماعی که فرودستان حاشیه‌نشین خوانده می‌شد. کوشیدم موضوع پایان‌نامه‌ام را به‌شکلی انتخاب کنم که برخلاف گرایش حاکم و هژمونیک در رشته‌ی مطالعات فرهنگی باشد. با این‌که ورود به رشته‌ی مطالعات فرهنگی کمک بزرگی به منِ گرفتار در ساختارگرایی‌ای به‌شکلی ناآگاهانه یک‌سویه‌نگر کرد تا مسأله‌ی فرهنگ و درهم‌تنیدگی آن با مسأله‌ی عاملیت را دقیق‌تر درک کنم، اماخود آن عملاً هیچ توجهی به زندگی کارگران نداشت و به گمانم، بر پایه‌ی تصور نظری سنت انتقادی فرانکفورتی، کارگران را دیگر سوژه‌ی دگرگونی در نظر نمی‌گرفت. البته این بی‌توجهی مختص مطالعات فرهنگی نبود و به شکل عجیبی در آن زمان و حتا امروز هم، زندگی و فعالیت اقتصادی‌سیاسی کارگران اهمیت خاص و متمایز و چشم‌گیری برای شکل‌های گوناگون مطالعات اجتماعی در ایران ندارد.
از سوی دیگر رویکرد مارکسیستی که با علاقه و شوق به مسائل کارگران توجه نشان می‌داد، آن را نه آن‌چه در ذهن این یا آن کارگر بلکه معطوف به وظیفه‌ی تاریخی‌ای می‌دانست که کارگران در سرنگونی مناسبات سرمایه‌داری بر عهده دارند. دست کم در ایران، هنوز هم چنین رویکردی دست بالا را دارد. رویکردم در این پایان‌‌نامه را اساساً به‌شکلی در نظر گرفتم که بر خلاف این جریان، به زندگی روزمره کارگران یا به عبارت بهتر آن‌طور که آن‌ها خود کنش و فعالیت خود را می‌فهمند، نزدیک‌تر باشد. به همین دلیل باید گروهی از کارگران را در نظر می‌گرفتم که بشود از طریق مصاحبه‌هایی به آن چیزی پی برد که خود از کاری که کرده‌اند (اعتصاب بزرگ رانندگان اتوبوس‌رانی تهران در اسفند ۱۳۸۳ و سپس در پاییز و زمستان ۱۳۸۴) دریافته‌اند.
نکته دیگر این‌که تلاش‌ام این بوده است که عنصری اساسی را در مبارزات کارگران برجسته کنم که از آن با عنوان «قدرت کارگران» یاد می‌کنم، چیزی که فراتر از تشکل‌یابی صنفی طبقه (اتحادیه‌ها و مانند این‌ها) و تشکل‌یابی سیاسی آن (احزاب و سازمان‌ها) می‌رود.
نتیجه‌ی نهایی کار و این مقاله نه صرفاً به‌شکلی درون‌ماندگار بلکه به دلیل مسائلی دیگر که جای طرح‌شان در این‌جا نیست، ایرادهای روشی و نظری جدی‌ای دارند که ناشی از بضاعت ناچیزم در آن زمان بود. چیزی که امیدوارم با تکمیل پژوهش‌ام درباره‌ی شکل‌گیری و بالیدن سندیکای شرکت اتوبوس‌رانی تهران و حومه شکلی منسجم‌تر و بسط‌یافته‌تر و همه‌سویه‌تر به خود بگیرد؛ پژوهشی که امیدوارم در سال آینده به سرانجام برسد.
به هر روی امیدوارم این مقاله توانسته باشد گوشه‌ای از مبارزات کارگران را بازتاب دهد.

@interventions

http://jcsc.iaocsc.ir/article_242434.html

یادداشت کوتاه «رنج‌وعذاب رضا شهابی چه معنایی دارد؟» یادداشتی قدیمی است که به گمانم چهارپنج‌سال قبل نوشته شد هنگامی که شهابی را گرفتار زندان و بازداشت‌های مکرر کرده بودند. بازنشر این یادداشت قدیمی دقیقاً به این دلیل است که دست‌ودلم به نوشتن نمی‌رود وگرنه باید بدون شک آن را بازنویسی می‌کردم هر چند به گمانم، از آن‌جا که بسیاری رویه‌ها معمولا سال‌ها و سال‌ها پایدار می‌مانند، حرف‌های این نوشته هنوز خواندنی باشد.

@interventions

https://bit.ly/3MKhxHJ

نسخه‌ی تلگرامی موبایلی «بازخوانی مرگ یک چریک در بولیوی»

@interventions

https://bit.ly/2SyyIGq

این یادداشت دو هدف را پی گرفته است: اول، بحثی تاریخی درباره ریشه‌ها و روندهای همپیوندی میان #لیبرالیسم و #محافظه‌کاری و دوم، نقد مقاله‌ای از #فردریش_فون_هایک با عنوان «چرا محافظه‌کار نیستم». به نظرم خواندن‌اش می‌تواند چرخش‌های تاریخی لیبرالیسم را به سمت محافظه‌کاری و همچنین #نئولیبرالیسم نشان دهد. نشان‌دادن آن هم‌پیوندی‌های تاریخی با تأکید بر وجوه محافظه‌کارانه‌‌شان، به‌ویژه در دوران ما که دوران پاگرفتن لیبرال‌ناسیونالیسم (مذهبی یا غیرمذهبی) است، اهمیتی حیاتی دارد. این یادداشت در سال‌های آغازین دهه‌ی هشتاد شمسی نوشته شد و سپس در #پروبلماتیکا بازنشر شد. اکنون که سایت پروبلماتیکا دردسترس نیست، در این‌جا نسخه‌ی موبایلی تلگرامی‌اش را بازنشر می‌کنم.

@interventions

https://bit.ly/3QvHA8C

موضوع #دختران_خیابان_انقلاب و دیگر شکل‌های اعتراض مانند آن، واکنش‌هایی بر می‌انگیزند (به طرفداری یا ضدیت) که در آن برخوردها، برخی جنبه‌های به‌ظاهر بدیهی وجود دارد که به‌سادگی نادیده گرفته می‌شوند. آن جنبه‌ها، در این برخوردها طبیعی فرض می‌شوند. یکی از این جنبه‌ها مسأله «مردم خیابان انقلاب» است که این یادداشت درباره آن‌هاست. هر نوع سخن‌گفتنی از #مردم به‌سادگی ممکن است دچار این یا آن شکل از #فروکاست‌گرایی شود. در این یادداشت سعی کرده‌ام با سکوت درباره ماهیت «مردم خیابان انقلاب» از این نوع فروکاست‌گرایی دوری کنم. پس دقیق‌تر آن است که بگویم این یادداشت نه درباره خود «مردم خیابان انقلاب» که درباره شکل خاصی از برخورد و شکل خاصی از داوری درباره آن‌هاست.
عنوان این یادداشت را از عنوان رمان کنستانتین میخائلوویچ سیمونوف شاعر و نویسنده شوروی وام گرفته‌ام.

@interventions

https://bit.ly/2ME2vbs

در این یادداشت کوشیده‌ام درباره‌ی این‌که در گران‌سازی قیمت کالاها در چند ماه اخیر چه کسانی ضرر می‌کنند صحبت کنم. البته باید در نظر بگیرید که چنین یادداشتی شکلی مداخله‌ای دارد و مباحث به‌شکلی فشرده و جدلی در آن طرح می‌شوند و بیش‌ازهرچیز می‌خواهد توجه عموم را به وجوه نادیده یا کمتردیده‌شده یا لاپوشانی‌شده پدیده‌ها جلب کند. امیدوارم از درستی و اعتبار استدلالی و منطقی کافی برخوردار باشد.



@interventions

https://bit.ly/3acvy3M

اسطوره‌ای نوساخته وجود دارد که «با اعلام منع پوشیدن چادر» در دوران رضاشاه است که بوی خوش آزادی برای زنان در ایران می‌پیچد. این را مبلغان نوپا و دیرپای سلطنت ساخته‌اند. اما آن‌چه #کشف_حجاب در دوران پهلوی اول خوانده می‌شود، هم جزئی از فرایندی طولانی و هم به دلیل ماهیت دیکتاتورانه‌ی آن دارای پیامدهای منفی‌ای بود که توسط آن مبلغان لاپوشانی می‌شود. در این یادداشت با جزئیات بیشتر به همین موضوع پرداخته‌ام. این یادداشت پیش‌تر در #پروبلماتیکا منتشر شده بود.

@interventions

https://bit.ly/3RWLc4t

بخش‌هایی از متن پاسخ‌های #بوریس_کاگارلیستکی به پرسش‌ها. بوریس کاگارلیتسکی نظریه‌پرداز مارکسیست، استاد جامعه‌شناسی در دانشکده‌ی علوم اجتماعی و اقتصادی مسکو و سردبیر رابکور است. برخی کتاب‌هایش عبارتند از: «میان طبقه و گفتمان: روشنفکران چپ در دفاع از سرمایه‌داری» (راتلج، 2020)، «امپراتوری پیرامون: روسیه و سیستم جهانی» (پلوتو، 2007) و «بازسازی در روسیه: چرا سرمایه داری شکست خورد» (ورسو، 1995).

«بیشتر مردم نه برنامه‌های سیاسی تلویزیون را تماشا می‌کنند و نه برنامه‌ی رسانه‌های مخالف را در اینترنت. آنها اصلاً علاقه به هیچ نوع سیاستی ندارند. مجموع دیدگاه‌های سیاسی – از جمله وفاداران به حکومت و مخالفان، خواه چپ باشند یا فاشیست، لیبرال باشند یا محافظه کار – شاید 15 تا 20 درصد جمعیت و احتمالاً کمتر از 10 درصد مردم را تشکیل می‌دهند. بقیه‌ی مردم کاملاً غیر سیاسی هستند.
از یک سو، این مزیت بزرگی برای رژیم است، اما در عین حال بزرگترین مشکل رژیم هم است. هیچ کس علیه دولت کاری نمی‌کند، اما کسی هم به نفع آن حرکت نمی‌کند. به همین دلیل است که کارزار واکسیناسیون کرونا شکست خورد و از این روست که پوتین نمی‌تواند بسیج عمومی اعلام کند. ولودیمیر زلنسکی دیروز اعلام کرد که می‌خواهد یک میلیون نفر را بسیج کند. روسیه نمی‌تواند دویست هزار نفر را بسیج کند زیرا همه فرار می‌کنند.»

«[پرسش] اگر اکثر روس‌ها موضعی در قبال جنگ نمی‌گیرند، چه نوع نگرانی‌هایی دارند؟ قطعاً نگران تأثیر تحریم‌های اقتصادی هستند؟
[پاسخ] وضعیت اقتصادی رو به وخامت است و ما از اواخر اوت یا سپتامبر به طور جدی این وخامت را حس خواهیم کرد. این روندی تدریجی است. یک شرکت تعطیل می‌شود، مردم باید به دنبال شغل جدید باشند، سپس دیگری تعطیل می‌شود و به همین ترتیب. برخی اجناس ناپدید می‌شوند، اما نه همه‌ی اجناس.
همانطور که گفتم، اکثر روس‌ها غیرسیاسی هستند. آنها دل‌مشغول کار، خانواده، نزدیک‌ترین دوستان و شاید خانه و حیوانات خانگی خود هستند. روس‌ها خیلی مذهبی هم نیستند، اگرچه کلیسا به عنوان یک نهاد سیاسی نقش مهمی ایفا می‌کند. آنچه مهم است این است که زندگی خانوادگی شما دست‌نخورده باشد، آن‌گاه می‌توانید بقیه‌ی چیزها را تحمل کنید.»

«پوتین بارها وعده کرد که روند انتقال را آغاز کند، اما هرگز به این کار دست نزد، زیرا وقتی جانشینی را معرفی کند، دیگر کنترلی بر اوضاع نخواهد داشت. طرح اولیه‌ی تغییر قانون اساسی در سال 2020 که خود پوتین تصویب کرد، در مورد سازماندهی دوره‌ی انتقال به گونه‌ای بود که پوتین مانند ایران به‌نوعی آیت‌الله‎العظمی بدل می‌شود. سپس ناگهان در همان روزی که دوما قصد داشت به این اصلاحیه رای دهد، والنتینا ترشکووا [نماینده‌ی طرفدار پوتین در دوما] ناگهان خواستار طولانی شدن دوره‌ی ریاست جمهوری پوتین شد و البته همه در عرض بیست دقیقه نظر خود را تغییر دادند و به چیز دیگری رأی دادند.
آنها نهادهایی را که برای مدیریت دوره‌ی انتقال طراحی شده بود، نابود کردند، بنابراین اکنون آنها انتقالی بدون هیچ قانون و قاعده‌ای دارند که خود پوتین مدیریت می‌کند. برای این کار به اختیارات فوق‌العاده نیاز دارید. چگونه اختیار فوق‌العاده به دست می‌آورید؟ با جنگ.»

«جنبش مستقل اتحادیه‌ای در روسیه بسیار ضعیف است. اتحادیه‌های رسمی صرفاً بخشی از دولت‌اند و ربطی به جنبش کارگری ندارند.
در مورد حزب کمونیست فدراسیون، اساساً سه گرایش وجود دارد. اول، رهبران حزب کمونیست. آنها کاملاً در سیستم ادغام شده‌اند و هر کاری که به آنها گفته شود انجام می‌دهند. سپس شما اعضای عادی حزب را دارید که عمدتاً با جنگ مخالف‌اند – افرادی مانند آندری دانیلوف. و مثل همیشه نوعی جناح میانه وجود دارد، سیاستمدارانی که خاموش و منتظرند ببینند چه کسی برنده می‌شود.
دیگر حزب سوسیال دموکرات، روسیه‌ی عادلانه، حتی بدتر است. آن‌ها اظهارات فوق‌العاده جنگ‌طلبانه و تقریباً فاشیستی می‌کنند، اما تعداد زیادی از افراد حزب را ترک کرده‌اند، و بدنه‌ی این حزب عملاً از دست رفته است. من اعضایی را می‌شناسم که بسیار منتقدند، اما ترجیح می‌دهند سکوت کنند. فراتر از آن، البته چپ مستقلی هم وجود دارد که بیشتر در یوتیوب و تلگرام فعال است.»

@interventions